Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 stycznia 2001 r.
I PKN 176/00
Przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny (art. 20 ust. 1 ustawy z dnia
26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela, jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56,
poz. 357 ze zm.) pogarsza jego sytuację prawną.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Barbara Wagner (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 9 stycznia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Alicji M. przeciwko Szkole Podstawowej [...] w S. o uznanie przeniesienia w stan
nieczynny za bezskuteczne, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowe-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 27 października 1999
r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach do ponownego rozpoznania po-
zostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wyrokiem z
dnia 27 października 1999 r. [...] oddalił apelację Alicji M. od wyroku Sądu Rejono-
wego-Sądu Pracy w Starachowicach z dnia 29 czerwca 1999 r. [...], oddalającego jej
powództwo o uznanie za bezskuteczne przeniesienia jej w stan nieczynny.
Sąd ustalił, że Alicja M., zatrudniona w Szkole Podstawowej [...] w S., otrzy-
mała w dniu 31 maja 1999 r. pismo przenoszące ją z dniem 1 września 1999 r. w
stan nieczynny w związku ze zmianami organizacyjnymi polegającymi na zmniejsze-
niu liczby oddziałów. Od 14 kwietnia 1999 r. powódka korzystała ze zwolnienia lekar-
skiego. Alicja M. jest członkiem NSZZ „Solidarność” i członkiem Komisji Zakładowej
Pracowników Oświaty i Wychowania w S. Komisja Zakładowa pismem z dnia 25
maja 1999 r. odmówiła zgody na zastosowanie do powódki art. 20 ustawy z dnia 26
2
stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela. W roku szkolnym 1999/2000 w pozwanej szkole
zmniejszyła się liczba oddziałów o jeden. Powódka ukończyła Wyższą Szkołę Peda-
gogiczną w zakresie filologii rosyjskiej o specjalności nauczycielskiej i uczyła języka
polskiego. Tego samego przedmiotu nauczały też Zofia S. i Wanda B. Dokonując
wyboru nauczyciela do przeniesienia w stan nieczynny pracodawca uwzględnił kieru-
nek ukończenia studiów, staż zatrudnienia w zawodzie oraz uzyskiwane oceny
pracy. Zofia S., absolwentka polonistyki, jest nauczycielem mianowanym o 32-letnim
stażu pracy, wykonującym swoje obowiązki w sposób wyróżniający. Wanda B., z wy-
kształcenia polonistka, posiadająca także ukończone kursy w zakresie nauczania
początkowego, matematyki w klasach od 1 - 3, zajęć wychowawczo - profilaktycz-
nych i uprawniający do prowadzenia wycieczek szkolnych, jest zatrudniona w zawo-
dzie od 29 lat, a za wykonywanie obowiązków nauczyciela uzyskała ocenę bardzo
dobrą.
W ocenie Sądu, przeniesienie powódki w stan nieczynny było uzasadnione i
zgodne z przepisami. Pracodawca dokonując tej czynności nie naruszył art. 32
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Powołany przepis wymaga
zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na wypowiedzenie lub rozwiązanie
stosunku pracy z pracownikiem będącym działaczem związkowym. Przeniesienie w
stan nieczynny nie jest żadną z tych czynności. Konsekwencją przeniesienia w stan
nieczynny może być wprawdzie wygaśnięcie stosunku pracy, ale ustanie zatrudnie-
nia w takim przypadku jest ustawowym skutkiem upływu czasu, a nie oświadczenia
woli pracodawcy.
Alicja M. zaskarżyła ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę narusze-
nieprawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 32
ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, wniosła o uchyle-
nie zaskarżonego wyroku i uznanie przeniesienia jej w stan nieczynny za bezsku-
teczne, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji
do ponownego rozpoznania, w każdym przypadku z zasądzeniem od strony pozwa-
nej kosztów zastępstwa procesowego. Sąd błędnie zastosował do niewadliwie usta-
lonego stanu faktycznego art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, nie oce-
niając go w kontekście ust. 2. Według art. 32 ust. 2 tej ustawy pracodawca nie może
bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej zmienić jednostronnie warun-
ków pracy i płacy na niekorzyść pracownika będącego członkiem zarządu zakłado-
wej organizacji związkowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie jednego roku
3
po jego wygaśnięciu. Zdaniem pełnomocnika skarżącej, przeniesienie nauczyciela w
stan nieczynny należy traktować jako „jednostronne wypowiedzenie przez pracodaw-
cę warunków pracy i płacy (tzw. wypowiedzenie zmieniające)”. Przeniesienie w stan
nieczynny jest jednostronną zmianą warunków pracy na niekorzyść nauczyciela, któ-
rej w stosunku do działacza związkowego nie można dokonać bez zgody zarządu
zakładowej organizacji związkowej.
W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Alicji M. jest usprawiedliwiona. Art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r.
o związkach zawodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) chroni trwałość stosunku
pracy członka zarządu zakładowej organizacji związkowej poprzez wymóg uzyskania
zgody tego zarządu na wypowiedzenie i rozwiązanie stosunku pracy (ust. 1) oraz
jednostronną zmianę treści stosunku pracy (warunków pracy i płacy) na niekorzyść
pracownika (ust. 2). Przedmiotem ochrony prawnej jest trwałość stosunku pracy, nie-
zależnie od podstawy jego nawiązania. Przeniesienie w stan nieczynny jest jednym
ze sposobów zmiany stosunku pracy z mianowania. Jest czynnością jednostronną
pracodawcy. Zbędne jest przeto, w celu uzasadnienia twierdzenia, że art. 32 ust. 2
ustawy o związkach zawodowych ma zastosowanie do przeniesienia nauczyciela w
stan nieczynny, odwoływanie się do art. 42 KP, dotyczącego zmiany warunków pracy
i płacy wynikających z umowy o pracę.
Przewidziane w art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczy-
ciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) przeniesienie nauczy-
ciela w stan nieczynny pogarsza jego sytuację w porównaniu z tą, w jakiej znajdował
się wykonując pracę. Decydują o tym nie tyle nawet warunki pracy i płacy w okresie
trwania stanu nieczynnego, ile fakt, że po upływie sześciu miesięcy pozostawania w
stanie nieczynnym stosunek pracy wygasa. W istocie więc stan nieczynny jest, co do
zasady, okresem poprzedzającym ustanie zatrudnienia. Przeniesienie nauczyciela w
stan nieczynny uzasadniają bowiem okoliczności planowane na co najmniej najbliż-
szy rok szkolny lub trwające przynajmniej przez rok szkolny (zmniejszenie liczby od-
działów, zmiana planu nauczania). Wyjątkowo zdarza się, by przyczyny braku możli-
wości zatrudnienia nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, istniejące na początku
roku szkolnego, ustały przed jego zakończeniem, a tym bardziej przed upływem sze-
4
ściomiesięcznego okresu pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym. Gdyby
jednak nawet pominąć w ocenie korzystności przeniesienia w stan nieczynny skutki
upływu czasu, to i tak należy uznać tę czynność na pogarszającą sytuację nauczy-
ciela. W okresie stanu nieczynnego słabsza jest stabilizacja zatrudnienia i zwiększo-
na dyspozycyjność. Tak np. dyrektor szkoły „przywraca” nauczyciela do pracy nie
tylko na zajmowanym, ale także na innym stanowisku, zaś odmowa podjęcia pracy
powoduje wygaśnięcie stosunku pracy z dniem odmowy (art. 20 ust. 7 Karty Nauczy-
ciela). Pozostaje jeszcze kwestia dyskomfortu psychicznego nauczyciela przeniesio-
nego w stan nieczynny (realne prawdopodobieństwo utraty pracy), która to okolicz-
ność nie powinna być pomijana przy ocenie korzystności zmiany warunków pracy.
Skarżąca była członkiem Komisji Zakładowej Pracowników Oświaty i Wycho-
wania NSZZ „Solidarność” w S. Komisja odmówiła zgody na przeniesienie jej w stan
nieczynny. Pomimo to pozwana szkoła dokonała tej czynności. Przeniesienie Alicji
M. w stan nieczynny zostało dokonane z naruszeniem art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39313
KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================