Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 grudnia 2000 r.
II UKN 114/00
Nie można prawa do zasiłku chorobowego w określonej wysokości
rozpatrywać, z pominięciem uprzedniego, prawomocnego ustalenia, że nie-
ważna jest umowa o pracę wyznaczająca wysokość wynagrodzenia, będącego
podstawą wyliczenia zasiłku chorobowego.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Andrzej Wasilewski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2000 r. sprawy z wniosku
Bartłomieja B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P. o
wysokość zasiłku chorobowego, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 8 listopada 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Decyzją z dnia 30 lipca 1996 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
P. stwierdził, że podstawę wymiaru zasiłku chorobowego należnego wnioskodawcy
Bartłomiejowi B. za okres od 4 do 10 października 1993 r., od 29 października do 14
listopada 1993 r., od 22 listopada do 31 grudnia 1993 r., od 20 do 30 stycznia , od 22
lutego do 20 sierpnia i od 22 listopada do 21 grudnia 1994 r. stanowi kwota 3.300 zł -
wynagrodzenie za miesiąc wrzesień 1993 r., bowiem w lipcu i sierpniu tego roku
wnioskodawca przepracował mniej niż połowę obowiązującego czasu pracy.
Na skutek odwołania wnioskodawcy od tej decyzji, w którym wnosił on, by
kwota podstawy zasiłku zmieniała się wraz ze zmianą najniższego wynagrodzenia,
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu, zmienił w części
zaskarżoną decyzję, przyjmując, że w okresach od 4 października do 31 grudnia
1993 r. podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota 3.400 zł, od 22 do 31 stycznia 1994
r. kwota 3.600 zł., od 22 lutego do 31 marca 1994 r. 3.400 zł., od 1 kwietnia do 30
2
czerwca 1994 r. 3.700 zł i od 1 lipca do 21 grudnia 1994 r. kwota 4.050 zł. W pozo-
stałej części odwołanie wnioskodawcy zostało oddalone. Sąd ten ustalił, że wniosko-
dawca w okresie objętym decyzją pełnił funkcję prezesa zarządu Biura Oprogramo-
wania Systemów Informatyzacji Przedsiębiorstw – Spółki z o.o. na podstawie umowy
o pracę, z wynagrodzeniem zasadniczym w wysokości dziesięciokrotnego aktualne-
go najniższego wynagrodzenia krajowego oraz premią uznaniową w wysokości
100%, o ile Spółka wykazuje zysk w stosunku rocznym (tak w roku 1993, jak i w
1994 spółka zysk osiągnęła).Przy takich ustaleniach, Sąd uznał zasadność odwoła-
nia, na podstawie § 5 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca
1983 r. w sprawie zasad obliczania zasiłków z ubezpieczenia społecznego oraz po-
krywania wydatków na te zasiłki (Dz.U. Nr 33, poz. 157 ze zm.), wydanego z upo-
ważnienia ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpie-
czenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r.
Nr 30, poz. 143 ze zm.), tylko jednak w części dotyczącej wynagrodzenia zasadni-
czego. Brak uzasadnienia do uwzględnienia w wysokości podstawy zasiłku nadto
premii, skoro wnioskodawca pobrał ją tylko we wrześniu 1993 r. w kwocie 1650 zł.
W związku z apelacjami obu stron, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, w uwzględ-
nieniu apelacji pozwanego organu rentowego, zmienił zaskarżony wyrok i oddalił od-
wołanie wnioskodawcy, oddalając jego apelację. Sąd Apelacyjny powołał się na pra-
womocny wyrok Sądu Wojewódzkiego z dnia 7 maja 1996 r. [...], którym oddalono
odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego, stwierdzającej, że nie podle-
gał on pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu zawartej umowy o pracę
z dnia 1 lutego 1993 r. Okoliczność, że decyzja dotyczyła okresu nieobjętego niniej-
szym postępowaniem jest bez znaczenia, gdyż decyzja ta miała charakter jedynie
deklaratoryjny. Fakt opłacania składek przez wnioskodawcę i przyjmowanie ich przez
organ rentowy nie rodzi uprawnień skoro wnioskodawca nie podlegał pracowniczemu
ubezpieczeniu społecznemu, w świetle powołanego wyroku Sądu Wojewódzkiego
(zauważyć należy, że Sąd Apelacyjny oddalił rewizję wnioskodawcy od tego wyroku -
wyrok z dnia 1 października 1996 r., a Sąd Najwyższy jego kasację od tego wyroku -
wyrok z dnia 5 lutego 1997 r., II UKN 86/96). Wnioskodawca jako prowadzący dzia-
łalność gospodarczą, uprawniony jest do zasiłku chorobowego określonego w art. 7
ust. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowa-
dzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr
46, poz. 250 ze zm.). Z karty zasiłkowej wynika, że składki uiszczane były od kwoty
3
1500 zł., od stycznia 1993 r. i do 30 września tego roku nie przekroczyły kwoty 3.300
zł, co zostało uwzględnione w zaskarżonej decyzji.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
przepisów postępowania, mające istotny wpływ na wynik sprawy – „art. 378 pkt 1
KPC” przez rozpatrzenie sprawy poza granicami apelacji (organ rentowy nie kwestio-
nował pracowniczego ubezpieczenia społecznego skarżącego), bliżej nieokreślonego
przepisu postępowania przez powołanie bez uzasadnienia poprzednich rozstrzygnięć
w sprawie, gdy tymczasem dotyczyła ona wyłącznie okresu od dnia 1 września 1995
r., nie działa więc wstecz i nie może w związku z tym dotyczyć okresu od 1 lutego
1993 r. do 30 września 1995 r. oraz art. 321 § 1 KPC, a także naruszenie prawa
materialnego - § 5 ust. 1 pkt 1 i § 8 ust. 1 rozporządzenia z dnia 6 czerwca 1983 r.
przez ich niezastosowanie i błędną wykładnię”
, wniósł o jego uchylenie i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, względnie jego zmianę i
zasądzenie dochodzonej kwoty wraz z odsetkami. Według skarżącego, Sąd Apela-
cyjny nietrafnie uznał, że wyrok Sądu Najwyższego w innej sprawie (obejmującej
inny okres) znajduje zastosowanie w tej sprawie, co spowodowało nie odniesienie się
do wysokości wypłaconego zasiłku i nie orzeczenie co do istoty sprawy. „Należy
zważyć, że dopiero w decyzji z dnia 26 września 1995 r. Oddział ZUS w P. orzekł, że
wnioskodawca nie podlega od dnia 1 września 1995 r. ubezpieczeniu społecznemu,
natomiast prawomocna decyzja z dnia 30 lipca 1996 r. stanowi, że wnioskodawca
podlega ubezpieczeniu społecznemu i ustala ( ... ) podstawę wymiaru zasiłku choro-
bowego za okresy będące przedmiotem roszczenia.”
Sąd Najwyższy rozważył co następuje:
Kasacja nie ma uzasadnionych podstaw. Wbrew jej twierdzeniom, nie doszło
do naruszenia przez Sąd art. 378 § (a nie punktu ) 1 KPC . Przepis ten stanowi, że
sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach wniosków apelacji, te zaś w tej
sprawie zmierzały do zmiany wyroku Sądu pierwszej instancji i oddalenie odwołania.
Uwzględnienie tego żądania nie może być traktowane jako przekroczenie wniosków
apelacji, niezależnie od przyczyn, które spowodowały takie orzeczenie. Trafnie Sąd
Apelacyjny zwrócił uwagę na okoliczność pominiętą przez Sąd Okręgowy, że umowa
o pracę(z dnia 1 lutego 1993 r.), z której wnioskodawca również i w tym postępowa-
niu wywodzi swoje roszczenie, została uznana za nieważną. Fakt, że nastąpiło to w
4
postępowaniu dotyczącym objęcia obowiązkiem pracowniczego ubezpieczenia spo-
łecznego, nie ma znaczenia, nie zmienia bowiem okoliczności, że umowa ta jest nie-
ważna i jako taka nie może być źródłem żądania w tej sprawie. Nie oznacza to, że
Sąd orzekł – z naruszeniem art. 321 § 1 KPC – co do przedmiotu, który nie był objęty
żądaniem. Nie można rozpatrywać prawa do określonej wysokości zasiłku chorobo-
wego, z pominięciem uprzedniego prawomocnego ustalenia, że umowa o pracę wy-
znaczająca – między innymi - wysokość wynagrodzenia, będącego przecież podsta-
wą wyliczenia wysokości świadczenia z ubezpieczenia społecznego, jako nieważna,
nie rodzi skutków prawnych. Uwzględnienie tej okoliczności nie może być uważane
za wyrokowanie co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem. Stwierdzenie, że –
wbrew zarzutom kasacji – nie doszło do naruszenia wskazanych w niej przepisów
postępowania, oznacza, że nie ma uzasadnienia zarzut naruszenia prawa material-
nego. Niezastosowanie przepisów § 5 ust. 1 pkt 1 i § 8 ust. 1 rozporządzenia z dnia 5
czerwca 1983 r., po trafnym ustaleniu, nieważności umowy o pracę z dnia 1 lutego
1993 r., uprzednio prawomocnie orzeczonej, nie może być skutecznie zakwestiono-
wane.
Z tych więc wszystkich względów, na podstawie art. 39312
KPC, orzeczono jak
w sentencji.
========================================