Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 25 stycznia 2001 r.
I PKN 213/00
Pracownikowi mianowanemu, z którym rozwiązano stosunek pracy na
podstawie art. 58 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowa-
dzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872 ze
zm.) w związku z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pra-
cownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 3, poz. 214 ze zm.; obecnie jednoli-
ty tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953) nie służy roszczenie o ponowne zatrud-
nienie przewidziane w art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz.
19 ze zm.).
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Walerian Sanetra (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2001 r. sprawy z powódz-
twa Barbary J. przeciwko Starostwu Powiatowemu w K. o nawiązanie stosunku
pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Gdańsku z siedzibą w Gdyni z dnia 21 grudnia 1999 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
W imieniu powódki Barbary J. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 21 grudnia
1999 r. [...], którym zmieniono (oddalając jej powództwo) wyrok Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy w Kwidzynie z dnia 18 października 1999 r. [...].
Powódka domagała się nakazania stronie pozwanej nawiązania z nią umowy
o pracę. Sąd Pracy w uwzględnieniu jej żądania nakazał pozwanemu Starostwu Po-
wiatowemu w K., aby zatrudnił ją w tej samej grupie zawodowej, w której była zatrud-
2
niona w dniu 30 kwietnia 1999 r. Powódka była zatrudniona na podstawie mianowa-
nia w ówczesnym Urzędzie Wojewódzkim w E. na stanowisku inspektora wojewódz-
kiego w Wydziale Geodezji i Gospodarki Gruntami. Z dniem 1 maja 1997 r. stała się
pracownikiem Wydziału Geodezji, Kartografii, Katastru i Nieruchomości. Pismem z
dnia 6 listopada 1998 r. powiadomiono ją, iż z dniem 1 stycznia 1999 r. stanie się
pracownikiem Starostwa Powiatowego w K. Na mocy decyzji z dnia 23 grudnia 1998
r. ówczesnego Wojewody E. powódka została powołana na stanowisko Kierownika
Zakładu Obsługi Zasobu Geodezyjnego i Kartograficznego w K. W styczniu 1999 r.
strona pozwana wypowiedziała umowy o pracę (ze skutkiem na 30 kwietnia 1999 r.)
powódce oraz W.P., H.G., M.K., A.W., E.Ż., wskazując jako przyczynę zmniejszenie
zatrudnienia w związku ze zmianami organizacyjnymi oraz przyczyny ekonomiczne
(art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywa-
nia z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o
zmianie niektórych ustaw, Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.). Od wypowiedzenia
tego powódka nie odwołała się. Strona pozwana zawarła nowe umowy o pracę z
H.G., M.B.-Ż., M.K., E.Ż. Osoby te zostały zatrudnione począwszy od 1 kwietnia·
1999 r. w Wydziale Geodezji, Kartografii, Katastru i Gospodarki Nieruchomościami.
Począwszy od 26 maja 1999 r. w Wydziale Geodezji, Kartografii, Katastru i Gospo-
darki Nieruchomościami pozwany zatrudnił także Krzysztofa D. Krzysztof D. został
zatrudniony w tej samej grupie zawodowej, w jakiej była zatrudniona powódka.
Rozstrzygając sprawę Sąd Pracy miał na uwadze, że stosownie do przepisów
art. 52 – 54 i 56 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające
ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872) pracownicy
określonych w tych przepisach jednostek stali się z dniem 1 stycznia 1999 r. pracow-
nikami odpowiednich jednostek, które zostały wskazane przez przepisy tej ustawy.
Stosownie do art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw zakład pracy powinien ponownie zatrudnić
pracownika, z którym rozwiązał stosunek pracy z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1
w razie ponownego zatrudnienia pracowników w tej samej grupie zawodowej , jeżeli
pracownik zgłosi zamiar powrotu do pracy. Pracownik może zgłosić zamiar powrotu
do pracy także w pozwie skierowanym przeciwko byłemu pracodawcy (co uczyniła
powódka). Okolicznością bezsporną było, iż Krzysztof D. został zatrudniony w tej
samej grupie zawodowej, w której była zatrudniona powódka. Powódka była pracow-
3
nikiem mianowanym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.). Rozwiązanie
stosunku pracy z pracownikiem mianowanym może nastąpić w drodze wypowiedze-
nia w razie likwidacji urzędu lub jego reorganizacji, jeżeli nie jest możliwe przeniesie-
nie urzędnika państwowego mianowanego na inne stanowisko w tym samym urzę-
dzie (art. 13 ust. 1 ustawy z 16 września 1982 r.). Według Sądu Pracy wskazanie
błędnego przepisu w oświadczeniu o wypowiedzeniu stosunku pracy nie doprowa-
dziło do zmiany statusu pracowniczego powódki z pracownika mianowanego na pra-
cownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. „Po upływie okresu wypowie-
dzenia nie może być dalej traktowana jako pracownik mianowany, co podnosił poz-
wany, gdyż zachowała swoje uprawnienia jedynie do dnia wypowiedzenia".
Sąd drugiej instancji uznał, że apelacja strony pozwanej zasługuje na
uwzględnienie, przyjmując, iż Sąd Pracy prawidłowo ustalił stan faktyczny sprawy,
jednakże dokonał niewłaściwej wykładni przepisów prawa. Istota sporu w jego ocenie
sprowadza się do odpowiedzi na pytanie, czy powódce przysługuje roszczenie z art.
12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. oraz o zakres zastosowania dyspozycji z art. 17
tej ustawy. Z art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. wynika, że roszczenie o po-
nowne zatrudnienie przysługuje pracownikowi, z którym zakład pracy rozwiązał sto-
sunek pracy z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 i 2 tej ustawy, jej art. 17 stanowi
zaś, że przepisów jej nie stosuje się do pracowników zatrudnionych na podstawie
mianowania. Powódka jako inspektor wojewódzki była pracownikiem mianowanym
stosownie do art. 57 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzają-
ce ustawy reformujące administrację publiczną. Urząd Wojewódzki w E. zawiadomił
ją, że z dniem 1 stycznia 1999 r. stanie się pracownikiem Starostwa Powiatowego w
K. Z art. 58 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. wynika, że pracownicy,
o których mowa w jej art. 52-54 i 56, zachowują uprawnienia pracownicze wynikające
z aktów, na podstawie których powstał ich stosunek pracy przed dniem 1 stycznia
1999 r. (więc także na podstawie aktów mianowania). W dniu 28 stycznia 1999 r.
powódka otrzymała wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem 3 miesięcznego
okresu wypowiedzenia. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano art. 1 ust. 1
ustawy z 28 grudnia 1989 r. Strona pozwana sama podczas procesu przyznała, że
przyczyna wypowiedzenia została wskazana w sposób nieprawidłowy, albowiem
ustawa z 28 grudnia 1989 r. nie ma zastosowania do pracowników mianowanych.
Sąd Pracy w swoich rozważaniach przyjął, że właściwe określenie podstawy prawnej
4
powinno wskazywać na art. 13 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach
urzędów państwowych. Według Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych art. 58 ust.
3 ustawy z 13 października 1998 r. stanowi samodzielną podstawę rozwiązania sto-
sunku pracy za wypowiedzeniem z pracownikiem mianowanym, jakim była powódka.
O prawidłowości takiego toku rozumowania przesądza - jego zdaniem - sama treść
wskazanego przepisu, który w zdaniu drugim wskazuje, że w takim wypadku art. 411
KP stosuje się odpowiednio, oraz treść art. 58 ust. 5 pkt 1, który przyznaje pracowni-
kom mianowanym, z którymi rozwiązano stosunek pracy za wypowiedzeniem, świad-
czenie pieniężne przewidziane w art. 131
ustawy z dnia 16 września 1982 r. Według
Sądu drugiej instancji Sąd Pracy dokonał wykładni przepisów prawa nie dostrzega-
jąc, że art. 58 ust. 3 ustawy z 13 listopada 1998 r. stanowi dla pracodawcy samo-
dzielną podstawę do rozwiązania stosunku pracy z pracownikiem mianowanym.
Ustawa z 13 października 1998 r. wyraźnie wyróżnia odrębną kategorię pracowników
z art. 58 ust. 1, którzy w związku z jego treścią pozostają niejako w "zawieszeniu",
czy też do "dyspozycji" nowych jednostek organizacyjnych, do których zostali prze-
niesieni z dniem 1 stycznia 1999 r. Ustawa w odniesieniu do tej grupy pracowniczej
ma zastosowanie tylko czasowe. Tak było również w przypadku powódki. W okresie
po 30 czerwca 1999 r. zastosowanie jak dawniej znajdują przepisy ustawy z dnia 16
września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych. Zasadne jest stanowisko
Sądu Pracy, że ustawodawca dążył do pewnego określonego stanu, w którym w jed-
nostkach samorządowych nie ma pracowników mianowanych. Z tego należało wy-
ciągnąć wniosek, że w stosunku do tej kategorii pracowników ustawodawca wprowa-
dza szczególne unormowania wykluczające zastosowanie innych przepisów. Tym
samym błędna jest w ocenie Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych argumentacja
apelacji, że strona pozwana jako podstawę wypowiedzenia powinna była wskazać
art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. W konsekwencji nie można
było zastosować art. 12 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r., bowiem przepis ten wy-
raźnie wskazuje, że ma zastosowanie jedynie w stosunku do pracowników, z którymi
stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 i 2 tej
ustawy. Skoro zatem właściwą podstawą rozwiązania stosunku pracy z powódką
jako pracownikiem mianowanym był art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r.,
to nie można było zastosować przepisów ustawy z 28 grudnia 1989 r., albowiem
przepisy te odnoszą się tylko i wyłącznie do pracowników, z którymi rozwiązano sto-
sunek pracy na mocy tejże ustawy.
5
Kasacja zaskarżonemu wyrokowi zarzuca, że narusza on art. 58 ust. 4 pkt 3
ustawy z 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące admi-
nistracje publiczną „przez przyjęcie, że pracownicy dotychczasowych urzędów woje-
wódzkich zachowują uprawnienia pracownicze wynikające z aktów na podstawie któ-
rych powstał ich stosunek pracy przed dniem 1 stycznia 1999 r. więc także aktów
mianowania do dnia wygaśnięcia stosunku pracy, o którym to wygaśnięciu mówi art.
58 ust. 1 ustawy - w warunkach wypowiedzenia stosunku pracy przez pracodawcę”.
Kasacyjny zarzut dotyczy także naruszenia art. 17 ustawy z 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy, przez przyjęcie, że przepis ten nie ma zastosowania do powódki, oraz
jej art. 12, przez uznanie, że nie ma podstaw do wyłączenia zastosowania go do po-
wódki.
Sąd Najwyższy miał na uwadze, co następuje:
Zarzuty skargi kasacyjnej są częściowo uzasadnione, jednakże ze względu na
to, że zaskarżony nią wyrok mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu (art.
39312
in fine KPC), nie została ona uwzględniona. W toku postępowania przedsta-
wione zostały trzy różne sposoby wykładni przepisów wchodzących w rachubę w
związku z rozstrzyganym sporem. Strona powodowa, podobnie jak i Sąd pierwszej
instancji, są zdania, że z chwilą wypowiedzenia umowy o pracę powódka utraciła
status pracownika mianowanego, gdyż zgodnie z art. 58 ust. 4 pkt 3 ustawy z 13
października 1998 r. pracownicy wymienieni w art. 52-54 i 56 tej ustawy, a więc i po-
wódka, zachowują uprawnienia pracownicze wynikające z aktów, na podstawie któ-
rych powstał ich stosunek pracy przed dniem 1 stycznia 1999 r. (w przypadku po-
wódki wynikające z aktu mianowania) do dnia wypowiedzenia (o którym mowa w art.
58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r.). Od chwili więc wypowiedzenia jej sto-
sunku pracy powódka przestała być pracownicą mianowaną i wobec tego nie ma do
niej zastosowania wyłączenie przewidziane w art. 17 ustawy z 28 grudnia 1989 r. i
tym samym nie ma też przeszkód do zastosowania do niej art. 12 tej ustawy, przy-
znającego pracownikowi zwolnionemu z pracy z przyczyn określonych w art.1 ust. 1
tej ustawy prawo do ponownego zatrudnienia. Według poglądu Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych powódki nie należy traktować jako pracownika mianowanego
(od chwili wypowiedzenia jej stosunku pracy), jednakże nie mają do niej zastosowa-
6
nia przepisy ustawy z 28 grudnia 1989 r., bo nie została ona zwolniona z pracy na jej
podstawie, lecz na podstawie art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r., a prze-
pis ten jakoby stanowi samodzielną podstawę rozwiązania stosunku pracy z pracow-
nikiem mianowanym. Wreszcie - według stanowiska prezentowanego przez stronę
pozwaną - z art. 58 ust. 4 pkt 3 nie wynika, że pracownik mianowany z chwilą wypo-
wiedzenia mu umowy o pracę traci status takiego pracownika, gdyż następuje to do-
piero z chwilą rozwiązania stosunku pracy. Ten ostatni pogląd zdaniem Sądu Naj-
wyższego jest trafny, a to oznacza, iż do powódki jako pracownicy mianowanej miał
zastosowanie art. 17 ustawy z 28 grudnia 1989 r. i tym samym nie służyło jej przewi-
dziane w art. 12 tej ustawy prawo do ponownego zatrudnienia. Tym samy też odda-
lenie jej powództwa przez Sąd drugiej instancji było uzasadnione. Zdaniem Sądu
Najwyższego pogląd prawny przedstawiony przez Sąd drugiej instancji jako funda-
ment przyjętego rozstrzygnięcia nie jest jednakże prawidłowy. Nie ma bowiem powo-
dów do tego, by uważać, że art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. stanowi
samodzielną podstawę do rozwiązania stosunku pracy z pracownikami (w tym z pra-
cownikami mianowanymi), skoro ustawodawca w przepisie tym wyraźnie takiej reguły
nie sformułował. Zawarte w nim zastrzeżenie dotyczące odpowiedniego stosowania
art. 411
KP nie jest wystarczające dla uzasadnienia takiej tezy, jeżeli na uwadze mieć
chociażby to, że przepis ten dotyczy tylko umów o pracę, a przy tym nie wyklucza
stosowania art. 30 § 4 KP, który przewiduje konieczność zamieszczania w oświad-
czeniu woli pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę na czas nie określony
przyczyny uzasadniającej to wypowiedzenie. Pogląd Sądu drugiej instancji staje się
dodatkowo tym bardziej nieuzasadniony, jeżeli na uwadze mieć, że Trybunał Kons-
tytucyjny w wyroku z dnia 13 marca 2000 r., K 1/99 (OTK 2000 nr 2, poz. 59) uznał,
że art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r., w zakresie w jakim nakazuje od-
powiednie stosowanie art. 411
KP, jest niezgodny z art. 12, art. 32 Konstytucji RP
oraz art. 11 Konwencji Nr 87 MOP dotyczącej wolności związkowej i ochrony praw
związkowych przyjętej w San Francisco w dniu 9 lipca 1948 r. (Dz.U. z 1958 r. Nr 29,
poz. 125). Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego musi bowiem mieć pośrednio
także wpływ na wykładnię całości unormowania art. 58 ust. 3 ustawy z 13 październi-
ka 1998 r. Ponadto przeciwko wykładni przyjętej w zaskarżonym wyroku przema-
wiają względy natury aksjologicznej i funkcjonalnej (związane z potrzebą minimali-
zowania negatywnych dla pracowników skutków wynikających z rygoryzmu przyję-
7
tych rozwiązań eliminujących trwałość czy też ochronę ich stosunków pracy w
związku z reformą administracji publicznej).
Z przepisów art. 52-54 i 56 ustawy z 13 października 1998 r. wynika, że pra-
cownicy określonych w nich urzędów (biur) stają się pracownikami innych urzędów
(jednostek organizacyjnych). Oznacza to, że z mocy ustawy w ich stosunkach pracy
następuje jedynie zmiana po stronie podmiotu zatrudniającego (pracodawcy), po-
dobnie jak jest to w przypadku przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pra-
codawcę (art. 231
§ 1 KP). Co do zasady ani forma ani treść ich stosunku pracy nie
ulega zmianie, bo zmiany takie muszą wynikać z wyraźnego postanowienia prawa.
Poza zmianą po stronie pracodawcy stosunki pracy pracowników objętych regula-
cjami art. 52-54 i 56 ustawy z 13 października 1998 r. nie ulegają modyfikacji. Od tej
reguły ustawodawca wprowadza wprawdzie odstępstwa (art. 58 ustawy z 13 paź-
dziernika 1998 r.), ale są to tylko takie odstępstwa, które wyraźnie zostały ustanowio-
ne przez ustawodawcę. Oznacza to, że jeżeli przejście do innego urzędu dotyczy
pracownika mianowanego, to przechodzi on do niego jako pracownik mianowany,
czyli z zachowaniem swojego statusu prawnego (niezależnie od tego czy w danym
urzędzie przepisy przewidują możliwość mianowania pracowników). Status taki za-
chowuje on aż do rozwiązania jego stosunku z mianowania lub do jego wygaśnięcia
albo przekształcenia w wyniku przyjęcia zaproponowanych mu nowych warunków
pracy lub płacy (art. 58 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r.). Oznacza to, że
czym innym jest zachowanie statusu prawnego pracownika mianowanego (wynika to
z przyjęcia we wskazanych wyżej przepisach zasady „stania” się z mocy prawa pra-
cownikiem nowego pracodawcy), a czym innym jest zachowanie uprawnień pracow-
niczych wynikających ze stosunku z mianowania przed dniem 1 stycznia 1999 r., bo
zgodnie z wyraźnym przepisem pracownik mógł z nich korzystać jedynie do dnia wy-
powiedzenia (art. 58 ust. 4 pkt 3 ustawy z 13 października 1998 r.). Innymi słowy po-
wódka jako pracownik mianowany zachowała uprawnienia wynikające z aktu miano-
wania do dnia wypowiedzenia jej umowy o pracę, jednakże pracownikiem mianowa-
nym była aż do momentu rozwiązania się jej stosunku pracy. W tym stanie rzeczy
należy stwierdzić, że pracownik mianowany, z którym rozwiązano stosunek pracy na
podstawie art. 58 ust. 3 ustawy z 13 października 1998 r. w związku z art. 13 ust. 1
pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych, po-
nieważ nie przestaje być pracownikiem mianowanym z chwilą złożenia mu wypowie-
dzenia stosunku pracy, objęty jest regulacją art. 17 ustawy z 28 grudnia 1989 r. o
8
szczególnych zasadach rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy i w związku z tym nie służy mu roszczenie o ponowne zatrudnienie
przewidziane w art. 12 tej ustawy. Oznacza to, że kasacyjne zarzuty naruszenia art.
58 ust. 4 pkt 3 ustawy z 13 października 1998 r. (w kasacji nie zarzucono naruszenia
art. 58 ust. 3 tej ustawy, a właśnie ten przepis stanowił dla Sądu drugiej instancji
podstawę rozstrzygnięcia, zgodnie z rozumowaniem, że skoro wypowiedzenie doko-
nane na jego podstawie nie jest wypowiedzeniem na podstawie ustawy z 28 grudnia
1989 r., to do powódki nie może mieć tym samym zastosowania jej art. 12), jak rów-
nież zarzut naruszenia art. 12 i 17 ustawy z 28 grudnia 1989 r., są bezpodstawne, a
zaskarżony wyrok mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================