Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 13 października 1999 r.
I PKN 303/99
Wyrażony przez pracownika zamiar podjęcia innego zatrudnienia nie
oznacza wypowiedzenia umowy o pracę.
Przewodniczący: SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Walerian Sanetra, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 października 1999 r. sprawy z po-
wództwa Anny L. przeciwko Społecznemu Liceum Ogólnokształcącemu im. A.S. w L.
o ustalenie i inne roszczenia, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 8 lutego 1999
r. [...]
1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od strony pozwanej na rzecz powódki Anny L. kwotę 275 zł. (dwie-
ście siedemdziesiąt pięć złotych) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy w Lublinie wyrokiem z dnia 7 października 1998 r. ustalił, że
Anna L. była zatrudniona w Społecznym Liceum Ogólnokształcącym im. A.S. w L. od
1 lipca 1995 r. do 22 sierpnia 1997 r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreś-
lony na stanowisku nauczyciela, w wymiarze godzin pracy określonych semestralnie
oraz zasądził na jej rzecz wynagrodzenie za pracę za lipiec 1997 r. w kwocie 686 zł
(netto), wynagrodzenie za czas choroby od 4 do 14 sierpnia 1997 r. w kwocie 189,60
zł, wynagrodzenie za czas od 1 do 3 sierpnia oraz od 15 do 22 sierpnia 1997 r. w
kwocie 218,20 zł i odszkodowanie za bezprawne rozwiązanie umowy o pracę w kwo-
cie 686 zł, przy czym wszystkie wymienione należności z odsetkami ustawowymi.
Oddalił natomiast roszczenie o ekwiwalent pieniężny za urlop, o sprostowanie świa-
dectwa pracy oraz o odszkodowanie ponad zasądzoną kwotę, a ponadto umorzył
postępowanie w części dotyczącej żądania ustalenia, że strony łączył stosunek pracy
2
w okresie, gdy podstawą zatrudnienia powódki były umowy zlecenia (tj. w latach
1992-95).
Sąd Rejonowy ustalił, że w okresie od 3 września 1992 r. do 24 czerwca 1995
r. powódka była zatrudniona w pozwanym Społecznym Liceum Ogólnokształcącym
im. A.S. w L. na podstawie czterech umów zlecenia, a następnie od 1 września 1995
r. na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony jako nauczycielka języka nie-
mieckiego. Wymiar czasu pracy był ustalony na poszczególne semestry, przy czym w
roku szkolnym 1996/97 wynosił 16/18 obowiązującego czasu pracy. W dniu 4 sierp-
nia 1997 r. powódka została wezwana do stawienia się w szkole „w związku z przy-
gotowaniem nowego roku szkolnego”. W dniu 6 sierpnia 1997 r. mąż powódki dorę-
czył pozwanej szkole zaświadczenie lekarskie o niezdolności powódki do pracy od 4
do 11 sierpnia, które zostało następnie przedłużone na czas od 12 do 14 sierpnia
1997 r. W dniu 19 sierpnia 1997 r. strona pozwana wystawiła powódce świadectwo
pracy, w którym stwierdziła, że stosunek pracy łączący strony wygasł w dniu 30
czerwca 1997 r., a na skutek wniosku powódki o jego sprostowanie, sporządziła
nowe świadectwo pracy, w którym stwierdziła, że stosunek pracy ustał w tej samej
dacie na mocy porozumienia stron. Od dnia 1 września 1997 r. powódka podjęła
pracę w Prywatnym Liceum Ogólnokształcącym im. K.J. w L.
Ustalając fakt zawarcia przez strony umowy o pracę na czas nieokreślony Sąd
Rejonowy oparł się na zeznaniach świadków Małgorzaty G., Ireny O., wyjaśnieniach
powódki i częściowo wyjaśnieniach strony pozwanej, które uznał za wiarygodne w
tym zakresie, w jakim wynika z nich, że strony łączyła umowa o pracę na czas nie-
określony. Sąd Rejonowy stwierdził zarazem, że strona pozwana nie wykazała, iżby
łącząca strony umowa o pracę miała inny charakter, a zwłaszcza że powódka świad-
czyła pracę „bez umowy o pracę”. Okoliczność, że powódka znalazła się na liście
nauczycieli Prywatnego Liceum Ogólnokształcącego im. K.J. w L. z dnia 22 lipca
1997 r., a następnie na drugiej liście tego Liceum z dnia 4 sierpnia 1997 r. nie ozna-
cza, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło w sposób przyjęty przez stronę pozwa-
ną. Między stronami nie było bowiem żądnego porozumienia co do rozwiązania
umowy. Przeciwnie, na posiedzeniu Rady Pedagogicznej dnia 21 maja 1997 r. po-
wódka otrzymała propozycję objęcia funkcji wychowawcy w klasie I, a pismem z dnia
30 lipca 1997 r. została wezwana do stawienia się w szkole 4 sierpnia 1997 r. w
związku z przygotowaniem nowego roku szkolnego.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji, strona pozwana rozwiązała z powódką jed-
3
nostronnie umowę o pracę w trybie natychmiastowym. Zatem rozwiązanie to nastą-
piło bez przewidzianej prawem formy i bez wypowiedzenia. Uzasadnia to zasądzenie
na rzecz powódki odszkodowania w myśl art. 56 i art. 58 KP. Ponadto należy się po-
wódce wynagrodzenie w pełnej wysokości za lipiec oraz za te dni w sierpniu, w któ-
rych nie korzystała ze zwolnienia lekarskiego, oraz 80% wynagrodzenia za okres
zwolnienia lekarskiego w sierpniu 1997 r. Nie przysługuje jej natomiast ekwiwalent za
urlop wypoczynkowy w czasie ferii letnich w 1997 r., gdyż powódka faktycznie urlop
ten wykorzystała, zaś żądanie sprostowania świadectwa pracy okazało się przed-
wczesne.
Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 9 lutego 1999 r. oddalił apelację
strony pozwanej i zasądził od niej na rzecz powódki zwrot kosztów procesu za drugą
instancję. Stwierdził, że fakt nawiązania przez strony stosunku pracy został prawid-
łowo ustalony. Nie ma również podstaw do kwestionowania ustalenia, że powódka
nie rozwiązała stosunku pracy ani w sposób wyraźny, ani dorozumiany. Podstawy do
takiego wniosku nie dawało zwłaszcza poszukiwanie przez nią innej pracy. Gdyby
powódka podjęła zatrudnienie w innej szkole w roku szkolnym 1997/98 i nie doszło
do formalnego rozwiązania stosunku pracy, to dniem dorozumianego rozwiązania
umowy mógłby być 31 sierpnia 1997 r., a nie 30 czerwca 1997 r.
W kasacji od powyższego wyroku strona pozwana zarzuciła obrazę przepisów
prawa materialnego wskutek niewłaściwego zastosowania art. 60 i art. 65 § 1 KC.
Polegało ono na błędnym przyjęciu przez Sąd Okręgowy, że działania powódki nie
ujawniły jej woli rozwiązania stosunku pracy z dniem 30 czerwca 1997 r. Do działań
tych strona pozwana zaliczyła aktywne uczestniczenie powódki w Stowarzyszeniu L.,
do którego przystąpiła w celu utworzenia Społecznego Liceum im. K.J., a następnie
uczestniczenie w tworzeniu Prywatnego Liceum im. K.J. w L. Fakty te powinny być
„tłumaczone zgodnie z zasadami współżycia społecznego” i uznane za „zdecydowa-
ny wyraz woli rozwiązania z pozwaną stosunku pracy bez wypowiedzenia po zakoń-
czeniu zajęć dydaktycznych w roku szkolnym 1996-1997, to jest z dniem 30 czerwca
1997 r.” Według strony pozwanej, prawidłowa subsumcja stanu faktycznego powinna
spowodować zmianę wyroku Sądu pierwszej instancji przez ustalenie, że powódka
Anna L. była zatrudniona w pozwanym Społecznym Liceum Ogólnokształcącym im.
A.S. w L. w okresie od 1 lipca 1995 r. do 30 czerwca 1997 r. na podstawie umowy o
pracę na czas nieokreślony oraz że stosunek pracy został rozwiązany przez powód-
kę bez wypowiedzenia z dniem 30 czerwca 1997 r. Powinny być także oddalone
4
roszczenia finansowe powódki.
W konkluzji strona pozwana wniosła o zmianę wyroków Sądów obu instancji i
oddalenia powództwa.
Powódka wniosła o oddalenie kasacji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ze stanowiska zawartego w kasacji wynika, że strona pozwana odstąpiła już
od poglądu, że w okresie spornym, trwającym dwa lata, powódka świadczyła pracę
„bez umowy o pracę” i od kwestionowania ustalenia, że strony łączył stosunek pracy
na czas nieokreślony. W świetle kasacji spór sprowadza się do tego, kiedy i w jaki
sposób nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy.
W tej kwestii należy zauważyć, że strona pozwana jest w swych twierdzeniach
niekonsekwentna. Ostatnie bowiem z dwu wydanych powódce świadectw pracy in-
formuje, że stosunek pracy łączący strony ustał z dniem 30 czerwca 1997 r. na mocy
porozumienia stron. Zatem żądanie przedstawione w kasacji, by ustalić, że umowa o
pracę została rozwiązana przez powódkę bez wypowiedzenia, jest sprzeczne ze
stwierdzeniem zawartym w świadectwie pracy. Pomijając zresztą tę sprawę jako
mniej istotną, trzeba przede wszystkim zauważyć, że strona pozwana zwalcza usta-
lenie dotyczące daty i sposobu rozwiązania stosunku pracy przy pomocy zarzutu, że
Sąd Okręgowy nie uwzględnił jednoznacznych wypowiedzi powódki dotyczących jej
zamiaru rozwiązania stosunku pracy z pozwanym Liceum, składanych „na długo
przed podjęciem pracy w Liceum im. K.J.”. Mianowicie z oświadczenia z dnia 14 lipca
1997 r., które powódka podpisała wraz z rodzicami dzieci i nauczycielami wynika, że
autorzy oświadczenia „nie widzą możliwości współpracy” z założycielami pozwanego
Liceum i decydują się na powołanie nowej szkoły, tj. Społecznego Liceum Ogólno-
kształcącego im. K.J., a także gdy chodzi o nauczycieli - zadeklarowali podjęcie
pracy w nowej szkole. Okoliczność ta świadczy – zdaniem strony pozwanej – o woli
powódki rozwiązania stosunku pracy, niewątpliwej chociażby dlatego, że od 1 wrześ-
nia 1997 r. powódka rzeczywiście podjęła już pracę w nowej szkole.
Zarzut strony pozwanej dotyczący pominięcia powyższych, jak i wcześniej
przytoczonych okoliczności nie mógł odnieść skutku, gdyż – wbrew twierdzeniom
skarżącego – Sąd Okręgowy okoliczności te rozważył i uwzględnił przy sformułowa-
niu ostatecznych wniosków w sprawie. Wnioski te nie wzbudzają wątpliwości gdy
5
chodzi o ich poprawność logiczną i prawną,. Zaangażowanie się powódki w działal-
ność Stowarzyszenia L. oraz w sprawę utworzenia Prywatnego Liceum im. K.J., a
także deklaracja dotycząca podjęcia pracy w tej szkole, nie oznaczają, że powódka w
sposób dorozumiany złożyła oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z pozwa-
nym Liceum bądź choćby wyraziła wolę takiego rozwiązania w określonej dacie. Sąd
Okręgowy słusznie zauważył, że według art. 60 KC wola osoby dokonywającej czyn-
ności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które
ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Należy jednak podkreślić, że zachowanie się,
z którego „w sposób dostateczny” ma wynikać rzeczywista wola tej osoby, to takie
zachowanie, które nie nasuwa żądnych wątpliwości co do intencji strony i treści doro-
zumianego jej oświadczenia. Zatem gdy chodzi o czynność rozwiązania umowy o
pracę, z zachowania się strony powinna wynikać nie tylko wola rozwiązania tej
umowy, ale także sposób jej rozwiązania, data oraz to, że ta właśnie strona jest
podmiotem rozwiązującym umowę (lub wyrażającym zgodę na rozwiązanie umowy
przez drugą stronę).
W przedmiotowej sprawie na podstawie dokonanych ustaleń nie można przy-
jąć, że zachowanie się powódki ujawniło jej wolę w sposób dostateczny co do
wszystkich wymienionych istotnych elementów składających się na czynność rozwią-
zania umowy o pracę. Jej deklaracja podjęcia pracy w nowo tworzonym liceum mog-
ła być traktowana jedynie jako liczenie się z możliwością rezygnacji z pracy w poz-
wanej szkole, nie mogła być jednak tłumaczona jako wola rozwiązania przez nią
umowy o pracę bez wypowiedzenia w dniu 30 czerwca 1997 r. W tej bowiem dacie
nie istniało jeszcze Liceum im. K.J. i powódka nie miała możliwości zatrudnienia się
od dnia 1 lipca 1997 r. Jej oświadczenie nosi zresztą datę późniejszą (jedno – z 14
lipca 1997 r., a drugie – z 4 sierpnia 1997 r.) i zawiera jedynie deklarację podjęcia
pracy w nowym liceum, które miało powstać w przyszłości. Deklaracji tej nie można
więc było traktować jako oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypo-
wiedzenia, a co więcej – rozwiązania tej umowy z datą wcześniejszą. Przeciwnie,
powódka wyraziła w niej gotowość podjęcia pracy w przyszłości, o czym świadczy
stylizacja oświadczenia z dnia 22 lipca 1997 r. oraz użyty w nim czas przyszły, a
także niewskazanie jakiejkolwiek daty, w której miałby się ziścić zamiar powódki.
Nie jest również trafny zarzut naruszenia art. 65 § 1 KC. Nie jest bowiem ra-
cjonalny pogląd strony pozwanej, że zasady współżycia społecznego wymagały tłu-
maczenia postępowania powódki jako wyrażającego jej wolę rozwiązania umowy o
6
pracę bez wypowiedzenia, skoro byłby to dla niej sposób niekorzystny, a ponadto
rozwiązanie umowy nastąpiłoby w sytuacji, w której powódka nie miała możliwości
podjęcia innej pracy.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do wydania
wyroku zgodnego z wnioskiem skarżącego i oddalił kasację stosownie do art. 39312
KPC.
========================================