Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 kwietnia 1999 r.
I PKN 648/98
Legalność i zasadność orzeczeń dyscyplinarnych prowadzących do poz-
bawienia lub zawieszenia prawa wykonywania zawodu bądź do ograniczenia
istotnych uprawnień płacowych pracownika należy do sfery, w której obywatel
ma konstytucyjne prawo do sprawiedliwego i jawnego rozstrzygnięcia sprawy
bez nieuzasadnionej zwłoki przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 8
i 45 Konstytucji RP).
Przewodniczący: SSN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Maria Mańkowska,
Zbigniew Myszka (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 1999 r. sprawy z powódz-
twa Jacka B. przeciwko Politechnice W. w W. o przywrócenie do pracy i wynagro-
dzenie, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 28 maja 1998 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania,
pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 28 maja 1998 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu oddalił apelację powoda Jacka B. od wyroku Sądu Rejo-
nowego dla Wrocławia Śródmieście-Sądu Pracy z dnia 16 stycznia 1998 r., oddala-
jącego powództwo w sprawie przeciwko Politechnice W. w W. o przywrócenie do
pracy i wynagrodzenie. W sprawie tej ustalono, że powód zatrudniony na stanowisku
asystenta w Instytucie Organizacji i Zarządzania Politechniki W. został w dniu 15
października 1997 r. przez Rektora tej Uczelni - na podstawie art. 134 ust. 2 i 6
ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.,
powoływanej dalej jako ustawa o szkolnictwie wyższym lub ustawa) - zawieszony w
2
pełnieniu obowiązków zawodowych nauczyciela akademickiego na okres 6 miesięcy
z ograniczeniem do połowy wysokości jego wynagrodzenia. Decyzja ta była podjęta
w związku z toczącym się przed komisją dyscyplinarną postępowaniem dotyczącym
zarzutu popełnienia przez powoda przewinienia, kwalifikowanego jako rażąco
sprzeczne z etyką zawodu nauczycielskiego. Odwołanie powoda od decyzji Rektora
zostało przez uczelnianą komisję dyscyplinarną oddalone orzeczeniem z dnia 12 lis-
topada 1997 r.
Na tle takich ustaleń Sąd drugiej instancji uznał, że powód nie może domagać
się orzeczenia o bezskuteczności rozwiązania stosunku pracy lub przywrócenia do
pracy, ponieważ jego stosunek pracy nie został rozwiązany, a w związku z toczącym
się przeciwko niemu postępowaniem dyscyplinarnym powód został jedynie zawie-
szony decyzją Rektora w pełnieniu obowiązków nauczyciela akademickiego, z ogra-
niczeniem do połowy wysokości jego wynagrodzenia. Wyrównanie do pełnego wy-
nagrodzenia powód mógłby uzyskać jedynie w razie zakończenia postępowania dys-
cyplinarnego lub karnego orzeczeniem uniewinniającym (art. 134 ust. 7 ustawy).
Tymczasem powód wyczerpał dyscyplinarny tryb odwoławczy, w którym takie orze-
czenie nie zapadło, dlatego jego roszczenie o wynagrodzenie było bezzasadne.
W kasacji powoda podniesiono zarzuty naruszenia prawa materialnego przez
błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie następujących przepisów: art. 45 § 1
KP w związku z art. 97 ust. 1 ustawy o szkolnictwie wyższym, jej art. 134, § 40 ust. 1
i § 47 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 października 1991 r. w sprawie
postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich, art. 131 ustawy w
związku z art. 78 Konstytucji RP, art. 125 ustawy w związku z art. 45 ust. 1 Konstytu-
cji RP, art. 94 pkt 5 KP oraz art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności. Nadto skarżący zarzucił naruszenie przepisów
postępowania: art. art.: 3, 5, 224, 232, 233 § 1, 236, 316 § 1, 325 i 328 KPC - w spo-
sób mający wpływ na wynik sprawy.
Zdaniem skarżącego orzeczenie przez Sąd drugiej instancji „o czymś co żą-
daniem powoda w apelacji nie było”, czyniło to postępowanie „nieważnym poprzez
błędne i niewłaściwe zastosowanie art. 45 § 1 KP” i przez całkowite pozbawienie po-
woda możliwości obrony jego praw, czego dowodzi wydanie, w trwającym 20 minut
„pobieżnym” postępowaniu apelacyjnym, postanowienia Sądu o uznaniu wszystkich
wniosków dowodowych za bezprzedmiotowe. Skarżący zakwestionował ustalenia
faktyczne przyjęte za podstawę wydania zaskarżonego wyroku, utrzymując, że po-
3
wód nie wyczerpał odwoławczego trybu w prowadzonym przeciwko niemu postępo-
waniu dyscyplinarnym, oraz że jego zawieszenie nie nastąpiło decyzją Rektora z dnia
13 października 1997 r., ale decyzją Dziekana „W-8” z dnia 28 października 1997 r.
Uchybienia Sądu drugiej instancji w tym zakresie miały polegać na błędnym i
niewłaściwym zastosowaniu art. 134 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym - przez
zaniechanie zbadania ustawowych przesłanek dopuszczalności zawieszenia powoda
w czynnościach nauczyciela akademickiego, przez co Sąd ten pominął istotę pro-
cesu, jaką stanowiło „zbadanie legalności aktu zawieszenia w wykonywaniu zawodu”
na okres 6 miesięcy oraz pozbawienie 50% wynagrodzenia zasadniczego, które nie
zostało powodowi terminowo i prawidłowo wypłacone (art. 94 pkt 5 KP).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja jest uzasadniona już dlatego, że Sądy meriti bezpodstawnie przyjęły,
iż powód wyczerpał tryb postępowania dyscyplinarnego w sprawie zawieszenia go
przez Rektora Politechniki W. z dniem 15 października 1997 r. w pełnieniu obowiąz-
ków zawodowych nauczyciela akademickiego, z równoczesnym ograniczeniem do
połowy wysokości jego dotychczasowego wynagrodzenia. Tymczasem powód na
rozprawie kasacyjnej utrzymywał, że nie zostało rozpoznane jego odwołanie od wy-
mierzonej mu kary dyscyplinarnej złożone do Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie
Głównej Szkolnictwa Wyższego. Stanowiska tego nie zakwestionował pełnomocnik
strony pozwanej, który uznał się za zwolnionego od wyjaśnienia przyczyn, dla których
odwoławczy organ dyscyplinarny nie rozpoznał do dnia rozprawy kasacyjnej środka
odwoławczego od pierwszoinstancyjnego orzeczenia uczelnianej komisji dys-
cyplinarnej z dnia 12 listopada 1997 r. W takich okolicznościach sprawy uznanie
przez Sąd drugiej instancji, że powód wyczerpał odwoławczy tryb postępowania dys-
cyplinarnego nie stanowiło wprawdzie o nieważności postępowania sądowego, ale
potwierdziło naruszenie wskazanych w kasacji przepisów postępowania, co miało
istotny wpływ na wynik sprawy niedostatecznie wyjaśnionej (niedojrzałej) do meryto-
rycznego orzekania (art. 3931
pkt 2 KPC).
Nadto kwestia legalności i zasadności procedur dyscyplinarnych prowadzą-
cych do pozbawienia lub zawieszenia prawa wykonywania zawodu bądź do ograni-
czenia istotnych uprawnień płacowych pracownika jest sprawą, w której każdy oby-
watel – ma w ocenie składu orzekającego Sądu Najwyższego - konstytucyjne prawo
4
do sprawiedliwego i jawnego jej rozpatrzenia bez nieuzasadnionej zwłoki przez właś-
ciwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd (art. 8 i 45 ust. 1 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej). Warto sygnalizować, że prawo do sądu w rozumieniu art.
45 ust. 1 Konstytucji RP przysługuje „w sprawie”, przez co jest zagwarantowane sze-
rzej niż ochrona w sprawach karnych lub cywilnych, wynikająca z regulacji art. 14
Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, czy też z art. 6 ust. 1
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
W takich relacjach normatywnych nie może podlegać kwestii, że już czasowe
dyscyplinarne zawieszenie w możliwości wykonywania zawodu, połączone z istotnym
ograniczeniem uprawnień płacowych pracownika, poddaje się - po zakończeniu
procedur dyscyplinarnych - pełnej kontroli formalnej i merytorycznej cywilnego sądu
powszechnego (sądu pracy). Ostateczny wynik postępowania dyscyplinarnego w
sprawie wymierzenia powodowi kary dyscyplinarnej wytycza jedynie kierunki i zakres
procedowania w sprawie zgłoszonych przezeń roszczeń ze stosunku pracy, uzasad-
nianych istotnym ograniczeniem jego praw pracowniczych w wyniku zawieszenia go
w pełnieniu obowiązków zawodowych nauczyciela akademickiego i pozbawieniem go
części wynagrodzenia zasadniczego.
Godzi się wyraźnie zasygnalizować, że - zgodnie z art. 134 ust. 6 zdanie dru-
gie ustawy o szkolnictwie wyższym - w okresie zawieszenia w pełnieniu obowiązków
nie przysługują dodatki do wynagrodzenia oraz wynagrodzenie za godziny ponad-
wymiarowe. Możliwe było zatem ustawowe ograniczenie uprawnień płacowych po-
woda ponad zakres wynikający z pisma Rektora o zastosowanej kary dyscyplinarnej.
W rozpoznawanej sprawie konstytucyjne prawo do sądu przysługuje powodo-
wi na podstawie dyrektywy bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji, która
jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 Konstytucji). Po jej wejściu
w życie nie jest możliwe kontynuowanie dotychczasowej linii orzecznictwa przewi-
dującej, że - z uwagi na odrębny i szczególny charakter prawny procedur dyscypli-
narnych stosowanych w sprawach porządkowych lub dyscyplinarnych przewinień
pracowniczych - takie sprawy są wyłączone spod merytorycznej kontroli sądów pracy
(por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1997 r., I PKN 125/97, OSNAPiUS
1998 nr 5, poz. 152). Dlatego - de lege lata - nauczycielowi akademickiemu ukara-
nemu najsurowszą sankcją dyscyplinarną infamii zawodowej (kara wydalenia z za-
wodu nauczycielskiego połączona z zakazem przyjmowania do pracy w zawodzie
nauczycielskim - art. 127 ust. 6 ustawy o szkolnictwie wyższym) służy prawo wnie-
5
sienia odwołania do Sądu Najwyższego w terminie czternastu dni od daty doręczenia
prawomocnego orzeczenia komisji dyscyplinarnej przy Radzie Głównej (art. 135 ust.
4 ustawy). Natomiast zweryfikowanie prawidłowości i zasadności zastosowania po-
zostałych prawomocnie orzeczonych kar dyscyplinarnych poddaje się kompetencji
sądów pracy zgodnie z prymatem konstytucyjnego obywatelskiego prawa do sądu
(art. 8 i 45 § 1 Konstytucji RP), z uwzględnieniem zasady posiłkowego stosowania
przepisów Kodeksu pracy (art. 124 ustawy o szkolnictwie wyższym).
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy wyrokował kasacynie z mocy art.
39313
KPC.
========================================