Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 14 kwietnia 2000 r.
II UKN 500/99
Złożenie nieprawdziwych zeznań co do okresu zatrudnienia i posłużenie
się oświadczeniami świadków ze świadomością, że nie są one prawdziwe,
świadczy o złej wierze osoby składającej wniosek i uzasadnia przyjęcie, że
przyznane jej na podstawie takich dowodów świadczenie miało charakter nie-
należny.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2000 r. sprawy z wniosku
Haliny L. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w G. o przy-
wrócenie wcześniejszej emerytury i zwrot nienależnych świadczeń, na skutek kasacji
wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 maja 1999 r.
[...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 19 listopada 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Toruniu oddalił odwołanie wnioskodawczyni Haliny L. od de-
cyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w G. z dnia 9 i 15 czerwca 1998 r.,
wstrzymującej od dnia 1 lipca 1998 r. wypłatę wcześniejszej emerytury (decyzja z 9
czerwca) i zobowiązującej wnioskodawczynię do zwrotu emerytury pobranej od 1
stycznia do 30 czerwca 1998 r. (decyzja z 15 czerwca), ustalając, że przyznanie
świadczenia było wynikiem zaliczenia przez organ rentowy do stażu emerytalnego
okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców wnioskodawczyni w latach 1962 –
1967 po uwzględnieniu jej oświadczenia i zeznań świadków. Przeprowadzona kon-
trola wykazała, że w latach 1962-1967 wnioskodawczyni uczyła się w dziennym
Technikum Rolniczym w K.K. koło I. i mieszkała w internacie szkolnym, nie mogła
2
więc w tym czasie pracować w pełnym wymiarze czasu w gospodarstwie rodziców.
W tym stanie rzeczy wykazany okres zatrudnienia był niższy niż 35 lat, brak więc
podstaw prawnych do przyznania świadczenia – wcześniejszej emerytury – w opar-
ciu o przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie
zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników zwalnianych z
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz. 159). Spełniona zo-
stała też przesłanka wskazana w art. 37 ustawy z dnia 25 lutego 1986 r. o organizacji
i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz.
137 ze zm.), wnioskodawczyni bowiem wprowadziła w błąd organ rentowy.
Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny w Gdańsku i oddalił apelację wniosko-
dawczyni (wyrok z dnia 13 maja 1999 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i zarzucając naruszenie
prawa materialnego – „art. 13 ust. 3 pkt 5 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin w związku z art. 20 ustawy z dnia 20 grudnia 1998 r. o ubez-
pieczeniu społecznym rolników” oraz art. 37 ust. 2 ustawy z dnia 25 lutego 1986 r.,
wniosła o jego zmianę i „umorzenie postępowań”, ewentualnie o jego uchylenie i
przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji, po uchyleniu również jego wyroku.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Na wstępie należy zauważyć, że zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy
rozpoznaje sprawę w granicach kasacji, a więc uwzględniając jej podstawy i kierunek
wniosków. Działanie z urzędu dotyczy jedynie oceny czy nie doszło do nieważności
postępowania. W przypadku gdy kasacja nie zarzuca naruszenia przepisów postę-
powania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3931
pkt 2 KPC),
bądź też gdy zarzut taki nie jest uzasadniony, Sąd Najwyższy związany jest stanem
faktycznym stanowiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku (art. 39315
KPC).
W rozpoznawanej sprawie kasacja nie zawiera podstawy określonej w art.
3931
pkt 2 KPC, co oznacza, że nie został zakwestionowany ustalony stan faktyczny,
w tym zwłaszcza okoliczność, że w latach 1962-1967 wnioskodawczyni uczyła się w
szkole średniej, poza miejscem swego stałego zamieszkania i położenia gospodar-
stwa rolnego rodziców (o obszarze 12 ha), mieszkając w internacie. W ocenie Sądu
powziętej na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego, którego
kompletność nie została w kasacji podważona, praca wnioskodawczyni w rodzinnym
3
gospodarstwie rolnym miała charakter sezonowy (okazjonalny) – pracowała ona w
czasie wolnym od nauki. Twierdzenie kasacji, że uczęszczanie skarżącej do Techni-
kum (poza miejscem zamieszkania), „nie wyklucza okoliczności wykonywania przez
nią pracy w gospodarstwie rodziców”, nie może być uznane za trafne. W orzecznic-
twie Sądu Najwyższego na tle art. 5 pkt 3 ustawy z 17 października 1991 r. o rewalo-
ryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektó-
rych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 350 ze zm.) jednolicie przyjmuje się, że wykonywanie
przez domownika w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, okazjo-
nalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy, nie może być
traktowane jako okres składkowy (por. np. wyrok z dnia 7 listopada 1997 r., II UKN
318/97 – OSNAPiUS 1998 nr 16, poz. 491). W tej sytuacji zarzut kasacji naruszenia
prawa materialnego i niezaliczenia wnioskodawczyni do okresu wymaganego dla
przyznania emerytury pracy w gospodarstwie rolnym nie jest uzasadniony, pomijając
już zarzut nieadekwatności powołanych w kasacji jako naruszonych przepisów prawa
materialnego w aktualnym stanie prawnym (od dnia 15 listopada 1991 r. – od wejścia
w życie ustawy o rewaloryzacji – warunek posiadania wymaganego okresu zatrud-
nienia liczonego łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów za-
trudnienia, w tym wymienionymi w art. 13 ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1982
r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin – Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze
zm. – uważa się za spełniony, jeżeli pracownik udowodni określoną liczbę lat okre-
sów składkowych, albo okresów składkowych uzupełnionych okresami nieskładko-
wymi).
Nie jest też trafny zarzut naruszenia „art. 37 ust. 2 ustawy o organizacji” Wy-
daje się, biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, że zastosowany został art. 37 ust. 1
w związku z ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r., według którego osoba,
która pobrała nienależne świadczenia pieniężne, a więc świadczenia przyznane na
podstawie nieprawdziwych zeznań złożonych przez osobę pobierającą świadczenia,
obowiązana jest do ich zwrotu (podobną regulację zawiera art. 106 ust. 1 w związku
z ust. 2 pkt 2 ustawy o z.e.p.). Wnioskodawczyni w złożonym oświadczeniu i dołą-
czonej do wniosku o emeryturę dokumentacji świadomie podała, że w latach 1962-
1967 pracowała nieprzerwanie w gospodarstwie rolnym rodziców, wiedząc, że bez
zaliczenia tego okresu pracy, łączny okres zatrudnienia nie pozwoliłby na przyznanie
jej wcześniejszej emerytury, co daje podstawę do stwierdzenia, że żądanie zwrotu
wypłaconego świadczenia jest uzasadnione – świadczenie miało bowiem charakter
4
nienależny. Złożenie nieprawdziwych zeznań co do okresu zatrudnienia (przesłanka
podstawowa przyznania emerytury) i posłużenie się oświadczeniami świadków za-
wartymi w protokole, ze świadomością, że zeznania świadków nie są prawdziwe,
świadczy o „złej wierze” wnioskodawczyni i uzasadnia przyjęcie, że przyznane jej, na
podstawie takich dowodów świadczenie, miało charakter nienależny, a decyzja orga-
nu rentowego przyznająca wcześniejszą emeryturę z dnia 4 grudnia 1997 r. niepra-
widłowa od samego początku.
Gdy więc powyższe prawidłowo ocenił Sąd Apelacyjny w zaskarżonym wyro-
ku, kasacja nie zawiera usprawiedliwionych podstaw, co uzasadnia jej oddalenie po
myśli art. 39312
KPC.
========================================