Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 listopada 2000 r.
I PKN 122/00
Nieuwzględnienie żądania przywrócenia do pracy i zasądzenie na rzecz
pracownika odszkodowania na podstawie art. 45 § 2 KP powinno być poprze-
dzone dokonaniem przez sąd pracy ustaleń co do braku możliwości lub niece-
lowości przywrócenia do pracy.
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz, Sędziowie SN:
Katarzyna Gonera (sprawozdawca), Walerian Sanetra.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2000 r. sprawy z po-
wództwa Bogdana C. przeciwko „B.” Spółce z o.o. w P. o uchylenie kary nagany i
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 14 września 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Płocku wyrokiem z 16 lutego 1999 r. [...] zasądził
od strony pozwanej „B.” Spółki z o.o. w P. na rzecz powoda Bogdana C. kwotę 5.427
złotych wraz z odsetkami tytułem odszkodowania za nieuzasadnione wypowiedzenie
umowy o pracę oraz uchylił karę nagany nałożoną na powoda przez pozwanego pra-
codawcę 19 lutego 1998 r.
Sąd Pracy ustalił, że powód był zatrudniony w pozwanej Spółce na podstawie
umowy o pracę na stanowisku inspektora budowlanego. Z racji zajmowanego stano-
wiska pełnił funkcję inspektora nadzoru z ramienia swojego pracodawcy jako inwe-
stora (zamawiającego) przy realizacji robót polegających na ociepleniu budynku biu-
rowego pozwanej Spółki. W dniu 19 lutego 1998 r. został ukarany karą nagany za
naruszenie obowiązków pracowniczych, w szczególności za to, że nie poinformował
2
przełożonych o konieczności ustalenia z wykonawcą robót wskaźników do kosztory-
sowania, przyjmując na własną odpowiedzialność ich wysokość, w wyniku czego
okazało się, że przyjęte przez niego wskaźniki są niekorzystne dla pracodawcy jako
zamawiającego, a bardzo korzystne dla wykonawcy. Ponadto jako przyczynę ukara-
nia karą nagany wskazano to, że powód bez zgody kierownika działu technicznego
M.M. udzielił wykonawcy zaliczki na pokrycie kosztów prowadzonych robót w wyso-
kości 140.000 zł. Powód złożył sprzeciw od kary nagany, jednak pracodawca sprze-
ciw odrzucił. Z tych samych względów, dla których ukarano powoda karą porządko-
wą, wypowiedziano mu w dniu 4 marca 1998 r. umowę o pracę, wskazując jako przy-
czynę wypowiedzenia niewłaściwą dbałość o sprawy finansowe przedsiębiorstwa
oraz brak możliwości współpracy w grupie.
Sąd Rejonowy uchylił karę nagany nałożoną na powoda, uznając, że ukaranie
nastąpiło z naruszeniem terminów wskazanych w art. 109 § 1 KP. Dokonując oceny
zebranego w sprawie materiału dowodowego – przede wszystkim podzielając wnio-
ski opinii biegłego z zakresu budownictwa J.P. - Sąd uznał, że zarzuty stawiane po-
wodowi przez pracodawcę, które stanowiły uzasadnienie wypowiedzenia umowy o
pracę, są bezpodstawne. Wypowiedzenie umowy o pracę było zatem nieuzasadnio-
ne w rozumieniu art. 45 § 1 KP. Uwzględniając jednak „nastawienie wobec powoda
wskazujące, że po przywróceniu powoda do pracy nie byłoby możliwości współpracy
między dyrektorem a powodem, Sąd uznał, że przywrócenie powoda do pracy jest
niecelowe i na podstawie art. 45 § 2 KP zasądził odszkodowanie w wysokości 3-mie-
sięcznego wynagrodzenia”.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z 14 września 1999 r. [...] oddalił apelację powoda od wyroku Sądu Rejonowego.
Powód zaskarżył ten wyrok w części nie uwzględniającej jego roszczenia o przywró-
cenie do pracy, wnosił o jego zmianę i orzeczenie zgodnie z żądaniem. W apelacji
zakwestionował zastosowanie przez Sąd Rejonowy art. 45 § 2 KP, podnosząc, że
ewentualne przywrócenie go do pracy nie musi oznaczać współpracy z dotychcza-
sowymi przełożonymi – Z.P. i M.M. - ponieważ osoby te nie pełnią już funkcji kierow-
niczych. Przywrócenie do pracy – zgodnie z żądaniem zgłoszonym w pozwie – stwo-
rzyłoby powodowi możliwość negocjowania z nowym właścicielem zakładu pracy wa-
runków dalszego zatrudnienia lub rozwiązania umowy o pracę według zasad zwol-
nień grupowych z wykorzystaniem świadczeń z tzw. pakietu socjalnego.
Sąd Okręgowy podzielił ocenę Sądu pierwszej instancji co do zasadności
3
„uruchomienia trybu art. 45 § 2 KP i zasądzenia odszkodowania” w miejsce żądane-
go przez powoda przywrócenia do pracy. Przyjęty przez Sąd Rejonowy jako przyczy-
na zasądzenia odszkodowania „brak możliwości jakiejkolwiek współpracy między
dyrektorem pozwanego zakładu pracy i powodem” został – w ocenie Sądu Okręgo-
wego – potwierdzony „w pewnym sensie” w apelacji, w której wskazuje się z nazwi-
ska Z.P. i M.M. jako dwóch przedstawicieli kierownictwa pozwanego, z którymi
trudno byłoby współpracować powodowi. „W świetle oświadczenia pełnomocnika
pozwanego (wbrew twierdzeniom apelacji) obydwaj wyżej wymienieni przedstawi-
ciele kierownictwa pozwanego pracodawcy zmienili co prawda zajmowane stanowi-
ska ale nadal piastują kierownicze funkcje. Tym samym argumenty powoda przed-
stawione w uzasadnieniu apelacji nie odpowiadają prawdzie.” W ocenie Sądu Okrę-
gowego „całokształt materiału dowodowego wskazuje, iż dalsza współpraca powoda
z pozwanym pracodawcą byłaby niecelowa”.
Wyrok Sądu Okręgowego zaskarżył kasacją powód. Jako podstawy kasacji
skarżący wskazał: 1) naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i nie-
właściwe zastosowanie art. 45 § 2 KP w świetle zebranego w sprawie materiału do-
wodowego, 2) naruszenie przepisów postępowania, w szczególności art. 328 § 2
KPC, „wobec braku wskazania przez Sąd ustalonych faktów, które Sąd uznał za
udowodnione, dowodów na których się oparł uznając, iż w sprawie niniejszej istnieją
podstawy do zastosowania art. 45 § 2 KP, a także dlaczego odmówił wiarygodności i
mocy dowodowej zarzutom przedstawionym w apelacji powoda”. Skarżący wniósł o
zmianę zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego i
uwzględnienie w całości powództwa (o przywrócenie do pracy), ewentualnie „o
uchylenie zaskarżonych orzeczeń i przekazanie Sądowi pierwszej instancji sprawy
do rozpoznania”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie. Podstawą oddalenia powództwa o przy-
wrócenie do pracy i zasądzenia na rzecz powoda odszkodowania na podstawie art.
45 § 2 KP była ocena Sądu Rejonowego dotycząca niecelowości przywrócenia go do
pracy ze względu na „nastawienie wobec powoda wskazujące, że po przywróceniu
do pracy nie byłoby możliwości współpracy między dyrektorem a powodem”. Ocena
ta – wyrażona w końcowej części uzasadnienia wyroku Sądu Pracy [...] - nie została
4
odniesiona do konkretnych ustaleń faktycznych, w szczególności do tego, na czym
polega i z czego wynika „nastawienie wobec powoda”, o jakie „nastawienie” chodzi,
co (czyje zachowanie) było jego przyczyną, kto swoim zawinionym działaniem do-
prowadził do sytuacji, w której brak jest możliwości dalszej współpracy stron, a także
z którym (którymi) z przełożonych powoda nie istniałaby możliwość jego dalszej
współpracy w razie przywrócenia do pracy. W apelacji powód podniósł zarzuty odno-
szące się do przedstawionej wcześniej oceny Sądu Pracy co do zastosowania art. 45
§ 2 KP, wskazując na to, że jego dotychczasowi przełożeni nie pełnią już funkcji kie-
rowniczych, a zatem – jak należy się domyślać – nie musiałby po przywróceniu do
pracy współpracować z nimi. Sąd Okręgowy nie ustosunkował się we właściwy spo-
sób do tej argumentacji powoda zawartej w apelacji, choć wymagała ona odpowied-
nich ustaleń faktycznych i oceny materialnoprawnej tych ustaleń. Powołanie się
przez Sąd Okręgowy na „oświadczenie pełnomocnika pozwanego” (nie wiadomo,
kiedy i w jakiej formie złożone, albowiem strona pozwana nie wniosła odpowiedzi na
apelację ani żadnego innego pisma procesowego w toku postępowania apelacyjnego
zawierającego ustosunkowanie się do zarzutów apelacji, protokół zaś rozprawy
apelacyjnej nie zawiera adnotacji co do treści oświadczeń pełnomocnika strony poz-
wanej składanych w czasie rozprawy odnoszących się do omawianej kwestii) nie
może zastąpić dowodu, zwłaszcza gdy sporny między stronami – a więc wymagający
dowodu (art. 227 KPC) - okazał się fakt braku możliwości dalszej ich współpracy i w
związku z tym niecelowości przywrócenia powoda do pracy.
Sąd drugiej instancji zaakceptował ocenę Sądu pierwszej instancji co do moż-
liwości zastosowania w rozpoznawanej sprawie art. 45 § 2 KP, mimo że ocena ta nie
była oparta na ustaleniach faktycznych odnoszących się do przesłanek zastosowania
wskazanego przepisu (co do braku celowości przywrócenia powoda do pracy), a po-
wód w apelacji wyraźnie kwestionował podstawy faktyczne takiej oceny. Nie sposób
zgodzić się z wywodem zawartym w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego co do
tego, że fakt braku możliwości jakiejkolwiek współpracy z dyrektorem pozwanego
zakładu pracy potwierdza sama apelacja, w której wskazuje się z nazwiska dwóch
przedstawicieli kierownictwa pozwanego, z którymi trudno byłoby współpracować
powodowi. Przede wszystkim z treści uzasadnienia apelacji nie można wyinterpreto-
wać przyznania przez powoda faktu braku możliwości jakiejkolwiek współpracy po-
między nim a dyrektorem, które mogłoby stanowić podstawę do przyjęcia, że fakt ten
nie wymaga dowodu jako przyznany w rozumieniu art. 229 KPC. Ponadto nie wia-
5
domo, czy osoby wymienione przez powoda z nazwiska w apelacji były tym dyrekto-
rem pozwanego zakładu pracy, o którym wspomniano w uzasadnieniu Sądu Rejono-
wego. Powołując się ogólnikowo na to, że „całokształt materiału dowodowego wska-
zuje, iż dalsza współpraca powoda z pozwanym pracodawcą byłaby niecelowa”, Sąd
Okręgowy nie wskazał, o jakie dowody w tym przypadku chodzi, skoro Sąd Rejono-
wy w istocie rzeczy nie prowadził na tę okoliczność postępowania dowodowego, a
jego ocena była arbitralna.
W tych okolicznościach uzasadniony okazał się zawarty w kasacji zarzut naru-
szenia art. 45 § 2 KP, albowiem w świetle dokonanych ustaleń faktycznych (a wła-
ściwie ich braku) ocena, że przywrócenie powoda do pracy byłoby niecelowe, jest
pochopna i przedwczesna, a przez to bezpodstawna.
Zarzut naruszenia art. 328 § 2 KPC jest niesłuszny o tyle, o ile odnosi się do
braku wskazania przez Sąd Okręgowy, dlaczego „odmówił wiarygodności i mocy do-
wodowej zarzutom przedstawionym w apelacji powoda”. Ocenie pod kątem wiary-
godności i mocy dowodowej nie podlegają oświadczenia (zarzuty, argumenty) stron,
lecz dowody przeprowadzone w sposób przewidziany przepisami Kodeksu postępo-
wania cywilnego (w tym np. dowód z przesłuchania stron). Pomijając wątpliwości
związane z tym, czy naruszenie art. 328 § 2 KPC, regulującego materię konstrukcji
uzasadnienia wyroku, może mieć kiedykolwiek istotny wpływ na wynik sprawy w ro-
zumieniu art. 3931
pkt 2 KPC i w związku z tym stanowić skuteczną podstawę kasa-
cyjną, stwierdzić należy – co zostało już wcześniej podniesione – że uzasadnienie
Sądu Okręgowego rzeczywiście nie zawiera wskazania ustalonych faktów, które Sąd
ten uznał za udowodnione, oraz dowodów, na których Sąd się oparł, uznając, że w
sprawie istnieją podstawy do zastosowania art. 45 § 2 KP.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na
podstawie art. 39313
§ 1 KPC i art. 108 § 2 KPC w związku z art. 39319
KPC.
========================================