Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 7 lipca 2000 r.
I PKN 721/99
Mianowanemu nauczycielowi przysługuje roszczenie o dopuszczenie do
pracy i wynagrodzenie za cały okres pozostawania w gotowości do jej wyko-
nywania, jeżeli stosunek pracy nie został rozwiązany lub nie wygasł w sposób
określony w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity
tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka (spra-
wozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2000 r. sprawy z powództwa
Jadwigi U. przeciwko Młodzieżowemu Domowi Kultury „Ś.” w W. o ustalenie i wyna-
grodzenie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z
dnia 21 kwietnia 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu we
Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Jadwiga U. domagała się ustalenia, że jest mianowanym nauczy-
cielem z mocy prawa, przywrócenia jej do pracy w pozwanym Młodzieżowym Domu
Kultury „Ś.” w W. oraz wynagrodzenia z tytułu gotowości do pracy.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 7 grudnia 1998 r. nakazał stronie pozwanej wydanie powódce potwier-
dzenia, iż z dniem 26 maja 1996 r. została mianowanym nauczycielem z mocy prawa
oraz zasądził na jej rzecz trzymiesięczne wynagrodzenie, a w pozostałej części od-
dalił powództwo.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 21 kwietnia 1999 r. zmienił za-
skarżony przez powódkę wyrok Sądu pierwszej instancji w części oddalającej po-
2
wództwo, w ten sposób, że przywrócił ją do pracy u strony pozwanej oraz zasądził na
jej rzecz zwrot części kosztów procesu, oraz oddalił dalej idącą apelację w zakresie
żądania zasądzenia wynagrodzenia z tytułu gotowości do pracy za cały okres niedo-
puszczania jej do pracy. W sprawie tej ustalono, że powódka ukończyła Państwową
Wyższą Szkołę Sztuk Plastycznych w W. o kierunku projektowania ceramiki i była
zatrudniona u strony pozwanej na stanowisku nauczyciela-instruktora ceramiki na
podstawie siedmiu terminowych umów o pracę, zawieranych kolejno na okresy: od 1
września do 15 listopada 1990 r., od 1 grudnia 1990 r. do 31 sierpnia 1991 r., od 1
września 1991 r. do 31 sierpnia 1992 r., od 1 września 1992 r. do 31 sierpnia 1993 r.,
od 1 września 1993 r. do 31 sierpnia 1994 r., od 1 września 1994 r. do 31 sierpnia
1995 r. oraz od 1 września 1995 r. do 31 sierpnia 1996 r. W tych okresach zatrudnie-
nia nie była poddawana ocenom okresowym. W dniu 26 maja 1996 r. powódka ukoń-
czyła kurs pedagogiczny dla nauczycieli przedmiotów plastycznych i 30 sierpnia
1996 r. wystąpiła do dyrektora strony pozwanej o nominację nauczycielską, ale spo-
tkała się z odmową. Od 1 września 1996 r. powódka podjęła pracę na stanowisku
nauczyciela w Szkole Podstawowej [...] w W. na okresy trzymiesięczne, a następnie
pracowała w Szkole Podstawowej [...] w W. od 1 września 1997 r. do 31 sierpnia
1998 r., a od 1 września tego roku jest zatrudniona w tejże szkole na czas nieokre-
ślony w wymiarze 5/6 etatu.
Na podstawie takich ustaleń Sądy obu instancji uznały, że z dniem 26 maja
1996 r. powódka spełniła wszystkie ustawowe warunki do uzyskania mianowania z
mocy samego prawa, określone w art. 10 ust. 2 Karty Nauczyciela, w brzmieniu
wówczas obowiązującym. Uzyskanie nominacji z mocy prawa spowodowało auto-
matyczne przekształcenie się umowy o pracę w stosunek pracy z mianowania, a
strona pozwana miała obowiązek potwierdzenia nominacji. Sąd Apelacyjny przywra-
cając powódkę do pracy u strony pozwanej uznał jednak, że jej roszczenia finansowe
za czas pozostawania bez pracy nie mogły być zaspokojone ponad kwotę trzymie-
sięcznego wynagrodzenia. Sąd ten argumentował, że przyjęty w prawie pracy model
pracowniczych uprawnień związanych z bezprawnym rozwiązywaniem stosunków
pracy przez pracodawców nie opiera się na sankcji bezwzględnej nieważności czyn-
ności prawnych rozwiązujących stosunki pracy. Unicestwienie skutków prawnych
bezprawnego rozwiązania stosunku pracy następuje na drodze sądowej i służy do
tego roszczenie o przywrócenie do pracy połączone z limitowaną ryczałtową rekom-
pensatą wynagrodzenia bądź roszczenie o zapłatę ryczałtowego odszkodowania. Te
3
zasady mają pełne odniesienie do roszczeń przysługujących mianowanemu nauczy-
cielowi, z którym rozwiązano stosunek pracy z naruszeniem art. 20-23 Karty Nauczy-
ciela. Takiemu nauczycielowi przysługują roszczenia określone w Kodeksie pracy. W
sytuacji niezwłocznego rozwiązania stosunku pracy nauczycielowi przysługuje rosz-
czenie o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach i wynagrodzenie za czas
pozostawania bez pracy, nie dłuższy jednak niż za okres 3 miesięcy (art. 56 § 1 i 57
§ 1 KP). Jeżeli nauczyciel nie należy do kategorii osób szczególnie chronionych, to
mają do niego zastosowanie kodeksowe ograniczenia wysokości odszkodowania lub
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy do kwoty 3 miesięcznych zarobków.
Odmowa potwierdzenia uzyskanej z mocy prawa nominacji nauczycielskiej i uznanie,
że stosunek pracy powódki rozwiązał się z upływem okresu ostatniej umowy
terminowej, a także wręczenie jej świadectwa pracy o ustaniu stosunku pracy wyra-
żały - w ocenie Sądu Apelacyjnego - jednoznacznie wolę strony pozwanej zaprzesta-
nia zatrudnienia powódki z dniem 31 sierpnia 1996 r. Skoro takie rozwiązanie do-
tknęło stosunku pracy z nominacji, to naruszyło ono wymagania określone w art. 20-
23 Karty Nauczyciela, a w konsekwencji uzasadnione było przywrócenie powódki do
pracy na poprzednich warunkach i zasądzenie wynagrodzenia za czas pozostawania
bez pracy, nie przekraczający 3 miesięcy.
W kasacji powódka podniosła zarzuty naruszenia prawa materialnego przez
niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 10 ust. 2 pkt 7, art. 20-23 i art. 26 Karty
Nauczyciela, a także art. 56-58 i art. 81 § 1 KP oraz art. 189 KPC – przez „oddalenie
powództwa o ustalenie istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy na podstawie
mianowania od dnia 26 maja 1996 r. do dnia wydania zaskarżonego wyroku” oraz
oddalenie powództwa o zapłatę wynagrodzenia za cały czas niewykonywania przez
powódkę pracy u strony pozwanej. Zignorowanie przez pozwanego pracodawcę
skutków uzyskania przez powódkę nominacji z mocy prawa nie spowodowało roz-
wiązania nauczycielskiego stosunku pracy, dlatego Sąd Apelacyjny błędnie zastoso-
wał przepisy o niezgodnym z prawem rozwiązaniu z powódką stosunku pracy bez
wypowiedzenia (art. 56 i 57 § 1 KP). Z tytułu nieprzerwanego pozostawania w sto-
sunku pracy ze stroną pozwaną zasadne jest żądanie powódki zasądzenia wynagro-
dzenia na podstawie art. 81 § 1 KP za cały okres pozostawania bez pracy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, co oznacza, że jest związany wskazanymi w skardze kasacyjnej podstawami i
uzasadnieniem kasacji. Z zarzutów naruszenia prawa procesowego skarżąca wska-
zała jedynie naruszenie art. 189 KPC, który ma mieszaną procesowo-materialną na-
turę prawną i wskazuje na możliwość domagania się ustalenia istnienia lub nieistnie-
nia stosunku prawnego, jeżeli strona ma w tym interes prawny. Norma ta nie została
naruszona przez Sąd Apelacyjny, który przyjął przecież, że w dniu 26 maja 1996 r.
powódka spełniła wszystkie ustawowe wymagania uzyskania mianowania nauczy-
cielskiego i zaakceptował nakaz Sądu pierwszej instancji wydania przez pozwanego
pracodawcę potwierdzenia uzyskania przez powódkę nominacji z mocy prawa w tym
dniu, a ponadto przywrócił ją do pracy na poprzednich warunkach u strony pozwanej.
Chybiony był także zarzut naruszenia art. 10 ust. 2 pkt 7 Karty Nauczyciela, w
brzmieniu obowiązującym w dacie potwierdzenia nominacji nauczycielskiej powódki,
skoro Sądy obu instancji uznały, że w dniu 26 maja 1996 r. powódka spełniła wyma-
gania określone w tym przepisie.
Natomiast w rozpoznawanej sprawie nie podlegało kwestii, iż - wobec po-
twierdzenia uzyskania przez powódkę z mocy prawa nominacji nauczycielskiej z
dniem 26 maja 1996 r. - strona pozwana bezprawnie nie dopuszczała jej do pracy po
dniu ostatniej terminowej umowy o pracę, tj. po 31 sierpnia 1996 r., skoro już przed
upływem tego terminu powódka stała się mianowanym nauczycielem. Taki stosunek
pracy nie mógł być rozwiązany wskutek czynności faktycznej pracodawcy polegają-
cej na bezprawnym niedopuszczaniu powódki do pracy. Sąd Najwyższy nie podzielił
stanowisk Sądów obu instancji o możliwości dorozumianego stwierdzenia niezwłocz-
nego ustania nauczycielskiego stosunku pracy z nominacji nie tylko dlatego, że Karta
Nauczyciela wyczerpująco reguluje sposoby ustania stosunku pracy z nominacji (art.
20-23 i 26), ale przede wszystkim dlatego, że samo wydanie błędnego świadectwa
pracy nie prowadzi do ustania stosunku pracy, a strona pozwana nie dokonała żad-
nej czynności prawnej (nie złożyła oświadczenia woli) prowadzącej do ustania sto-
sunku pracy z nominacji nauczycielskiej, bezpodstawnie i błędnie uznając, że roz-
wiązała się terminowa umowa o pracę. Potrzeba pewności i gwarancji zatrudnienia w
ramach pracowniczego stosunku pracy z nominacji, który nie został rozwiązany ani
nie wygasł, przemawia przeciwko ograniczaniu (limitowaniu) wynagrodzenia z tytułu
gotowości do wykonywania pracy pracownika mianowanego bezprawnie do niej nie
dopuszczanego. Sama konstrukcja prawna stosunku pracy z nominacji sprzeciwia
5
się rozstrzyganiu o roszczeniach pracowniczych z kodeksowym ograniczeniem wy-
sokości wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy nauczyciela bezprawnie nie
dopuszczanego do jej wykonywania. Dlatego w sytuacji, gdy - tak jak w rozważanej
sprawie - istnieje nauczycielski stosunek pracy z potwierdzonej przez sądy meriti
nominacji nauczycielskiej, który nie został rozwiązany lub nie wygasł w sposób okre-
ślony w przepisach Karty Nauczyciela, to mianowanemu nauczycielowi przysługuje
roszczenie o dopuszczenie do pracy i wynagrodzenie za okres gotowości do jej wy-
konywania (art. 81 § 1 KP), które nie jest ograniczone czasowo (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 17 maja 1995 r., I PRN 12/95, OSNAPiUS 1995 nr 21, poz.
262). Dlatego Sąd Najwyższy potwierdził zasadność kasacyjnych zarzutów niewłaś-
ciwego zastosowania do roszczeń powódki dyspozycji art. 56 i 57 § 1 KP w związku
z art. 4771
§ 1 KPC. W konsekwencji błędne było orzeczenie o przywróceniu do
pracy powódki, która powinna być do niej dopuszczona.
Natomiast przy weryfikowaniu roszczenia powódki o wynagrodzenie z tytułu
gotowości do pracy trzeba mieć na uwadze, że z dokonanych w sprawie ustaleń wy-
nika, iż - po odmowie jej dalszego zatrudnienia po dniu 31 sierpnia 1996 r. - powódka
podjęła od 1 września 1996 r. nieprzerwane zatrudnienie nauczycielskie w szkołach
podstawowych. W tym zakresie należy zbadać, czy to dalsze nieprzerwane zatrud-
nienie nauczycielskie powódki wpływało na jej stan gotowości do pracy w pozwanym
Młodzieżowym Domu Kultury i mogło stanowić przeszkodę w możliwości zasądzenia
na jej rzecz wynagrodzenia za pracę z tytułu gotowości do pracy (art. 81 § 1 KP) w
pełnym lub częściowym zakresie. Trzeba zatem rozważyć stan pełnej faktycznej i
prawnej gotowości oraz możliwości powódki wykonywania pracy u pozwanego pra-
codawcy w okresie kontynuowania przez nią dalszego nieprzerwanego zatrudnienia
w zawodzie nauczycielskim w innych placówkach oświatowych. W tej kwestii po-
wódka utrzymywała, iż zawsze wykonywała dodatkowe zatrudnienie. Nadto przy
ustalaniu wysokości należnego jej wynagrodzenia z tytułu gotowości do pracy należy
uwzględnić dotychczas zasądzone na jej rzecz 3 miesięczne wynagrodzenie za czas
pozostawania bez pracy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313
KPC wy-
rokował kasacyjnie, pozostawiając Sądowi Apelacyjnemu orzeczenie o kosztach po-
stępowania kasacyjnego.
========================================