Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 lipca 2001 r.
I PKN 530/00
Korzystanie z prawa do świadczeń ubezpieczeniowych z innego tytułu
nie stanowiło przeszkody nabycia od dnia 1 stycznia 1998 r. prawa do uposa-
żenia spoczynkowego przez osoby, które przed tą datą przeszły ze służby pro-
kuratorskiej na emeryturę.
Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski (sprawozdawca), Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 lipca 2001 r. sprawy z powództwa
Jerzego Ł. przeciwko Prokuraturze Okręgowej w N.S. o ustalenie, na skutek kasacji
powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Krakowie z dnia 16 marca 2000 r.
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie do ponownego rozpoznania oraz
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Nowym Sączu wyrokiem z dnia 17 grudnia 1999
r. [...] oddalił powództwo Jerzego Ł. o ustalenie, że z pozwaną Prokuraturą Okręgo-
wą w N.S. łączy go „stosunek pracy w postaci stanu spoczynku” oraz że przysługuje
mu z tego tytułu uposażenie prokuratora w stanie spoczynku. W motywach tego roz-
strzygnięcia Sąd Pracy powołał się na poniższe ustalenia faktyczne.
Powód Jerzy Ł. został przez Prokuratora Generalnego powołany z dniem 13
czerwca 1990 r. na stanowisko prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej w N.S. Bezpo-
średnio przedtem powód wykonywał zawód adwokata, a w czerwcu 1988 r. nabył
prawo do emerytury z tytułu posiadanych uprawnień kombatanckich. Pobieranie
świadczenia emerytalnego powód zawiesił następnie na czas zatrudnienia u pozwa-
nego. Z dniem 31 grudnia 1993 r. powód został przez Prokuratora Generalnego od-
2
wołany ze stanowiska prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej w N.S, w związku z
ukończeniem 65 lat i nabyciem praw emerytalnych.
W oparciu o te niesporne dla stron fakty Sąd pierwszej instancji uznał, że
zgodnie z art. 62a ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jednolity tekst :
Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz.90 ze zm.) do prokuratorów w zakresie przechodzenia w
stan spoczynku oraz wypłaty związanych z tym świadczeń stosuje się odpowiednio
przepisy ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych
(jednolity tekst : Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.).Według przepisu § 1 pkt 1 lit. d
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 1997 r. w sprawie
szczegółowych zasad i trybu ustalania i wypłacania uposażeń oraz uposażeń rodzin-
nych sędziom i prokuratorom w stanie spoczynku oraz członkom ich rodzin (Dz.U. Nr
130, poz. 869 ) uposażenie w stanie spoczynku przysługuje również sędziemu lub
prokuratorowi, który prawo do emerytury lub renty uzyskał przed dniem 1 stycznia
1998 r., jeżeli nabył je zajmując stanowisko sędziego lub prokuratora. Tej przesłanki
nie spełnia jednak powód, gdyż prawo do emerytury nabył w trakcie wykonywania
zawodu adwokata.
Apelację wniesioną od tego wyroku przez powoda oddalił Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem z dnia 16 marca 2000 r. [...].
W uzasadnieniu swego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy podniósł, że prawo do kom-
batanckiej emerytury zostało powodowi po raz pierwszy przyznane decyzją Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 10 czerwca 1988 r., kiedy kontynuował wcześniej
wykonywany zawód adwokata. Sytuacji tej nie zmienił stosunek pracy na stanowisku
prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej w N.S., pełniącego obowiązki Prokuratora
Rejonowego w Z., łączący strony w okresie od 13 czerwca 1990 r. do 31 grudnia
1993 r. W tym czasie powód jedynie zawiesił prawo do emerytury, pobierając ją
zresztą ponownie od stycznia 1994 r. według nowo przeliczonej przez ZUS podstawy
wymiaru świadczenia. Prawo do emerytury nie powstało zatem dla powoda po dniu
31 grudnia 1993 r. i w związku z odwołaniem ze stanowiska prokuratora po ukończe-
niu 65 lat, jak tego wymagają przepisy § 1 pkt 1 lit. d i § 2 ust. 2 powołanego wyżej
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 1997 r., wydanego z
upoważnienia art. 6 ust. 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych. Wspomniane
uprawnienie zostało tylko „podjęte na zasadzie kontynuacji korzystania z prawa
wcześniej nabytego”.
3
Kasację od powyższego orzeczenia wniósł w imieniu powoda jego pełnomoc-
nik, zarzucając błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie szeregu - wymienio-
nych w uzasadnieniu skargi - przepisów prawa materialnego i wskutek tego bezza-
sadne przyjęcie, że uzyskanie przez powoda w dniu 10 czerwca 1988 r. prawa do
emerytury na podstawie przepisów obowiązującej wówczas ustawy z dnia 26 maja
1982 r. o szczególnych uprawnieniach kombatantów (Dz.U. Nr 16, poz.122 ze zm.)
uniemożliwiło mu nabycie uprawnienia do uposażenia prokuratora w stanie spoczyn-
ku zgodnie z Prawem o ustroju sądów powszechnych oraz rozporządzeniem Ministra
Sprawiedliwości z dnia 16 października 1997 r. Na tej postawie skarżący domagał się
uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy „Sądowi pierwszej instancji” do
ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów zastępstwa adwokackiego.
Skarżący uważa w szczególności, że Sąd Okręgowy bez żadnej podstawy
prawnej przyjął, iż prawo do emerytury określone w § 1 pkt 1 lit. d rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 października 1997 r. to wyłącznie „prawo do
pierwszej emerytury po ustaniu stosunku pracy”. Tymczasem powód pobierał tzw.
emeryturę kombatancką, a następnie został powołany na stanowisko prokuratora, z
którego to stanowiska odwołano go w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego w
rozumieniu przepisów o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym, przy czym w 1994
r. nie istniał jeszcze dla sędziów i prokuratorów odrębny system świadczeń z tytułu
przejścia w stan spoczynku. Bez znaczenia jest też argument, że na stanowisko pro-
kuratora został powód powołany dopiero w 62 roku życia, więc u pozwanego praco-
wał stosukowo krótko. Przepis art.711
§ 2 Prawa o ustroju sądów powszechnych nie
wprowadza bowiem czasowej cezury pełnienia funkcji sędziowskiej czy prokurator-
skiej, od której zależałoby uprawnienie do uposażenia spoczynkowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja zasługuje na uwzględnienie, gdyż zasadne okazały się jej podstawy.
Trafny jest zwłaszcza zarzut, że w odniesieniu do przepisów prawa materialnego
mających zastosowanie w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy bez dostatecznego, a w
istocie nawet bez jakiegokolwiek wytłumaczenia, posłużył się wyraźnie zwężającą
wykładnią. Chodzi tu przede wszystkim o przepis art. 6 ust.1 ustawy z dnia 28 sierp-
nia 1997 r., nowelizującej Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 124, poz.
782 ze zm.). Stanowi on , że przepisy art.711
§ 2 i 4 tego Prawa, a więc ustawy z
4
dnia 20 czerwca 1985 r. (jednolity tekst : Dz.U. z 1994 r. Nr 7, poz.25 ze zm.), doty-
czące wprowadzonych od dnia 1 stycznia 1998 r. uprawnień do uposażenia w stanie
spoczynku, mają zastosowanie również wobec sędziów i odpowiednio prokuratorów,
którzy prawo do emerytury lub renty uzyskali przed dniem wejścia ustawy w życie,
jeżeli prawo to nabyli zajmując stanowisko sędziego lub prokuratora. Sformułowanie
to powtórzył następnie przepis § 1 pkt 1 lit. d rozporządzenia Ministra Sprawiedli-
wości z dnia 16 października 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu ustala-
nia i wypłacania uposażeń oraz uposażeń rodzinnych sędziom i prokuratorom w sta-
nie spoczynku oraz członkom ich rodzin (Dz.U. Nr 130, poz. 869), będącego aktem
wykonawczym, wydanym na podstawie upoważnień z art. 6 ust.3 powołanej ustawy
nowelizacyjnej i art. 712
Prawa o ustroju sądów powszechnych, a także art.62b
ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (jednolity tekst : Dz.U. z 1994 r. Nr
19, poz.70 ze zm.).
Przesłankę prawa do uposażenia spoczynkowego dla byłych sędziów lub pro-
kuratorów stanowi zatem nabycie uprawnienia do emerytury lub renty przed dniem 1
stycznia 1998 r. w ramach zajmowanego wówczas stanowiska sędziego czy proku-
ratora. Nie jest to wprawdzie warunek w pełni jednoznaczny, ale jego językowa wy-
kładnia nie upoważnia - co słusznie podnosi skarżący - do żądania od zainteresowa-
nego, aby wykazał się jakimś minimalnym okresem służby, zwłaszcza gdy takiego
wymagania nie stawia prawodawca również przy nabywaniu świadczenia spoczyn-
kowego po dniu 1 stycznia 1998 r. Sformułowanie art.6 ust.1 ustawy z dnia 28 sierp-
nia 1997 r. nie legitymizuje też sugestii wyrażonej w zaskarżonym wyroku, że nabyte
przed dniem 1 stycznia 1998 r. prawo do emerytury lub renty musi być dla sędziego
lub prokuratora ich pierwszorazowym świadczeniem w ogólności albo pierwszym
długoterminowym świadczeniem danego typu. Nie istnieją zresztą ponadto jakiekol-
wiek aksjologiczne względy przemawiające za tym, aby z potencjalnego kręgu
uprawnionych do uposażenia spoczynkowego eliminować osoby, które przed przej-
ściem z sędziowskiej lub prokuratorskiej służby na emeryturę lub rentę, przysługują-
cą do końca 1997 r. w systemie pracowniczego ubezpieczenia społecznego, nabyły
w tym systemie prawo lub nawet korzystały w nim z wypłaty świadczeń ubezpiecze-
niowych z innego tytułu, np. - jak skarżący - z wcześniejszej emerytury kombatanc-
kiej.
Co prawda przepis art.711
§ 6 Prawa o ustroju sądów powszechnych stanowi,
że przejście sędziego w stan spoczynku powoduje utratę prawa do emerytury lub
5
renty z ubezpieczenia społecznego, lecz zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w
wyroku z dnia 13 lutego 2001 r., III ZP 38/00 (dotychczas nie opublikowany), jest to
przede wszystkim norma kolizyjna, mająca wyeliminować ewentualność realizowania
przez sędziów prawa do emerytury nabytego z tytułu wieloletniego pozostawania w
pracowniczym systemie ubezpieczenia społecznego, a ponadto norma służąca rozli-
czeniu wcześniej opłaconych za sędziów składek, nie zaś - bo tego ustawodawca
zrobić nie mógł - rozliczeniu składek opłacanych z innego tytułu niż zatrudnienie na
stanowisku sędziego. W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że uposażenie spo-
czynkowe może być pobierane równocześnie z emeryturą pracowniczą z tytułu za-
trudnienia w charakterze nauczyciela akademickiego.
Teza oraz motywy tego rozstrzygnięcia, podzielane również przez skład roz-
poznający niniejszą sprawę, skłaniają do twierdzenia, że nabyciu od dnia 1 stycznia
1998 r. prawa do uposażenia spoczynkowego przez osoby, które przed tą datą prze-
szły ze służby sędziowskiej lub prokuratorskiej na emeryturę lub rentę, nie przeszka-
dza fakt wcześniejszego, jednoczesnego czy późniejszego korzystania zarazem z
prawa do świadczeń ubezpieczeniowych z innego tytułu. Innymi słowy, przepis art.6
ust.1 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. przyznaje prawo do uposażenia spoczynko-
wego sędziom i prokuratorom, którzy z racji wieku lub niezdolności do służby pozo-
stawaliby w stanie spoczynku przed dniem 1 stycznia 1998 r., gdyby tylko system
prawny wcześniej znał taką instytucję.
Kwestią nie jest zatem posiadanie przez skarżącego uprawnienia do uposa-
żenia spoczynkowego, ale co najwyżej objaśnienie sposobu powstania, ukształtowa-
nia treści i charakteru stosunku prawnego, w którego ramach uprawnienie to jest rea-
lizowane. Stanowisko w tych sprawach ma z kolei bezpośrednią doniosłość dla sfor-
mułowania sentencji żądanego w tej sprawie orzeczenia o ustaleniu owego upraw-
nienia.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art.393 13
§ 1 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================