Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KKN 598/98
W Y R O K
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 maja 2001 r.
Sąd Najwyższy w Warszawie - Izba Karna na rozprawie w składzie
następującym:
Przewodniczący: SSN – Piotr Hofmański
Sędziowie: SN – Józef Medyk (sprawozdawca)
SN – Andrzej Siuchniński
Protokolant – Joanna Sałachewicz
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej – Krzysztofa Parchimowicza
po rozpoznaniu w dniu 15 maja 2001 r.
sprawy S. C.
oskarżonego z art. 184 § 1 kk z 1969 r.
z powodu kasacji, wniesionej przez obrońcę
od wyroku Sądu Wojewódzkiego w G. z dnia 30 września 1997 r., sygn. II Ka
[…]
zmieniającego wyrok Sądu Rejonowego w G. z dnia 17 listopada 1995 r., sygn.
II K […]
1. uchyla wyrok Sądu Wojewódzkiego z dnia 30 września 1997 r.
oraz zmieniony przez niego wyrok Sądu Rejonowego z dnia 17
2
listopada 1995 r. i przekazuje Sądowi Rejonowemu sprawę do
ponownego rozpoznania,
2. zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. P. – Kancelaria
Adwokacka kwotę 500 zł (pięciuset złotych) z tytułu udzielenia
przez niego pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu
kasacyjnym przed Sądem Najwyższym.
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 4 sierpnia 1995 r. S. C. uznany
został za winnego tego, że „w okresie od 1990 r. do lipca 1995 r. w G. znęcał
się fizycznie o moralnie nad żoną T. C. oraz dziećmi A. i M. w ten sposób, że
wyzywał ich słowami wulgarnymi i obelżywymi, bił rękoma po całym ciele,
ciągnął za włosy, groził pozbawieniem życia, zmuszał ich do opuszczenia
wspólnie zajmowanego mieszkania oraz niszczył sprzęt gospodarstwa
domowego”, a więc popełnienia przestępstwa z art. 184 § 1 kk z 1969 r. i na
podstawie tego przepisu z zastosowaniem art. 73 § 2 kk, art. 74 § 1 kk oraz art.
75 § 2 pkt 6, 7 i 9 kk skazał go na karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 (pięciu) lat wraz
z zobowiązaniem oskarżonego do powstrzymywania się od nadużywania
alkoholu, do poddania się leczeniu oraz do powstrzymywania się od
wywoływania awantur.
Wyrok ten nie został zaskarżony i uprawomocnił się bez postępowania
odwoławczego, po czym postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 29 sierpnia
1995 r. – na podstawie art. 78 § 2 kk zarządzono wykonanie wobec
oskarżonego orzeczonej kary pozbawienia wolności.
3
Następnie wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 17 listopada 1996 r. S. C.
uznany został za winnego popełnienia tego, że:
„w okresie od lipca 1995 r. do końca sierpnia 1995 r. w G. znęcał się fizycznie i
moralnie nad żoną T. C. oraz córką A.C. w ten sposób, że będąc pod wpływem
alkoholu wyzywał je słowami wulgarnymi, obelżywymi, groził pozbawieniem
życia, zmuszał do opuszczenia wspólnie zajmowanego mieszkania oraz
zniszczył przedmioty należące do córki A.,” a więc popełnienia przestepstwa z
art. 184 § 1 kk z 1969 r. i na podstawie tego przepisu został on skazany na karę
1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok ten zaskarżył oskarżony S. C.
Sąd Wojewódzki wyrokiem z dnia 30 września 1997 r. zmienił wyrok
sądu pierwszej instancji przez złagodzenie kary do rozmiaru 8 (ośmiu) miesięcy
pozbawienia wolności, wobec czego orzeczenie to stało się prawomocne.
Kasację od tego wyroku Sądu Wojewódzkiego wniosła obrończyni
oskarżonego, która zarzuciła „ ... rażące naruszenie prawa procesowego, a
mianowicie art. 11 pkt 7 kpk polegające na tym, że wyrok skazujący obejmuje
czasokres miesiąca lipca 1995 r., za który to okres S. C. został uprzednio
prawomocnie skazany wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 4 sierpnia 1995 r.”
(cyt. z kasacji), przy czym uchybienie to wywarło zasadniczy wpływ na treść
zaskarżonego kasacją wyroku.
Na tej podstawie skarżąca wniosła o uchylenie wyroku Sądu
Wojewódzkiego i przekazanie sprawy temuż sądowi odwoławczemu do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja co do zasady jest słuszna, bowiem zaskarżony wyrok sądu
odwoławczego jest istotnie nieprawidłowy i dlatego powinien być uchylony
wraz z nieprawidłowym wyrokiem sądu pierwszej instancji.
4
Nie można jednakże podzielić poglądu autorki kasacji, jakoby przy
wydaniu zaskarżonego wyroku doszło do rażącego naruszenia art. 11 pkt 7 kpk
wskutek nieuwzględnienia przeszkody prawnej w postaci powagi rzeczy
osądzonej, odnoszącej się do tzw. „podwójnego skazania oskarżonego za
miesiąc lipiec 1995 r.” przyjętego w dwóch różnych wyrokach, a to dlatego, że
przypisane oskarżonemu przestępstwo z art. 184 § 1 kk obejmowało także okres
do „końca sierpnia 1995 r.”. Obowiązujące wówczas oraz obecnie przepisy
postepowania karnego nie dopuszczają dwóch przeciwstawnych formuł
orzeczeń o jedno przestępstwo. Nie jest zatem możliwe, aby za fragment czynu
można było umorzyć postępowanie karne (np. z powodu powagi rzeczy
osądzonej) i jednocześnie skazać oskarżonego za pozostały fragment czynu.
Mimo tego, kasacja trafnie eksponuje zarzut rażącego naruszenia
przepisów postępowania wskutek niedopuszczalnego przyjęcia w dwóch
wyrokach tego samego okresu „znęcania się oskarżonego”.
Z porównania opisu czynów zawartych w wyrokach Sądu Rejonowego z
dnia 4 sierpnia 1995 r. oraz z dnia 17 listopada 1996 r. wynika, że przyjęto w
nich okresy lipca 1995 r., w których zachowanie się oskarżonego przybrało
postać „znęcania się”. Zauważyć należy, że wyroki te wydane zostały w tym
samym wydziale Sądu i to po upływie kilkunastu miesięcy. Gdyby przy
rozpoznaniu późniejszej sprawy Sąd ten wykazał więcej staranności, to
zapewne ustrzegłby się powtórzenia w opisie czynu przypisanego oskarżonemu
okresu „znęcania się”, za który on był już prawomocnie skazany.
Co gorsze – w apelacji, wniesionej przez oskarżonego od wyroku Sądu
Rejonowego z dnia 17 listopada 1996 r. zawarty był istotny zarzut obrazy prawa
procesowego wskutek objęcia w opisie także okresu w miesiącu lipcu 1995 r.,
który to okres znęcania się został już ujęty i osądzony w prawomocnym wyroku
tego sądu z dnia 4 sierpnia 1995 r. Mimo oczywistej zasadności tego zarzutu,
5
Sąd Wojewódzki wyraził błędny pogląd, że okoliczność ta „... wskazuje jedynie
na konsekwencję i ciągłość w dacie działania oskarżonego oraz brak
jakichkolwiek prób naprawy swego postepowania”. Tymczasem zaskarżony
kasacją wyrok Sądu Wojewódzkiego z dnia 30 września 1997 r. wydany został
z rażącą obrazą art. 360 § 2 pkt 1 kpk z 1969 r. (obecnie art. 413 § 2 pkt 1 kpk)
wymagający „dokładnego ustalenia czynu przypisanego przez sąd
oskarżonemu”.
Zasada ta nakazuje zredagowanie wyroku w sposób taki, aby z niego było
widać nie tylko, za jaki czyn sąd ten sądził oskarżonego, lecz także za jaki go
skazał. Czyn jako zdarzenie historyczne musi być sformułowany w sposób
precyzyjny, bo odzwierciedlający istotne okoliczności zachowania się
oskarżonego i nie nasuwające jakichkolwiek wątpliwości co do ram czasowych
zdarzenia.
Sytuacja, w której przypisane sprawcy okresy znęcania się w dwóch
kolejnych wyrokach pokrywają się częściowo i obejmuje dalszy okres, nie może
prowadzić do wniosku, że dochodzi do powagi rzeczy osądzonej. To prawda, że
dwukrotne skazanie oskarżonego za ten sam okres „znęcania się” – o ile miało
ono miejsce – nastąpiło w późniejszym wyroku wbrew regule ne bis in idem,
lecz dalszy okres „znęcania się” oskarżonego przypisany mu w wyroku z dnia
17 listopada 1996 r. Sądu Rejonowego powinien prowadzić do określonych
konsekwencji prawnych, których nie dostrzegły sądy obu instancji.
Zważywszy okoliczność, że w sprawie tej do zasadniczego błędu doszło
w sądzie pierwszej instancji, a ponadto, że pominięcie w opisie czynu okresu
lipca 1995 r., w którym zaistniały określone zdarzenia, spowoduje konieczność
nowej oceny prawnej czynu oskarżonego, popełnionego wyłącznie w miesiącu
sierpniu 1995 r., przeto przekazanie sprawy do pierwszej instancji jest
uzasadnione.
6
Nowa ocena dowodów powinna być przeprowadzona z zachowaniem
wszystkich zasad procesowych, tak, aby strony występujące w tej sprawie miały
także możliwość skorzystania z kontroli instancyjnej.
Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Najwyższy orzekł, jak na
wstępie.
f/es