Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 10 listopada 1998 r.
I PKN 364/98
Korzystanie przez pracownika z prawa do urlopu w sytuacji, gdy z po-
wodu długotrwałej nieobecności w pracy nie został objęty planem urlopów, nie
może nastąpić w dowolnym czasie, bez zgody pracodawcy.
Przewodniczący: SSN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 listopada 1998 r. sprawy z po-
wództwa Tadeusza U. przeciwko „P.” Przedsiębiorstwu Przemysłu Paszowego SA w
P. o przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 13 marca 1998 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem częściowym z dnia 25 listopada 1997 r. Sąd Rejonowy w Poznaniu
oddalił powództwo Tadeusza U. o przywrócenie do pracy wniesione w związku z
rozwiązaniem przez pracodawcę umowy o pracę bez wypowiedzenia z dniem 6
września 1995 r. Sąd pierwszej instancji ustalił, że przyczyną rozwiązania umowy o
pracę była nieusprawiedliwiona nieobecność powoda w pracy, traktowana przez
niego jako urlop wypoczynkowy, chociaż pracodawca nie udzielił urlopu i ostrzegł
powoda, że niestawienie się do pracy potraktuje jako odmowę świadczenia pracy i
ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 13 marca 1998 r. oddalił apelację powoda. Sąd Wojewódzki przyjął jako
własne następujące ustalenia Sądu Rejonowego. Od 28 listopada 1994 r. do 17
sierpnia 1995 r. powód korzystał ze zwolnienia lekarskiego z powodu choroby. W
dniu 6 sierpnia 1995 r. zwrócił się pismem o udzielenie mu urlopu wypoczynkowego
2
za 1994 i 1995 rok w czasie od 18 sierpnia do 17 października 1995 r. W piśmie z
dnia 9 sierpnia 1995 r. pracodawca odpowiedział, że nie wyraża na to zgody. W dniu
11 sierpnia 1995 r. powód przyszedł do sekretariatu, by zostawić pismo, w którym
żądał urlopu w określonym przez siebie terminie. Ponieważ dyrektor był w tym czasie
nieobecny, kierownik działu spraw pracowniczych Aleksandra S., w obecności innej
pracownicy Urszuli K., poinformowała powoda, że nie może decydować w sprawie
urlopu powoda, gdyż tylko dyrektor jest kompetentny w tej sprawie. Poprosiła też
powoda, by zaczekał na powrót dyrektora do godz.15. W odpowiedzi na to powód w
sposób gwałtowny oświadczył, że nie będzie czekał na dyrektora, gdyż urlop mu się
należy i opuścił sekretariat. Pismem z dnia 16 sierpnia 1995 r. pracodawca ponownie
zawiadomił powoda, że nie wyraża zgody na rozpoczęcie urlopu w dniu przez niego
zaproponowanym i wezwał do stawienia się do pracy dnia 18 sierpnia 1995 r.
Niezależnie od tego zawiadomił powoda telegraficznie, że nie udziela mu urlopu.
Pismem z dnia 23 sierpnia 1995 r., doręczonym powodowi następnego dnia, pozwa-
ny poinformował go, że nieobecność od dnia 18 sierpnia 1995 r. traktuje jako nie-
usprawiedliwioną, a jej przedłużenie będzie stanowić odmowę świadczenia pracy i
ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Mimo to powód nie
stawił się do pracy. Pismem z dnia 4 września 1995 r., doręczonym powodowi dnia 6
września 1995 r., pozwany rozwiązał umowę o pracę podając jako przyczynę to, że
powód - mimo ostrzeżenia o nieudzieleniu urlopu wypoczynkowego - nie zgłosił się
do pracy dnia 18 sierpnia 1995 r. Rozwiązanie umowy o pracę poprzedziło zasięg-
nięcie opinii zarządu zakładowej organizacji związkowej.
Sąd Wojewódzki uznał, że powód samowolnie, bez zgody przełożonego, udał
się na urlop wypoczynkowy i nie stawił się do pracy mimo wezwań i ostrzeżeń pra-
codawcy. Postępowanie takie stanowi nieusprawiedliwioną nieobecność w pracy i
wystarcza do zwolnienia pracownika z pracy w trybie art. 52 KP. Zarzut powoda, iż
został pozbawiony możliwości obrony swoich praw, Sąd Wojewódzki uznał za bez-
zasadny, gdyż powód był zawiadomiony o terminach wszystkich posiedzeń, w któ-
rych większości także uczestniczył.
Od powyższego wyroku powód złożył kasację, w której zarzucił naruszenie
prawa materialnego - art. 52 § 1 i art. 56 w związku z art. 152 § 1 KP wskutek przy-
jęcia, że naruszył obowiązek świadczenia pracy, podczas gdy zgodnie z prawem
korzystał z urlopu zaległego i bieżącego. Zarzucił także naruszenie przepisów pos-
3
tępowania - art. 233 § 1 KPC polegające na błędnej ocenie dowodów, prowadzącej
do ustalenia, iż powód sam sobie udzielił urlopu wypoczynkowego.
Powód podkreślił, że pracownik ma prawo do corocznego, nieprzerwanego i
płatnego urlopu wypoczynkowego. Obowiązkiem pracodawcy jest sporządzenie
planu urlopów i podanie go do wiadomości pracowników nie później niż miesiąc
przed dniem rozpoczęcia urlopów. Powód zaś nie był ujęty w planie i nie został o
terminie urlopu zawiadomiony w inny sposób. Dlatego też pracodawca musiał wyra-
zić na urlop zgodę i tak uczynił, gdyż w przeciwnym razie naraziłby się na odpowie-
dzialność. Dopiero później zmienił zdanie i zawiadomił powoda o konieczności sta-
wienia się do pracy. Tego rodzaju postępowanie jest szykaną i nie powinno znaleźć
aprobaty Sądów rozpoznających sprawę.
Przytaczając powyższe zarzuty powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i uznanie za bezskuteczne rozwiązania umowy o pracę albo o uchylenie wyroków
Sądów obu instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego roz-
poznania, w każdym przypadku z zasądzeniem według norm przepisanych kosztów
nie opłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie można kwestionować twierdzenia powoda, że pracownik ma prawo do
corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego, gdyż prawo to - bez
możliwości zrzeczenia się go - zostało wpisane do art. 152 KP, a także potraktowane
szerzej - jako prawo do wypoczynku i ujęte w katalogu podstawowych zasad prawa
pracy (art. 14 KP). Nie ulega jednak wątpliwości, że korzystanie z tego prawa dotyka
spraw związanych z funkcjonowaniem zakładu pracy i jego organizacją, dlatego art.
163 § 1 KP stanowi o tym, że urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem
urlopów, który z kolei powinien być tak ustalony, by uwzględniał wnioski pracowników
co do czasu urlopu i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy. Trafny jest
zatem pogląd Sądu Wojewódzkiego, że pracownik nie może korzystać z
przysługującego mu prawa w dowolnym czasie, bez zgody pracodawcy. W pojęciu
„udzielenie urlopu” mieści się bowiem element decyzji, przyzwolenia pracodawcy na
urlop.
Gdy chodzi o powoda, to nie był on ujęty w planie urlopów ustalonym na 1995
r. Przyczyną tego stanu rzeczy była jego nieobecność wynikająca z długotrwałej cho-
4
roby, wynoszącej (od 17 sierpnia 1995 r.) 270 dni. Nie oznacza to jednak, że nieuję-
cie powoda w planie urlopów stwarzało mu prawo do korzystania z urlopu w dowol-
nym, wybranym przez niego czasie. Również w takim przypadku udzielenie urlopu
należało do pracodawcy, przy uwzględnieniu kryteriów określonych w art. 163 § 1
KP, to znaczy życzeń pracownika i konieczności zapewnienia normalnego toku
pracy. Zachowanie powoda, odzwierciedlone w ustaleniach Sądów obu instancji
wskazuje na to, że nie dał on pracodawcy możliwości udzielenia urlopu zgodnie z
wymaganiami tego przepisu. Złożył bowiem wniosek o udzielenie urlopu wypoczyn-
kowego od 18 sierpnia do 17 października 1995 r. w sekretariacie, w czasie nie-
obecności dyrektora strony pozwanej, i nie czekając na jego decyzję w sprawie, nie
zgłosił się do pracy. Nie zareagował również na późniejsze pisma pracodawcy infor-
mujące, że strona pozwana nie wyraziła zgody na urlop w czasie przez niego poda-
nym i traktujące jego nieobecność jako odmowę świadczenia pracy oraz ciężkie na-
ruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Warto przy tym zauważyć, że
korespondencja z powodem (także telegraficzna) trwała kilka dni, w czasie których
mógł on zreflektować się i zapobiec podjęciu decyzji o rozwiązaniu umowy o pracę.
Dwukrotne pisma do powoda i jeden telegram świadczą zresztą o tym, że strona poz-
wana nie dążyła do zwolnienia go z pracy.
W świetle powyższych okoliczności nie wzbudza zastrzeżeń stanowisko Sądu
Wojewódzkiego, że postępowanie powoda było nieusprawiedliwioną nieobecnością
w pracy, która stanowiąc ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowni-
czych, dawała podstawę do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie
art. 52 § 1 KP. Tym samym nie jest trafny zarzut zawarty w kasacji, iż nieuwzględ-
nienie roszczenia pracownika o przywrócenie do pracy nastąpiło z naruszeniem
przepisów art. 52 i art. 56 KP oraz art. 152 § 1, art. 163 § 1 i art. 168 KP. Ten ostatni
przepis wprawdzie stanowi, że urlopu nie wykorzystanego zgodnie z planem urlopów
należy pracownikowi udzielić najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego
roku kalendarzowego, powód zaś miał kilka dni nie wykorzystanego urlopu za 1994
r., jednak w pierwszym i drugim, a także częściowo w trzecim kwartale 1995 r. ko-
rzystał ze zwolnienia lekarskiego, w związku z czym udzielenie mu urlopu było nie-
możliwe.
Nie jest także słuszny zarzut naruszenia art. 233 § 1 KPC, przewidującego
obowiązek wszechstronnego rozważenia zebranego materiału przez sąd. Zdaniem
powoda naruszenie powyższego przepisu polegało na pominięciu okoliczności, że
5
początkowo pozwany zgodził się na urlop powoda od 18 sierpnia do 17 października
1995 r., a dopiero później zmienił zdanie. Jednak powód nie wskazał, jakie dowody
uzasadniały to twierdzenie. Natomiast z dowodów przeprowadzonych w sprawie i
rozważonych przez Sąd Wojewódzki okoliczność ta wcale nie wynika.
Z tych względów Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie zawiera usprawiedli-
wionych podstaw i dlatego stosownie do art. 39312
KPC orzekł jak w sentencji wyro-
ku.
========================================