Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 stycznia 2001 r.
I PKN 201/00
Do przeniesienia nauczyciela w stan nieczynny nie odnosi się warunek
polegający na obowiązku zachowania przez szkołę trzymiesięcznego okresu
wypowiedzenia, powodującego rozwiązanie stosunku pracy z końcem roku
szkolnego.
Przewodniczący SSN Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca), Sę-
dziowie SN: Józef Iwulski, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 23 stycznia 2001 r. sprawy z po-
wództwa Krystyny P. przeciwko Szkole Podstawowej w G. o uznanie za bezsku-
teczne oświadczenia woli o przeniesieniu w stan nieczynny, na skutek kasacji strony
pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Rzeszowie z dnia 2 grudnia 1999 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Ropczycach wyrokiem z dnia 26 sierpnia 1999 r.
uznał za bezskuteczne oświadczenie woli złożone przez dyrektora Szkoły Podsta-
wowej w G. w dniu 15 czerwca 1999 r. o przeniesieniu powódki w stan nieczynny
oraz nakazał stronie pozwanej, by dopuściła powódkę do pracy na poprzednio zaj-
mowanym stanowisku. Ustalił, że powódka jest nauczycielem mianowanym, posia-
dającym 33-letni staż pracy. Ukończyła Studium Nauczycielskie w K. o kierunku bio-
logia z chemią. Od 1 września 1998 r. do 15 lutego 1999 r. korzystała ona ze zwol-
nienia lekarskiego, a od 16 lutego do 30 czerwca 1999 r. z płatnego urlopu dla pora-
towania zdrowia. W roku szkolnym 1998/99 było 10 oddziałów (w tym dwie klasy
piąte i jeden oddział „zerowy”), 238 uczniów i 295 godzin wynikających z planu nau-
2
czania, wśród których były 32 godziny ponadwymiarowe. W roku szkolnym 1999/00
jest w pozwanej Szkole 9 oddziałów, 195 uczniów, 264 godziny nauczania wynikają-
ce z planu nauczania, w tym 34 godziny ponadwymiarowe. W tymże roku szkolnym,
w porównaniu z rokiem 1998/99, zmniejszyła się również liczba godzin chemii i biolo-
gii. Wynosi ona 2 godziny chemii tygodniowo - na miejsce 4 godzin dotychczas, oraz
5 godzin biologii - zamiast 8 godzin dotychczas. W roku szkolnym 1997/98 pensum
powódki składało się z godzin biologii oraz plastyki i muzyki, których w pozwanej
Szkole było 18 godzin tygodniowo (9 + 9). Od roku szkolnego 1998/99 jest przedmiot
„sztuka” w wymiarze 9 godzin tygodniowo.
Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że pismem z dnia 20 maja 1999 r. dyrektor po-
zwanej szkoły zawiadomił powódkę o zamiarze przeniesienia jej w stan nieczynny, a
pismem z dnia 15 czerwca 1999 r. przeniósł ją w stan nieczynny. Jako przyczynę
podał zmniejszenie liczby oddziałów. W dniu 21 czerwca 1999 r. powódka zwróciła
się do dyrektora o wydanie zaświadczenia o zatrudnieniu w celu dalszego korzysta-
nia z urlopu dla poratowania zdrowia. Dyrektor wydał żądane zaświadczenie, jednak
zaznaczył, że od dnia 1 września 1999 r. powódka zostaje przeniesiona w stan nie-
czynny.
W świetle przytoczonych ustaleń Sąd pierwszej instancji uznał, że żądanie
powódki zasługiwało na uwzględnienie, gdyż w okresie urlopu dla poratowania zdro-
wia chroniona jest trwałość stosunku pracy urlopowanego nauczyciela. „Wynika to
pośrednio z samej konstrukcji urlopu zapewniającego zainteresowanemu zachowa-
nie prawa do wynagrodzenia, będącego elementem treści stosunku pracy.” Wpraw-
dzie „korzystanie z urlopu nie wyklucza zaistnienia zdarzeń aktualizujących kompe-
tencję pracodawcy określoną w art. 20 Karty Nauczyciela”, ale „nie dotyczy to jednak
nauczycieli korzystających z urlopu dla poratowania zdrowia względnie mających
roszczenie o udzielenie takiego urlopu, z wyjątkiem likwidacji szkoły”.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie wyrokiem
z dnia 2 grudnia 1999 r. oddalił apelację złożoną przez stronę pozwaną. Uznał, że
wyrok Sądu Rejonowego - mimo błędnego uzasadnienia - jest zgodny z prawem.
Trafne są również ustalenia faktyczne tego Sądu. Bezskuteczność przeniesienia po-
wódki w stan nieczynny wynika stąd, że pismo dyrektora Szkoły o przeniesieniu jej w
stan nieczynny zostało powódce doręczone dopiero dnia 15 czerwca 1999 r., pod-
czas gdy art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (w
brzmieniu nadanym temu przepisowi ustawą z dnia 14 czerwca 1996 r. o zmianie
3
ustawy - Karta Nauczyciela) wymaga, by przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny
nastąpiło najpóźniej do dnia 31 maja danego roku kalendarzowego. Skoro więc de-
cyzja pracodawcy naruszała wskazany warunek, żądanie powódki zasługiwało na
uwzględnienie.
W kasacji od powyższego wyroku opartej na podstawie przewidzianej w art.
3931
pkt 1 KPC strona pozwana zarzuciła naruszenie art. 20 ust. 1 i 3 ustawy Karta
Nauczyciela przez przyjęcie, że przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny jest toż-
same z rozwiązaniem z nim stosunku pracy, a to nakłada na szkołę zatrudniającą
nauczyciela i przenoszącą go w stan nieczynny obowiązek zachowania terminu wy-
powiedzenia określonego w art. 20 ust. 3 tej Karty.
Zdaniem strony pozwanej, warunek określony w art. 20 ust. 3 Karty Nauczy-
ciela odnosi się do rozwiązania przez dyrektora szkoły stosunku pracy na wniosek
nauczyciela w okolicznościach opisanych w art. 20 ust. 1 tej Karty, a nie do przenie-
sienia nauczyciela w stan nieczynny. Ponadto przeniesienie nie jest ani wypowiedze-
niem stosunku pracy, ani nie powoduje rozwiązania tego stosunku po upływie sze-
ściu miesięcy trwania okresu nieczynnego; powoduje natomiast jego wygaśnięcie.
Wobec tego błędna wykładnia przepisów wskazanych w kasacji doprowadziła ze
strony Sądu Okręgowego do wydania wyroku sprzecznego z prawem. Tym samym
trafny jest wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w
Rzeszowie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasację należało ocenić jako zasadną, gdyż w ustalonym w sprawie stanie
faktycznym zarówno stanowisko prawne Sądu pierwszej instancji, jak i pogląd
prawny Sądu Okręgowego wyrażony w zaskarżonym wyroku okazały się nietrafne.
Przepis art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela
(jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.) stanowi, że rozwiązanie z
nauczycielem stosunku pracy z przyczyn określonych w ust. 1 następuje z końcem
roku szkolnego, po uprzednim trzymiesięcznym wypowiedzeniu (z zastrzeżeniem
ust. 4, które nie ma znaczenia w przedmiotowej sprawie). Jak wynika z przytoczonej
treści, warunek dokonania wypowiedzenia i zachowania jego trzymiesięcznego
okresu, kończącego się wraz z końcem roku szkolnego, dotyczy rozwiązania stosun-
ku pracy „z przyczyn określonych w ust. 1”. Nie dotyczy natomiast rozwiązania z in-
4
nych przyczyn. Przepis art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela przewiduje natomiast, że w
razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych
powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub planu nauczania unie-
możliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć, dyrektor
szkoły przenosi nauczyciela w stan nieczynny lub, na wniosek nauczyciela, rozwią-
zuje z nim stosunek pracy. Jak nietrudno zauważyć, wymieniony przepis przewiduje
dwa sposoby rozwiązania sytuacji, w której niemożliwe stało się dalsze zatrudnianie
nauczyciela: przeniesienie go w stan nieczynny lub rozwiązanie z nim stosunku
pracy. Należy zarazem zaznaczyć, że pozostałe postanowienia art. 20 świadczą
jednoznacznie o poważnych różnicach zachodzących między tymi dwoma instytu-
cjami. Wśród różnic tych - z punktu widzenia rozpoznawanej sprawy - najistotniejsza
jest ta, że oświadczenie woli o przeniesieniu nauczyciela w stan nieczynny nie po-
woduje rozwiązania stosunku pracy ani w chwili złożenia oświadczenia, ani z upły-
wem okresu stanu nieczynnego. Według bowiem art. 20 ust. 6 zdanie drugie Karty
Nauczyciela, stosunek pracy nauczyciela przeniesionego w stan nieczynny wygasa z
mocy prawa z upływem sześciomiesięcznego okresu pozostawania w tym stanie. Nie
jest więc uprawniony pogląd, że warunek odnoszący się do rozwiązania stosunku
pracy przewidziany w art. 20 ust. 3 Karty Nauczyciela, polegający na obowiązku
zachowania przez szkołę trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, którego termin
końcowy byłby zbieżny z końcem roku szkolnego, odnosi się także do przeniesienia
nauczyciela w stan nieczynny. Między rozwiązaniem stosunku pracy na podstawie
art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela a przeniesieniem go w stan nieczynny istnieją istotne
różnice, w związku z czym nie ma podstaw do przyjęcia, że wymaganiami określo-
nymi w art. 20 ust. 3 tej Karty - wbrew treści tego przepisu - objął ustawodawca także
przeniesienie nauczyciela w stan nieczynny. Tym samym trafny okazał się zarzut
zawarty w kasacji, że uznanie przez Sąd Okręgowy za bezskuteczną omawianej
czynności wobec powódki nastąpiło z naruszeniem art. 20 ust. 1 i 3 Karty Nauczy-
ciela, polegającym na błędnej wykładni tych przepisów. Ocena ta uzasadniała więc
uwzględnienie kasacji, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
drugiej instancji do ponownego rozpoznania, stosownie do art. 39313
§ 1 KPC.
Trzeba ponadto stwierdzić, że nie jest trafny pogląd Sądu pierwszej instancji,
przyjmujący - z pominięciem dokonanych w sprawie ustaleń - że bezskuteczne było
wobec powódki przeniesienie w stan nieczynny z uwagi na to, że w okresie urlopu
dla poratowania zdrowia przysługiwała jej „pełna ochrona trwałości stosunku pracy”.
5
Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika bowiem, że powódka korzystała z urlopu dla
poratowania zdrowia od 16 lutego do 30 czerwca 1999 r. W piśmie z dnia 15 czerwca
1999 r. dyrektor pozwanej Szkoły oświadczył, że od dnia 1 września 1999 r. przenosi
ją w stan nieczynny. Wówczas powódka zwróciła się dnia 21 czerwca 1999 r. o wy-
danie zaświadczenia o zatrudnieniu w celu uzyskania dalszego urlopu dla poratowa-
nia zdrowia. Zaświadczenie takie otrzymała, jednak dyrektor zastrzegł, że nie zmie-
nia to jego decyzji o przeniesieniu powódki w stan nieczynny od dnia 1 września
1999 r.
Odnosząc się do powyższej kwestii należy podkreślić, że powódka została
przeniesiona w stan nieczynny od dnia 1 września 1999 r., po uwzględnieniu przez
dyrektora Szkoły czasu urlopu dla poratowania zdrowia i urlopu wypoczynkowego
odpowiadającego feriom letnim. Akt przeniesienia nie spowodował więc naruszenia
jej interesów jako pracownika. Wprawdzie podczas trwania tego urlopu, wnioskiem z
dnia 21 czerwca 1999 r., powódka rozpoczęła starania o „dalszą część” urlopu dla
poratowania zdrowia, jednak nastąpiło to już po złożeniu przez dyrektora Szkoły
oświadczenia o przeniesieniu jej w stan nieczynny. Tak więc wniosek o dalszy urlop
nie mógł wpłynąć na skuteczność prawną przeniesienia. Tytułem uzupełnienia przy-
toczonych uwag warto wskazać stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku
z dnia 14 lipca 1999 r., I PKN 156/99 (OSNAPiUS 2000 nr 19, poz. 714). W wyroku
tym Sąd Najwyższy przyjął, że złożenie przez nauczyciela wniosku o udzielenie mu
urlopu dla poratowania zdrowia po przeniesieniu go w stan nieczynny nie ma zna-
czenia dla prawnej skuteczności aktu przeniesienia oraz że nie jest ani możliwe, ani
celowe udzielenie tego urlopu na czas wykraczający poza okres stanu nieczynnego,
a zatem poza czas trwania stosunku pracy.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku (art.
39313
§ 1 KPC).
========================================