Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 17 listopada 2000 r.
II UKN 50/00
Prokuratorowi, którego stosunek pracy wygasł na podstawie do art. 6
ust. 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o zmianie ustawy o Prokuraturze Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej, Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia
oraz ustawy o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 20, poz. 121) nie przysługuje prawo
do uposażenia w stanie spoczynku przewidziane w art. 711
§ 2 ustawy z dnia 20
czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z
1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) w związku z art. 62a ustawy z dnia 20 czerwca 1985
r. o prokuraturze (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70 ze zm.) w sytua-
cji, gdy prawo do renty inwalidzkiej nabył wprawdzie w terminie wskazanym w
art. 32 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), lecz po wygaśnięciu sto-
sunku pracy.
Przewodniczący SSN Teresa Romer, Sędziowie SN: Stefania Szymańska,
Maria Tyszel (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 listopada 2000 r. sprawy z po-
wództwa Teodora Jana S. przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuraturze Wojewódz-
kiej w W. o wynagrodzenie (uposażenie emerytalne), na skutek kasacji powoda od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 4 listopada 1999 r. [...] oddalił apelację Teodora Jana S. od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 4 stycznia
1999 r. [...]- oddalającego jego powództwo w sprawie przeciwko Skarbowi Państwa –
Prokuraturze Wojewódzkiej w W. o „stwierdzenie, że od dnia 1 stycznia 1998 r. jest
2
uprawniony do pobierania uposażenia prokuratora w stanie spoczynku” i zasądzenia
kwoty 13.461,30 zł tytułem różnicy pomiędzy wysokością tego uposażenia a emery-
turą pobieraną z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Przy bezspornym stanie fak-
tycznym, że wnioskodawca wykazał pracę na stanowiskach prokuratorskich w okre-
sie od 15 września 1955 r. do 30 września 1990 r., a więc w wymiarze ponad 35 lat,
Sąd Apelacyjny uznał za trafne stanowisko Sądu pierwszej instancji, że wnioskodaw-
ca nie spełnia warunków z art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o zmianie
ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych ustaw (Dz.U. Nr
124, poz. 782) i nie ma prawa do uposażenia prokuratora w stanie spoczynku.
W kasacji, wnioskodawca zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:
„I. naruszenie konstytucyjnej zasady państwa prawnego wyrażonej w art. 2 Konstytu-
cji RP poprzez obrazę art. 6 ust. 1 w zw. z art. 59 § 4 i 62a Ustawy z dnia 28 sierpnia
1997 r., Dz.U. Nr 124, poz. 782 polegającą na bezpodstawnym przyjęciu, że art. 6
ust. 1 cyt. Ustawy nie dotyczy tych prokuratorów, z którymi stosunek służbowy roz-
wiązany został z innej przyczyny, niż w celu ich przejścia na rentę lub emeryturę,
przy czym ta bezpodstawność polegała na dowolnym uznaniu, że przytoczony w
tymże przepisie art. 71 § 2 tejże Ustawy nie tylko określa wysokość uposażenia, ale
również przenosi na art. 6 ust. 1 ustawy z 28.08.1997 r. wymogi określone w art. 28
ustawy z dnia 16.09.1982 r. – Dz.U. Nr 31, poz. 214 podczas, gdy przenoszenie tych
wymogów jest niedopuszczalne, gdyż dyspozycje tych przepisów dotyczą odmien-
nych świadczeń, zawierają nie korespondujące ze sobą sformułowania oraz brak jest
w przedmiotowym art. 6 ust. 1 wzmianki wprowadzającej to dodatkowe uwarunkowa-
nie, a z zestawienia przepisów przedmiotowego art. 6 ust. 1 z art. 59 § 4 i 62a wyni-
ka, że jedynym warunkiem do uzyskania uposażenia z przedmiotowego art. 6 ust. 1
jest kwalifikowany staż pracy, czyli staż dłuższy od wymaganego przepisami doty-
czącymi emerytur i rent, odbyty wyłącznie na stanowiskach prokuratorskich lub sę-
dziowskich; II. obrazę przepisów art. 32 Ustawy z dnia 14.12.1982 r., Dz.U. Nr 40,
poz. 267 i art. 6 ust. 2 Ustawy z dnia 17.10.1991 r., Dz.U. Nr 104, poz. 450 , poprzez
uznanie, że uzyskanie renty przed upływem dwóch miesięcy od zaprzestania pobie-
rania zasiłku dla bezrobotnych nie stanowi spełnienia warunku związku funkcjonal-
nego między rozwiązaniem stosunku służbowego, a uzyskaniem tego świadczenia i
pominięcie treści załączonej kopii wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6.02.1998 r. o
sygn. II UKN 449/97, w którym Sąd Najwyższy wyraził odmienny pogląd, podobnie
jak w wyroku I PRN 111/93; III. obrazę art. 382 § 2 KPC i 387 § 1 KPC, która mogła
3
mieć wpływ na treść orzeczenia, polegającą na nieustosunkowaniu się do części
wywodów apelacji, co uniemożliwia ocenę okoliczności, czy i które wywody uzasad-
nienia wyroku pierwszej instancji uznane zostały za bezpodstawne”.
Przytaczając cytowane podstawy kasacyjne, skarżący wniósł o uchylenie za-
skarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Okręgowego w Warsza-
wie z dnia 4 stycznia 1999 r. [...] i o uwzględnienie wniosku sprecyzowanego w piś-
mie z dnia 30 października 1998 r., który „rozszerza roszczenie zawężone na roz-
prawie”.
Rozpoznając sprawę, zgodnie z art. 39311
KPC w granicach kasacji, Sąd Naj-
wyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Bezsporne w sprawie jest, że wnioskodawca pracował na stanowiskach pro-
kuratorskich od dnia 15 września 1955 r. Przepis art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 22
marca 1990 r. o zmianie ustawy o Prokuraturze Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej,
Kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia oraz ustawy o Sądzie Najwyż-
szym (Dz.U. Nr 20, poz. 121) upoważnił Prokuratora Generalnego do powołania, w
terminie do 30 czerwca 1990 r. prokuratorów i wiceprokuratorów prokuratur woje-
wódzkich i rejonowych, którzy zajmowali te stanowiska w dniu wejścia w życie tejże
ustawy – na stanowiska prokuratorów prokuratur wojewódzkich i rejonowych, właści-
wych ze względu na ich miejsce zamieszkania - jeżeli spełniali wymagania określone
w art. 16 ust. 1 ustawy o prokuraturze. Stosownie natomiast do art. 6 ust. 2 wyżej
powołanej ustawy z 22 marca 1990 r. stosunek pracy tych prokuratorów, których
Prokurator Generalny nie powołał na stanowisko, wygasał z dniem 30 września 1990
r. Jest poza sporem, że wnioskodawca we wskazanym trybie nie został powołany na
stanowisko prokuratora i jego stosunek pracy wygasł z dniem 30 września 1990 r. W
okresie od 29 marca 1991 r. do 30 listopada 1992 r. był zarejestrowany w Rejono-
wym Urzędzie Pracy jako bezrobotny, od 17 listopada 1992 r. pobierał rentę inwa-
lidzką, a od dnia 26 marca 1997 r., tj. od ukończenia 65 lat życia uzyskał prawo do
emerytury na podstawie przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Z dniem 1 stycznia 1998 r. wszedł w życie przepis art. 711
§ 2 ustawy z dnia
20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity tekst: Dz.U. z
1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.), zwanej dalej p.u.s.p., wprowadzony ustawą z dnia 28
4
sierpnia 1997 r., o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz nie-
których innych ustaw (Dz.U. Nr 124, poz. 782 ze zm.), zwanej dalej ustawą z 28
sierpnia 1997 r., zgodnie z którym sędziemu przeniesionemu w stan spoczynku z
powodu wieku, choroby lub utraty sił, przysługuje uposażenie w wysokości 75% wy-
nagrodzenia zasadniczego wraz z dodatkiem za wysługę lat, pobieranego na ostat-
nio zajmowanym stanowisku. Przepisem art. 3 pkt 4 tej samej ustawy (z 28 sierpnia
1997 r.) dodano w ustawie z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jednolity tekst:
Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70 ze zm.), przepis art. 62a, w myśl którego do prokurato-
rów odpowiednio stosuje się między innymi art. 711
§ 2 – 6 p.u.s.p. Zgodnie nato-
miast z art. 6 ust. 1 ustawy z 28 sierpnia 1997 r., przepis art. 711
§ 2 ma zastosowa-
nie do sędziów i odpowiednio do prokuratorów, którzy uzyskali prawo do emerytury
lub renty przed dniem wejścia w życie tejże ustawy, jeżeli prawo to nabyli zajmując
stanowisko sędziego lub prokuratora.
Całkowicie niezrozumiały jest kasacyjny zarzut naruszenia zaskarżonym wy-
rokiem art. 6 ust. 1 ustawy z 28 sierpnia 1997 r., polegający na „dowolnym uznaniu,
że przytoczony w tymże przepisie art. 71 § 2 tejże ustawy (...) przenosi na art. 6 ust.
1 (...) wymogi określone w art. 28 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Dz.U. 31, poz.
214”. Pod wskazaną pozycją ogłoszona jest ustawa o pracownikach urzędów pań-
stwowych, a jej art. 28 określa zasady, na jakich (i w jakiej wysokości), urzędnikom
przechodzącym na emeryturę lub rentę, przysługuje prawo do jednorazowej odpra-
wy. Przepis ten nie stanowił ani też nie mógł stanowić podstawy prawnej zaskarżo-
nego wyroku. Dlatego też bezprzedmiotowe jest powołanie się kasacji na, odnoszący
się również do odprawy rentowej, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1993 r.,
I PRN 111/93. Podkreślić należy, że brak „funkcjonalnego związku pomiędzy datą
rozwiązania stosunku służbowego” wnioskodawcy, a uzyskaniem przez niego za-
równo emerytury, jak i renty został szczegółowo uzasadniony w wyroku Sądu Naj-
wyższego z dnia 17 lutego 2000 r., I PKN 535/99, którym oddalono kasację wnios-
kodawcy w sprawie o odprawę emerytalną.
Błędne jest przekonanie skarżącego, że istnieje „funkcjonalny związek pomię-
dzy datą rozwiązania jego stosunku służbowego (...) a uzyskaniem renty inwalidzkiej
przed upływem dwóch miesięcy od zaprzestania pobierania zasiłku dla bezrobot-
nych”. Pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w wyroku z dnia 6 lutego 1998 r., II
UKN 499/97 (a nie, w błędnie powołanym w kasacji – II UKN 449/97), w żadnym za-
kresie nie odnosi się do stanu faktycznego stanowiącego podstawę zaskarżonego
5
rozstrzygnięcia. Skład orzekający w pełni podziela wyrażone w tym wyroku stanowi-
sko, że wynikający z art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emery-
talnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), zwanej dalej ustawą
o z.e.p., warunek powstania inwalidztwa w czasie zatrudnienia lub przed upływem 18
miesięcy od jego ustania jest spełniony, jeśli inwalidztwo powstało w czasie pobiera-
nia zasiłku dla bezrobotnych lub w ciągu 18 miesięcy po ustaniu prawa do tego zasił-
ku. Okres tych 18 miesięcy jest, z wyraźnej woli ustawodawcy, tylko okresem obję-
tym ochroną ubezpieczeniową (zaopatrzeniową), co nie oznacza – wbrew poglądowi
wyrażonemu w kasacji – że okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych jest swoistym
przedłużeniem stosunku pracy, poprzedzającego zarejestrowanie się w Urzędzie
Pracy.
Stosunek pracy skarżącego na stanowisku prokuratora, zgodnie z powołanym
wyżej art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 22 marca 1990 r., wygasł z dniem 30 września 1990
r. i ani wypłacenie wynagrodzenia przewidzianego w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o
pracownikach urzędów państwowych, ani pobieranie zasiłku dla bezrobotnych przed
uzyskaniem prawa do renty inwalidzkiej nie stanowiło restytucji stosunku pracy na
stanowisku prokuratora. Nie znajduje też uzasadnienia pogląd skarżącego, że jedy-
nym warunkiem uzyskania uposażenia w stanie spoczynku jest wykazanie odpo-
wiedniego okresu pracy na stanowiskach prokuratorskich lub sędziowskich. Przede
wszystkim ustawodawca, przyznając w art. 6 ust. 1 u.s.p. z dnia 28 sierpnia 1997 r.
prawo do uposażenia w stanie spoczynku sędziom i prokuratorom, którzy uzyskali
prawo do emerytury lub renty przed dniem wejścia jej w życie, nie uzależnił tego
prawa od wykazania odpowiedniego okresu pracy na tych stanowiskach. Warunek,
od którego spełnienia zależy prawo do uposażenia tych osób wyraża zdanie: jeżeli
prawo do emerytury lub renty nabyli „zajmując stanowisko sędziego lub prokuratora”.
Konstrukcja gramatyczna tego zdania, w szczególności użycie formy imiesłowu
czynnego czasownika „zajmować”, oznacza trwanie tej czynności w czasie dokony-
wania się drugiej czynności – nabycia prawa do emerytury lub renty. Innymi słowy,
prawo do uposażenia w stanie spoczynku uzyskali ci prokuratorzy (sędziowie), który
zajmowali te stanowiska w czasie nabycia prawa do emerytury lub renty. Tak więc
wykładnia gramatyczna nie daje podstaw do zaakceptowania poglądu skarżącego,
że prawo do uposażenia prokuratora w stanie spoczynku przysługuje również tym
prokuratorom, których stosunek pracy wygasł zanim nabyli prawo do emerytury lub
renty. Ponadto, skoro ustawodawca w sposób jednoznaczny powiązał uzyskanie
6
prawa do uposażenia w stanie spoczynku z nabyciem prawa do emerytury (renty)
podczas zajmowania stanowiska sędziego lub prokuratora, to należy też przyjąć, że
jego intencją nie było zapewnienie tego świadczenia wszystkim osobom, które pozo-
stawały na tych stanowiskach stosowną liczbę lat. Gdyby też wolą ustawodawcy było
zniweczenie skutków prawnych powołanej wyżej ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o
zmianie ustawy o prokuraturze PRL, to omawiany przepis art. 6 ust. 1 ustawy z dnia
28 sierpnia 1997 r. miałby inne brzmienie.
Podniesione w kasacji zarzuty naruszenia przepisów art. 32 ustawy o z.e.p.
oraz art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1999 r. o rewaloryzacji emerytur i
rent... (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) są bezprzedmiotowe, bowiem żaden z nich
nie był i nie mógł być podstawą prawną zaskarżonego wyroku. Przedmiotem sporu, a
więc i zaskarżenia kasacyjnego nie było prawo skarżącego do świadczeń z zaopa-
trzenia emerytalnego pracowników, a przepisy z tego systemu nie mają zastosowa-
nia do świadczenia, jakim jest uposażenie w stanie spoczynku przewidziane w u.s.p.
Nieusprawiedliwione też są zarzuty naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 382
§ 1 i 387 § 1 KPC. Ograniczenie ich uzasadnienia do zdania: „Do uchybień proceso-
wych należy zaliczyć nie tylko pominięcie wyrażonego w wyroku II UKN 449/97 sta-
nowiska Sądu Najwyższego, ale również okoliczność nie ustosunkowania się do czę-
ści wywodów apelacji”, uniemożliwia kontrolę kasacyjną. Stosownie do art. 382 KPC
(przepis ten nie ma § 2 więc nie ma też § 1) sąd drugiej instancji orzeka na podsta-
wie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu
apelacyjnym, natomiast zgodnie z art. 387 § 1 KPC sąd drugiej instancji uzasadnia z
urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie. Przytoczone
wyżej uzasadnienie tych zarzutów jest zupełnie nieadekwatne do treści tych przepi-
sów. Sąd Najwyższy w swym publikowanym, jednolitym orzecznictwie wielokrotnie
już wyjaśniał, że nie jest jego rolą poszukiwanie w pismach procesowych argumen-
tów usprawiedliwiających kasację, to do wnoszącego ten szczególny środek zaskar-
żenia należy wykazanie stosownym wywodem prawnym zasadności podniesionych
zarzutów. W świetle art. 39311
KPC, Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do korygo-
wania lub dokonywania konkretyzacji podstaw kasacyjnych i ich zarzutów.
Również zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 2 Konstytucji Rzeczy-
pospolitej Polskiej jest bezprzedmiotowy. Wyrażona tym przepisem zasada państwa
prawnego nie została naruszona, skoro odmowa przyznania wnioskodawcy żądane-
7
go świadczenia wynika z prawidłowego zastosowania przez Sąd orzekający w spra-
wie przepisów odpowiedniej ustawy.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy, uznając że kasacja nie ma
usprawiedliwionych podstaw, na podstawie art. 39312
KPC orzekł jak w sentencji wy-
roku.
========================================