Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 listopada 2000 r.
I PKN 111/00
Warunkiem obowiązywania zmian wprowadzonych do układu zbiorowe-
go pracy w drodze protokołów dodatkowych jest ich zarejestrowanie.
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Katarzyna Gonera, Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2000 r. sprawy z po-
wództwa Jacka K. przeciwko Przedsiębiorstwu Państwowemu – Kolejowym Zakła-
dom Nawierzchniowym „B.-K.” w K. o zapłatę, na skutek kasacji strony pozwanej od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 października 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację;
zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda Jacka K. kwotę 1.125 zł (jeden
tysiąc sto dwadzieścia pięć złotych) tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z
dnia 31 maja 1999 r. zasądził od Przedsiębiorstwa Państwowego Zakładów Na-
wierzchniowych „B.” w K. na rzecz Jacka K. kwotę po 679 zł miesięcznie w okresie
od 31 sierpnia 1996 r. do 30 czerwca 1997 r. oraz kwotę po 845 zł miesięcznie w
okresie od 31 lipca 1997 r. do 30 maja 1998 r., z odsetkami ustawowymi oddzielnie
od każdego miesiąca, począwszy od 1 września 1996 r. do dnia zapłaty. Ustalił, że
powód był zatrudniony u strony pozwanej najpierw w charakterze konstruktora –
technologa, a potem w charakterze technologa. Stanowiska te odpowiadały XI kate-
gorii osobistego zaszeregowania, dla której przewidziano minimum 161 punktów.
Wartość jednego punktu wynosiła 9,50 zł w okresie od 1 czerwca 1996 r. do 30
czerwca 1997 r. oraz 11,80 zł w okresie od 1 lipca 1997 r. do 31 maja 1998 r. Fak-
tycznie jednak strona pozwana wynagradzała powoda według VII kategorii zaszere-
gowania. Tak więc postanowienia umowy o pracę w części ustalającej wynagrodze-
2
nie powoda należało – zdaniem Sądu Okręgowego – uznać za nieważne, a na ich
miejsce stosować postanowienia układu zbiorowego pracy, przewidujące dla stano-
wisk zajmowanych przez powoda XI (jako najniższą) kategorię zaszeregowania. Tym
samym powodowi należało się wyższe wynagrodzenie od faktycznie wypłacanego.
Różnica między wynagrodzeniami w okresach spornych wyraża się w kwotach wska-
zanych w wyroku.
Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 26 października 1996 r. oddalił
apelację, którą złożyła strona pozwana. Sąd drugiej instancji podkreślił, że zasady
wynagradzania pracowników strony pozwanej regulował zakładowy układ zbiorowy
pracy, zarejestrowany stosownie do art. 24111
§ 1 KP. Zarejestrowanie układu
(a także jego zmian) powoduje uzyskanie przezeń mocy wiążącej i wejście w życie
zawartych w nim postanowień. Wynika to jednoznacznie z art. 2419
§ 1 KP oraz art.
24112
§ 1 KP. W tej sytuacji powodowi należało się wynagrodzenie według XI katego-
rii zaszeregowania, przewidziane w zakładowym układzie zbiorowym pracy, zaś
uzgodnienia między stroną pozwaną a związkami zawodowymi co do obniżenia wy-
ceny punktowej poszczególnych kategorii zaszeregowania mogłyby być wiążące,
gdyby były wprowadzone do układu zakładowego w drodze procedury rejestracyjnej
przewidzianej w przytoczonych przepisach.
W kasacji od powyższego wyroku strona pozwana wskazała jako jej podstawę
naruszenie prawa materialnego, polegające na błędnej interpretacji art. 24112
§ 1 KP,
oraz naruszenie przepisów postępowania wskutek niewyjaśnienia wszystkich oko-
liczności faktycznych mających wpływ na wynik sprawy, a zwłaszcza wskutek pomi-
nięcia stanowiska związków zawodowych na temat obniżenia wyceny stawek punk-
towych po 1995 r. Jednak powołaniu drugiej z podstaw (art. 3931
pkt 2 KPC) nie to-
warzyszyło przytoczenie przepisów prawa procesowego, których naruszenia dopuścił
się – zdaniem strony pozwanej – Sąd Apelacyjny.
Strona pozwana stwierdziła, że pogląd Sądu Apelacyjnego, jakoby zakładowy
układ zbiorowy pracy nie mógł wejść w życie przed jego zarejestrowaniem, jest nie-
trafny. Nie uwzględnia bowiem aktów prawnych obowiązujących przed wejściem w
życie ustawy z dnia 29 września 1994 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 113, poz. 547 ze zm.), tj. układów zbiorowych
pracy zawieranych na podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach two-
rzenia zakładowych systemów wynagradzania. Na podstawie tych aktów były uregu-
lowane stosunki pracy w zakładach pracy, między innymi wynagrodzenie, premia,
3
bilety bezpłatne itp. Również w pozwanym Przedsiębiorstwie „istniał podobny akt z
1991 r., zmodyfikowany odpowiednimi porozumieniami w 1993 r. i 1994 r.”. Gdyby
przyjąć rozumowanie Sądu Apelacyjnego, to należałoby uznać, że niezarejestrowa-
nie w 1995 r. zakładowego układu zbiorowego pracy spowodowało ten skutek, że
stosunki pracy zostały uregulowane tylko przez akty ustawowe, co byłoby dla pra-
cowników mniej korzystne. Zatem rozstrzygnięcie Sądu Apelacyjnego jest błędne.
Jest ono także sprzeczne ze stanowiskiem wszystkich związków zawodowych (sku-
piających ogromną większość pracowników), uznającym za nadal obowiązujący (tj.
po 1995 r.) taryfikator z 1991 r., wraz z obniżeniem wyceny stawek punktowych z
1993 r. i 1994 r. Jednak Sąd Apelacyjny nie uznał za stosowne zapoznanie się ze
stanowiskiem związków zawodowych, co gdyby nastąpiło, miałoby zasadnicze zna-
czenie dla rozstrzygnięcia sprawy.
W konkluzji strona pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego apelacją wyro-
ku. Powód wniósł o oddalenie kasacji i zasądzenie na jego rzecz kosztów postępo-
wania kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wbrew zapatrywaniu strony skarżącej, nie ma podstaw do wzruszenia zaskar-
żonego wyroku, gdyż Sąd Apelacyjny nie naruszył stanowiącego podstawę kasacji
art. 24112
§ KP, natomiast zarzut uchybienia przepisom postępowania został przed-
stawiony w sposób nie odpowiadający warunkom przewidzianym w art. 3933
KPC.
Przepis ten bowiem wymaga, by kasacja nie tylko wyjaśniała stanowisko strony w
aspekcie prawnym, ale by wyraźnie wskazywała przepisy, które zaskarżonym wyro-
kiem zostały naruszone. Kontrola kasacyjna wyroku odbywa się bowiem w granicach
zaskarżenia (art. 39311
KPC), a te są określone przez podane w kasacji przepisy
prawa materialnego i przepisy postępowania. W związku z tym Sąd Najwyższy był
obowiązany pominąć zawarty w kasacji zarzut niewyjaśnienia przez Sąd drugiej in-
stancji sprawy uzgodnień między kierownictwem pozwanego Przedsiębiorstwa a
związkami zawodowymi co do dalszego obowiązywania po 1995 r. taryfikatora pła-
cowego z 1991 r. (wraz z obniżeniem wyceny stawek punktowych). Uzgodnienia te
nie znalazły zresztą swojego odzwierciedlenia w protokole dodatkowym do zakłado-
wego układu zbiorowego pracy, który jest ustawowo przewidzianą formą dokonywa-
nia zmian układu. Tak więc przedmiotem uwagi Sądu Najwyższego mógł być jedynie
4
zarzut naruszenia art. 24112
§ 1 KP w związku z dokonanymi w sprawie ustaleniami
faktycznymi.
Według art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o zmianie ustawy –
Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 113, poz. 547 ze zm.), z
dniem wejścia w życie tej ustawy zakładowe umowy zbiorowe zawarte przed tym
dniem na podstawie działu jedenastego Kodeksu pracy i porozumienia o wprowa-
dzeniu zakładowego systemu wynagradzania, również zawarte przed tym dniem na
podstawie ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zakładowych systemach wynagradza-
nia (a także morskie układy zbiorowe), przekształciły się z mocy prawa w zakładowe
układy zbiorowe pracy. Tak więc na podstawie powyższego przepisu zakładowa
umowa zbiorowa obowiązująca dotąd w pozwanym Przedsiębiorstwie przekształciła
się w zakładowy układ zbiorowy pracy, a układ ten został zarejestrowany dnia 31
grudnia 1995 r. wraz z załącznikiem Nr 1, stanowiącym zakładowy taryfikator wyna-
grodzeń. Przekształcenie się zakładowej umowy zbiorowej w układ zakładowy w ro-
zumieniu działu jedenastego Kodeksu pracy oznacza, że od tej pory powyższy układ
mógł być rozwiązany, wypowiedziany lub zmieniony tylko w trybie określonym w
przepisach tego Kodeksu.
Z art. 24112
§ 1 KP wynika, że układ wchodzi w życie w terminie w nim okre-
ślonym, nie wcześniej jednak niż z dniem zarejestrowania, natomiast art. 2419
§ 1 KP
stanowi, że zmiany do układu zbiorowego pracy wprowadza się w drodze protokołów
dodatkowych, przy czym do protokołów dodatkowych stosuje się odpowiednio prze-
pisy dotyczące układu. Z powyższej regulacji wypływa więc wniosek, że zmiana
układu zakładowego, która powinna mieć postać porozumienia, obowiązuje od chwili
jej zarejestrowania. Wyrażając tę myśl nieco inaczej, można powiedzieć, że porozu-
mienie nie zarejestrowane nie może w ogóle wejść w życie i wywoływać skutków
prawnych w sferze praw i obowiązków stron stosunku pracy, gdyż dopiero wpis do
rejestru ma z punktu widzenia tych praw i obowiązków znaczenie konstytutywne. Tak
więc „uzgodnienia” między kierownictwem pozwanego Przedsiębiorstwa a wszystki-
mi związkami zawodowymi, choćby nawet – jak stwierdziła strona skarżąca – „sku-
piały ogromną większość pracowników”, muszą być traktowane jako pozbawione
znaczenia prawnego dla pracowników i ich roszczeń dotyczących wynagrodzenia za
pracę.
Nie jest zrozumiały przyjęty jako podstawa kasacji zarzut naruszenia art. 24112
§ 1 KP. Przepis ten stanowi, że układ wchodzi w życie w terminie w nim określonym,
5
jednak nie wcześniej niż z dniem zarejestrowania. Obowiązujący w pozwanym
Przedsiębiorstwie układ zakładowy został zarejestrowany w dniu 31 grudnia 1995 r. i
nie objął „uzgodnień” między związkami zawodowymi a kierownictwem Przedsiębior-
stwa z 1993 r. i 1994 r. w przedmiocie obniżenia wyceny punktowej stanowisk pracy.
W przeciwnym bowiem razie nie powstałby spór na tle rozbieżności między postano-
wieniami układu a omawianymi „uzgodnieniami”. Skoro zatem „uzgodnienia” te nie
stały się od początku częścią układu zakładowego ani też nie mają charakteru proto-
kołów dodatkowych do układu, o których stanowi art. 2419
§ 1 KP, Sąd Apelacyjny
trafnie przyjął, że uprawnienia powoda do wynagrodzenia w okresach spornych nale-
żało oceniać na podstawie postanowień zakładowego układu zbiorowego pracy.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie zasługiwała na
uwzględnienie, wobec czego na podstawie art. 39312
KPC orzekł o jej oddaleniu, przy
czym o kosztach postępowania kasacyjnego postanowił stosownie do art. 98 w
związku z art. 108 § 1 KPC.
========================================