Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 3 grudnia 1998 r.
II UKN 337/98
Jeżeli poszkodowany posiada, ustalone wyrokiem sądowym (ugodą)
prawo do renty uzupełniającej z tytułu utraty zdolności do pracy wskutek cho-
roby zawodowej, a następnie wystąpią zakłócenia w wypłacie renty z perspek-
tywą całkowitej jej utraty wskutek likwidacji pracodawcy, to istnieją ważne po-
wody w rozumieniu art. 447 KC do zasądzenia odszkodowania w miejsce renty.
Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN Stefania
Szymańska, Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 1998 r. sprawy z wniosku
Marii G. przeciwko 1) [...] Zakładom Lamp Wyładowczych „P.-R.” w likwidacji w P.N.,
2) Ministrowi Skarbu Państwa o zapłatę skapitalizowanej renty uzupełniającej, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Rzeszowie z dnia 13 marca 1998 r. [...]
1. o d d a l i ł kasację.
2. zasądził od pozwanych [...] Zakładów Lamp Wyładowczych „P.-R.” w likwi-
dacji, na rzecz powódki Marii G. kwotę 500 zł (pięćset) tytułem zwrotu kosztów pos-
tępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 14 października 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie zasądził od pozwanych [...] Zakładów Lamp
Wyładowczych „P-R” w P.N. na rzecz powódki Marii G. kwotę 39.360 zł w miejsce
renty uzupełniającej po 328 zł miesięcznie zasądzonej wyrokiem Sądu Rejonowego
w Rzeszowie z dnia 16 kwietnia 1997 r. [...], a następnie podwyższonej do kwoty
449,16 zł wyrokiem z dnia 6 września 1997 r. [...] z ustawowymi odsetkami od dnia 1
października 1997 r. W pozostałej części (powódka dochodziła zasądzenia kwoty
2
98.400 zł) oraz w całości wobec Ministra Skarbu Państwa, Sąd oddalił powództwo.
Sąd ustalił, że powódka zatrudniona w pozwanych Zakładach w latach 1973-1990 r.
jako operator maszyn w warunkach szkodliwych dla zdrowia, zachorowała na rtęcicę
uznaną za chorobę zawodową, co uzasadniało przyznanie jej renty uzupełniającej.
Renta ta nie jest obecnie wypłacana systematycznie, a z chwilą zakończenia likwi-
dacji i wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru, nie będzie podmiotu prawnego zobo-
wiązanego do zaspokojenia zasądzonych roszczeń, skoro niezaspokojenie wierzy-
cieli nie stawia przeszkody do wykreślenia likwidowanego przedsiębiorstwa z rejes-
tru. Te okoliczności uzasadniają kapitalizację okresowego świadczenia odszkodo-
wawczego w myśl art. 447 KC w związku z art. 907 § 2 KC. Jednorazowe odszkodo-
wanie uniezależni powódkę od wypłacalności dłużnika i to uzasadnia kapitalizację
zasądzonej wcześniej renty uzupełniającej. Sąd dokonując kapitalizacji uwzględnił
okres do osiągnięcia przez powódkę wieku emerytalnego i dlatego oddalił powódz-
two ponad kwotę 39.360 zł.
Stanowisko to w pełni podzielił Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, który wyrokiem z
dnia 13 marca 1998 r. [...] oddalił apelację pozwanych Zakładów. Ważnymi powo-
dami, w rozumieniu art. 447 KC uzasadniającymi dokonaną kapitalizację renty są - w
ocenie Sądu - trudności z systematycznym wypłacaniem renty oraz postawienie
dłużnika w stan likwidacji.
Powyższy wyrok zaskarżyły kasacją pozwane Zakłady i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 447 i 907 § 2 KC oraz
błędną ich wykładnię, wniosły o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apela-
cyjnemu do ponownego rozpoznania.
Według skarżącego termin zakończenia postępowania likwidacyjnego nie jest
znany „i na przestrzeni 2-3 lat decyzja w tej sprawie nie zapadnie”, nadto brak pods-
taw do twierdzenia, że renta przysługująca powódce nie będzie wypłacana w przysz-
łości. Wykonanie zaskarżonego wyroku w całości jest nierealne, bo zasądzona kwota
przekracza możliwości płatnicze pozwanego „nawet w sytuacji pozyskania środków
finansowych z rezerwy budżetowej”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest uzasadniona. Należy zauważyć, że w istocie nie kwestionuje
ona ustaleń faktycznych dokonanych w toku postępowania, w tym i tych, że postę-
3
powanie likwidacyjne zmierza do zakończenia w perspektywie około 2-3 lat. W toku
tego postępowania zbyty został cały majątek nieruchomy i ruchomy Przedsiębiors-
twa, a likwidacja toczy się tylko dzięki otrzymywanym od Skarbu Państwa dotacjom.
Egzekucja już zasądzonych rat renty uzupełniającej przebiega z zakłóceniami,
a zakończenie likwidacji spowoduje brak podmiotu zobowiązanego do zaspokojenia
roszczeń.
Zgodnie z art. 447 KC „Z ważnych powodów sąd może na żądanie poszkodo-
wanego przyznać mu zamiast renty lub jej części odszkodowanie jednorazowe. Do-
tyczy to w szczególności wypadku, gdy poszkodowany stał się inwalidą, a przyznanie
mu jednorazowego odszkodowania ułatwi mu wykonywanie nowego zawodu”. Przy
takiej redakcji przepisu można przyjąć, iż zasadą jest naprawienie spowodowanej
czynem niedozwolonym szkody na osobie przez przyznanie uprawnionemu od-
powiedniej renty (art. 444 § 2 KC), a zasądzenie w to miejsce jednorazowego odsz-
kodowania możliwe jest wyjątkowo, gdy występują „ważne powody”. Kryterium oceny
ich istnienia stanowić może wyłącznie interes uprawnionego do renty. Jeżeli ustalone
okoliczności dają podstawę do wniosku, że przyszłe raty renty nie będą mogły być
skutecznie egzekwowane, a więc wynikające z prawomocnego wyroku sądowego
prawo nie będzie w ogóle zrealizowane, przyjąć należy, że wystąpiły ważne powody
w rozumieniu art. 447 KC. Okoliczności te ,mogą być obecnie uważana za ważne
powody pozwalające na kapitalizację renty (zmianę jej wysokości i czasu trwania) nie
tylko ze względu na fakt, że po zakończeniu likwidacji brak będzie zobowiązanego do
zaspokojenia roszczeń uprawnionego, ale także dlatego, że w ostatnim czasie doszło
do zakłóceń w bieżącym wypłacaniu renty, co wprost odbija się niekorzystnie na
sytuacji uprawnionego. Brak więc przeszkód do uznania, że nastąpiła zmiana
stosunków uzasadniająca zastosowanie przepisu art. 907 § 2 KC i zasądzenia w
miejsce renty uzupełniającej jednorazowego odszkodowania wskazanego w art. 447
KC. Wszystko to daje podstawę do uznania trafności wykładni powołanych
przepisów, dokonanej przez Sąd Apelacyjny. Należy też zauważyć, że analogiczny
kierunek wykładni tych przepisów zawiera wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21
kwietnia 1998 r., II UKN 1/98 (nie publikowany). Odmienne stanowisko zajęte przez
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 stycznia 1998 r., II UKN 458/97 (nie publikowany)
było wynikiem różnicy stanu faktycznego, skoro w sprawie tej nie dochodziło - w
świetle ustaleń - do niewypłacania w terminie bieżących rat renty.
4
Z tych wszystkich względów, wobec niezasadności kasacji, należało orzec jak
w sentencji po myśli art. 393
12
KPC. O kosztach orzeczono po myśli art. 98 KPC,
biorąc pod uwagę taryfowe wynagrodzenie pełnomocnika powódki w postępowaniu
kasacyjnym.
N o t k a
Powołany w uzasadnieniu wyrok z dnia 22 stycznia 1998 r., II UKN 458/97 został opubliko-
wany w OSNAPiUS 1999 r. nr 1, poz. 21.
========================================