Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 grudnia 2000 r.
I PKN 120/00
Wyjazd pracownika za granicę z delegacją resortową w okresie niezdol-
ności do pracy wskutek choroby, bez zgody i wiedzy przełożonych oraz upo-
ważnienia do reprezentowania pracodawcy, stanowi uzasadnioną przyczynę
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia (art. 52 § 1 pkt 1 KP).
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Barbara Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 grudnia 2000 r. sprawy z powództwa
Jana P. przeciwko Państwowemu Muzeum „O.-B.” w O. o przywrócenie do pracy i
zapłatę wynagrodzenia, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej z dnia 21 stycznia 1999 r.
[...]
o d d a l i ł kasację, nie obciążając powoda kosztami postępowania kasacyj-
nego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku-Białej wyro-
kiem z dnia 21 stycznia 1999 r. [...] oddalił apelację Jana P. od wyroku Sądu Rejo-
nowego-Sądu Pracy w Oświęcimiu z dnia 29 grudnia 1997 r. [...], oddalającego po-
wództwo apelującego o przywrócenie do pracy w Państwowym Muzeum „O.-B.” w O.
i wynagrodzenie.
Sąd ustalił, że powód był zatrudniony u strony pozwanej od dnia 1 grudnia
1988 r. na podstawie umowy o pracę na czas nie określony, ostatnio na stanowisku
kustosza - zastępcy kierownika działu archiwum do spraw komputeryzacji. W dniu 26
czerwca 1996 r., będącemu na zwolnieniu lekarskim Janowi P. pracownicy działu
kadr usiłowali wręczyć pismo zawierające oświadczenie woli pracodawcy o rozwią-
zaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, ale ten po przeczytaniu pisma odmówił
2
jego przyjęcia. W dniu 27 czerwca 1996 r. powód otrzymał listem poleconym oświad-
czenie woli strony pozwanej o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Jako
przyczyny rozwiązania stosunku pracy pracodawca podał przekazanie dokumentów
archiwalnych do Instytutu Historii Współczesnej w M. bez wiedzy i zgody przełożo-
nych oraz wyjazd za granicę podczas niezdolności do pracy trwającej od 21 maja
1996 r. do 17 czerwca 1996 r. Pismem z dnia 21 czerwca dyrektor Państwowego
Muzeum poinformował powoda, że za okres od 8 do 17 czerwca nie zostanie mu wy-
płacone wynagrodzenie. W okresie od 21 maja 1996 r. do 17 czerwca 1996 r., a na-
stępnie od 20 czerwca 1996 r. Jan P. przebywał na zwolnieniu lekarskim. W dniu 21
maja 1996 r. w oryginale historii choroby odnotowano przyjęcie go na oddział zakaź-
ny z powodu dolegliwości w okolicy lędźwiowej lewej. Został przyjęty na oddział
swojego wuja Karola P., a ponieważ w szpitalu nie było wolnych łóżek, powód prze-
bywał w nim w ciągu dnia, a na noc wracał do domu (tzw. pobyt dzienny). Rozpozna-
no u niego kamicę nerkową lewostronną, przewlekłe zapalenie trąbki Eustachiusza w
okresie zaostrzenia, przewlekłe przerostowe zapalenie migdałków podniebienych,
podostre zapalenie oskrzeli, podwyższony poziom cholesterolu i kwasu moczowego.
W dniu 7 czerwca 1996 r. Jan P. został wypisany do domu oraz wydano mu zwolnie-
nie lekarskie do 17 czerwca, z adnotacją, że pacjent „może chodzić”. Wyniki badań
lekarskich nie uzasadniały wielotygodniowej niezdolności powoda do pracy. Biegli z
C.M. U.J. po raz pierwszy spotkali się z „dochodzącym” trybem hospitalizacji pa-
cjenta. Schorzenia rozpoznane u powoda mogły być i z reguły bywają leczone w try-
bie ambulatoryjnym. W dniu 26 lub 27 maja 1996 r., podczas trwania leczenia szpi-
talnego, powód przebywał dwukrotnie w L. Pobyt miał na celu spotkanie z Ministrem
Kultury i Sztuki Zdzisławem P. i dr n. med. Krzysztofem S. W tym samym okresie i w
tym samym celu odbył podróż do W. Od 9 do 12 czerwca 1996 r. powód przebywał w
Watykanie. Wyjazd zorganizowało Stowarzyszenie R. w Polsce - Zarząd Główny w
O. W delegacji udział brali przedstawiciele społeczności cygańskiej i żydowskiej, a
patronował jej i przewodniczył, na prośbę Stowarzyszenia, Minister Kultury i Sztuki.
Celem wizyty było przekazanie Papieżowi Janowi Pawłowi II „Księgi Zgonów z Au-
schwitz”. Wydawcą tej księgi było Państwowe Muzeum Oświęcim - Brzezinka w
Oświęcimiu, a redaktorami J. Dębski, S. Goldmann, H. Jastrzębska, S. Kreuzhage i
J. Parcer. W Ministerstwie powód został przez Stowarzyszenie zgłoszony do składu
delegacji jako pomysłodawca i redaktor opracowania. O przygotowaniach do wizyty
w Watykanie wiedział kilka miesięcy wcześniej, o jej terminie został powiadomiony
3
kilka dni przed wyjazdem. Pracodawca nie wiedział o organizowanym wyjeździe.
Muzeum nie zostało powiadomione ani przez Ministerstwo Kultury i Sztuki, ani przez
powoda. W dniu 10 czerwca 1996 r. Dyrektor Muzeum Jerzy W. oglądając dziennik
telewizyjny dowiedział się, że powód wręczył w Watykanie Papieżowi Janowi Paw-
łowi II opracowanie „Księga Zgonów z Auschwitz”. Nie wiedział o zamiarze jej przed-
stawienia Papieżowi. Dyrekcja Muzeum nie upoważniła Jana P. do wzięcia udziału w
delegacji, nie udzieliła zgody na reprezentowanie placówki.
Pismem z dnia 22 marca 1996 r. prof. dr Horst M. z Instytutu Historii Współ-
czesnej w M. poinformował Dyrektora Muzeum, że przygotowuje edycję Rozkazów
Komendanta i Dowódcy Garnizonu. Zaproponował, by Muzeum w O. było wymienio-
ne w tytule jako współwydawca. Pisał, że już od dłuższego czasu dr Norbetr F.
współpracuje z Janem P. i że dzięki tej współpracy udało się Instytutowi zebrać z
szeregu archiwów dokumenty, w tym także z Archiwum w O. W dniu 24 kwietnia
1996 r. odbyło się spotkanie dyrektora, zastępcy dyrektora O.O., kierownika archi-
wum B.J. i powoda celem wyjaśnienia sprawy i ustalenia kto przekazał dokumenty do
Niemiec. Jan P. przyznał, że przekazywał dokumenty Niemcom „by uniknąć kompli-
kacji służbowych”. W dniu 16 maja 1996 r. dyrektor Muzeum zwrócił się do prof. Hor-
sta M. o potwierdzenie, że fakty takie miały miejsce. Z odpowiedzi, otrzymanej 2 lipca
1996 r., już po rozwiązaniu umowy o pracę, nie wynikało jednoznacznie skąd doku-
menty znalazły się w Instytucie. Zasady udostępniania materiałów archiwalnych
przechowywanych w Państwowym Muzeum O.-B. reguluje regulamin, zgodnie z któ-
rym udostępnienie dokumentów za granicę wymaga zezwolenia dyrektora.
W ocenie Sądu, wyjazd Jana P. do Watykanu miał charakter prywatny. Mini-
sterstwo Kultury i Sztuki patronowało delegacji i ją finansowało. Organizatorem wi-
zyty było Stowarzyszenie R. w Polsce. Prywatny wyjazd podczas niezdolności do
pracy stanowi naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Wydawcą
„Księgi Zgonów z Auschwitz” było Państwowe Muzeum Oświęcim - Brzezinka i
wszelkie uzgodnienia dotyczące wyjazdu w celu przekazania tego dzieła powinny
odbywać się za jego wiedzą i zgodą. Nawet jeżeli powód miał zgodę na wyjazd Mini-
stra P., to nie mogła ona zastąpić zgody pracodawcy. Hierarchiczne podporządko-
wanie Muzeum Ministerstwu nie sięga tak daleko, by decyzje dotyczące wykonywa-
nia obowiązków przez pracownika zapadały poza zakładem pracy. Powód reprezen-
tował w Watykanie siebie a nie zakład pracy. Jan P. wykorzystał zwolnienie lekarskie
niezgodnie z jego celem. Powoduje to utratę prawa do zasiłku na podstawie art. 18
4
ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia spo-
łecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz.
143 ze zm.), a w konsekwencji prawa do wynagrodzenia gwarancyjnego za pierwsze
35 dni niezdolności do pracy z powodu choroby (art. 92 KP).
Co do drugiej przyczyny rozwiązania z powodem umowy o pracę bez wypo-
wiedzenia, pracodawca uchybił terminowi z art. 52 § 2 KP. Strona pozwana powzięła
wiadomość o przekazywaniu materiałów archiwalnych Instytutowi Historii Współcze-
snej w M. od powoda w dniu 24 kwietnia 1996 r. Rozwiązanie stosunku pracy z tej
przyczyny nastąpiło 26 czerwca 1996 r., a zatem po upływie jednego miesiąca od
chwili, gdy pracodawca dowiedział się o przyczynie uzasadniającej rozwiązanie sto-
sunku pracy bez wypowiedzenia. Późniejsze okoliczności, zaistniałe po ustaniu sto-
sunku pracy nie mogą być brane pod uwagę przy ocenie zasadności rozwiązania z
powodem umowy o pracę. Mogą jednak świadczyć, że powód nie zasługuje na
ochronę z art. 8 KP.
Jan P. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę naruszenie
prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 52 § 1 pkt 1 KP „polegające
na uznaniu, iż wyjazd powoda jako pracownika Państwowego Muzeum O.-B. w O. do
Watykanu w ramach oficjalnej delegacji zagranicznej, zorganizowanej pod patrona-
tem Ministra Kultury i Sztuki RP celem przekazania JŚ Papieżowi Janowi Pawłowi II
„Księgi Zgonów z Auschwitz” (której powód był redaktorem), w czasie korzystania
przez powoda ze zwolnienia lekarskiego zawierającego adnotację „chory może cho-
dzić”, stanowi nadużycie w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego i
tym samym - ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, uza-
sadniające rozwiązanie umowy o pracę z winy pracownika”, wniósł o orzeczenie co
do istoty sprawy „poprzez zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie w
całości powództwa”.
Pełnomocnik skarżącego wywodził, że zaskarżony wyrok nie jest trafny, gdyż
Sąd w sposób dowolny zakwalifikował zachowanie powoda jako ciężkie naruszenie
podstawowych obowiązków pracowniczych. „Nie wskazał bowiem żadnych przed-
miotowych aspektów naruszenia, nie podał, jaki rodzaj obowiązków powód miałby
naruszyć i jakie miałyby być skutki tego naruszenia oraz czy pracodawca poniósł
szkodę”. Sąd nie umotywował także podmiotowego aspektu naruszenia obowiązków
przypisując skarżącemu winę umyślną. „Nie negując kompetencji Sądu do oceny za-
chowania pracownika pod kątem przesłanek określonych w art. 18 ust. 1 ustawy z
5
dnia 14 grudnia 1974 r.”, zachowania powoda nie można ocenić jako wykorzystania
zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z jego celem. Według przepisów zarządze-
nia MPiSS z dnia 30 grudnia 1974 r. „wątpliwości w zakresie stwierdzenia, czy pra-
cownik narusza wskazania lekarskie, które by wskazywały na wykorzystywanie zwol-
nienia niezgodnie z jego celem, rozstrzyga zawsze lekarz, który udzielił zwolnienia”.
Dr n. med. Karol P. i jego przełożony lek. med. Franciszek N. zeznali na rozprawie w
dniu 26 listopada 1996 r., że wyjazd za granicę nie był naruszeniem warunków zwol-
nienia. Podczas wizyty w Watykanie uczestników delegacji pod względem medycz-
nym zabezpieczał dr Krzysztof S. Nadto, wyjazd powoda do Watykanu „niewątpliwie
przydał splendoru pozwanemu”. Był ściśle związany z pracą powoda, był wyróżnie-
niem powoda i pracy jego podwładnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 39311
KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, biorąc pod rozwagę z urzędu wyłącznie nieważność postępowania. Pełnomoc-
nik skarżącego jako podstawę kasacji wskazał naruszenie prawa materialnego. Zna-
czy to, że nie zakwestionował skutecznie ustaleń stanowiących faktyczną podstawę
rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku, pomimo polemiki z nimi w moty-
wach skargi. Ustalenia te należy zatem traktować jako niewadliwe. Jest nimi związa-
ny także Sąd Najwyższy rozpoznając kasację.
Zgodnie z art. 52 § 1 pkt 1 KP pracodawca może rozwiązać umowę o pracę
bez wypowiedzenia z pracownikiem, który w sposób ciężki naruszył podstawowe
obowiązki pracownicze. W kontekście poczynionych przez Sąd drugiej instancji
ustaleń nieuprawnione jest twierdzenie kasacji, jakoby Sąd zakwalifikował jako cięż-
kie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych „wyjazd powoda jako
pracownika Państwowego Muzeum „O.-B.” do Watykanu w ramach oficjalnej delega-
cji zagranicznej”. Pełnomocnik skarżącego w ramach podstawy kasacyjnej z art. 3931
pkt 1 KPC podważa ocenę i kwalifikację prawną zupełnie innego zachowania Jana P.
niż to, które przypisał mu pracodawca.
Sąd ustalił, że Jan P. w okresie nieobecności w pracy usprawiedliwionej cho-
robą odbył dwukrotnie podróż do L. i do W. (w czasie hospitalizacji trwającej od 21
maja do 7 czerwca 1996 r.), a w dniach od 9 do 12 czerwca 1996 r. przebywał w
Watykanie. Do Watykanu wyjechał jako członek delegacji, której na wniosek organi-
6
zatora wyjazdu Stowarzyszenia R. w Polsce - Zarządu Głównego w O. patronował i
przewodniczył Minister Kultury i Sztuki. Powód przekazał Janowi Pawłowi II „Księgę
Zgonów z Auschwitz”. Do składu delegacji został zgłoszony jako „pomysłodawca i
redaktor opracowania”. Wydawcą „Księgi Zgonów z Auschwitz” było Państwowe Mu-
zeum Oświęcim - Brzezinka w Oświęcimiu, a redaktorami, oprócz powoda, J. Dębski,
S. Goldmann, H. Jastrzębska i S. Kreuzhage. Pobyt Jana P. w Watykanie miał cha-
rakter prywatny. Wyjazd nastąpił bez wiedzy pracodawcy. Muzeum nie było poinfor-
mowane ani przez powoda, ani przez Ministerstwo o zamiarze przedstawienia Papie-
żowi „Księgi Zgonów z Auschwitz”. Nie upoważniło powoda do wręczenia Janowi
Pawłowi II tego opracowania. Dyrekcja nie udzieliła zgody na reprezentowanie pla-
cówki w Watykanie. Dyrektor Muzeum dowiedział się o zdarzeniu z wiadomości tele-
wizyjnych w dniu 10 czerwca 1996 r.
Jan P. wykorzystał zwolnienie lekarskie niezgodnie z jego celem. Nadużył
prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Poza tym, wykonując czynności
„służbowe” bez wiedzy i zgody pracodawcy uchybił obowiązkowi podporządkowania
się kierownictwu przełożonych. Miał tego świadomość. Wyjazd do Watykanu przy-
gotowywany był od dłuższego czasu z jego udziałem, a o konkretnym terminie po-
dróży powód został poinformowany na kilka dni wcześniej. Trafnie oceniły Sądy obu
instancji, że postępowanie powoda w ustalonych okolicznościach stanowi ciężkie
naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Zachowanie Jana P. można
ocenić jako uchybienie dalszym podstawowym obowiązkom pracowniczym. Jest ta-
kim obowiązkiem np. obowiązek stosowania się do wskazań lekarskich (art. 211 pkt
5 KP w związku z art. 100 § 2 pkt 3 KP). Osoba niezdolna do pracy z powodu choro-
by mogąca chodzić, wyjeżdżając w podróż zagraniczną w drugim dniu po zakończe-
niu leczenia szpitalnego bez konsultacji z lekarzem, narusza ten obowiązek. W inte-
resie pracodawcy, ze względów organizacyjnych i finansowych (obowiązek wypłaty
pracownikowi niezdolnemu do pracy wskutek choroby wynagrodzenia gwarancyjne-
go), leży jak najszybsze odzyskanie przez pracownika zdolności do pracy. Podejmo-
wanie czynności mogących przedłużyć okres choroby godzi zatem w dobro podmiotu
zatrudniającego (art. 100 § 2 pkt 4 KP). Powód występujący na zewnątrz jako re-
daktor opracowania bez upoważnienia pozostałych osób - współredaktorów - naru-
szył zasady współżycia społecznego (art. 100 § 2 pkt 5 KP). Nadużył zaufania pra-
codawcy „reprezentując” Muzeum bez zgody i wiedzy dyrekcji, a nawet wbrew jej
woli. Wyjazd do Watykanu nie był wyróżnieniem ani dla Jana P. jako pracownika, ani
7
dla pracy jego podwładnych, gdyż pracodawca tak tego wyjazdu nie ocenił. Wątpliwy
jest także w tej sytuacji splendor jakiego pobyt powoda w Watykanie przydał rzeko-
mo Muzeum.
Skoro powód naruszył w sposób ciężki podstawowe obowiązki pracownicze,
pracodawca był uprawniony do rozwiązania z nim umowy o pracę bez wypowiedze-
nia. Postawiony Sądowi zarzut naruszenia art. 52 § 1 pkt 1 KP nie jest zatem uspra-
wiedliwiony.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================