Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 października 2001 r., II CKN 578/99
Dopuszczenie się czynu nieuczciwej konkurencji w postaci
niedozwolonego naśladownictwa opakowań innego przedsiębiorstwa i
sprzedaż w nich wyrobów własnych (art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia
1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Dz.U. Nr 47, poz. 211 ze zm.)
może uzasadniać odpowiedzialność deliktową także za szkodę w postaci
lucrum cessans (art. 361 § 2 k.c.).
Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący)
Sędzia SN Mirosław Bączyk (sprawozdawca)
Sędzia SN Barbara Myszka
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa „U.” Spółki Akcyjnej w W. przeciwko
„P.-E.” Spółce Akcyjnej w Ł. o zaniechanie czynów nieuczciwej konkurencji i zapłatę
kwoty 228 145,78 zł po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej w dniu 11 października 2001 r.
na rozprawie kasacji pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 9
marca 1999 r.
oddalił kasację.
Uzasadnienie
Sąd Wojewódzki uznał, że pozwana „P.-E.” S.A. w Ł. dopuściła się czynu
nieuczciwej konkurencji określonego w art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 16 kwietnia
1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47, poz. 211, ze zm. – dalej
"u.z.n.k."), gdyż wprowadzała do obrotu gospodarczego produkowany przez siebie
krem do golenia w opakowaniach (tubach), które w zwykłych warunkach tego
obrotu mogły wprowadzić odbiorców w błąd co do pochodzenia kremu. Zgodnie z
żądaniami strony powodowej – „U.” S.A. w W., Sąd Wojewódzki nakazał pozwanej
spółce zaprzestanie sprzedaży wspomnianego kremu, złożenie odpowiedniego
oświadczenia w dwóch dziennikach ogólnopolskich oraz zasądził kwotę 187 172,55
zł z odsetkami tytułem odszkodowania.
Po rozpoznaniu apelacji strony pozwanej Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu
Wojewódzkiego w części uwzględniającej powództwo ponad kwotę 18.306,81 zł i w
tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania,
oddalając apelację w pozostałej części. Przyjmując dopuszczenie się przez stronę
pozwaną czynu nieuczciwej konkurencji (art. 10 ust. 2 u.z.n.k.), Sąd Apelacyjny
uznał, że zysk netto strony pozwanej ze sprzedaży kremu do golenia w spornych
tubach (wysokość korzyści pozwanego w wysokości 18 306,81 zł) stanowi jeden z
elementów szkody poniesionej przez powoda.
Strona pozwana zaskarżyła ten wyrok kasacją w części utrzymującej wyrok
Sądu Wojewódzkiego (w zakresie, w którym Sąd ten uwzględnił powództwo w
odniesieniu do roszczenia o naprawienia szkody do kwoty 18 306,81 zł z
ustawowymi odsetkami). Skarżący podniósł naruszenie przepisów art. 18 ust. 1 pkt
4 i 5 u.z.n.k. w związku z art. 361, 405, 414 i 443 k.c. przez przyjęcie, że szkoda
poniesiona przez powódkę na skutek wprowadzenia do obrotu kremu do golenia w
opakowaniu łudząco podobnym do kremu produkowanego i sprzedawanego przez
pozwaną jest równa co najmniej zyskowi netto, uzyskanemu przez pozwaną ze
sprzedaży kremu w spornych opakowaniach (art. 3931
pkt 1 k.p.c.). Zgłaszając taką
podstawę kasacyjną, skarżący wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja nie jest uzasadniona.
W skardze kasacyjnej, eksponującej jedynie naruszenie prawa materialnego
(art. 3931
pkt 1 k.p.c.), nie kwestionowano dokonanej przez Sąd Apelacyjny
kwalifikacji prawnej zachowania się pozwanej spółki jako czynu nieuczciwej
konkurencji, polegającego na wprowadzeniu do obrotu kremu do golenia w
opakowaniu (tubach) mogących wprowadzić odbiorców (nabywców) w błąd co do
pochodzenia kremu (art. 10 ust. 2 u.z.n.k.). Skarżący starał się natomiast podważyć
stanowisko Sądu Apelacyjnego co do tego, że zysk netto uzyskany przez pozwaną
spółkę ze sprzedaży kremu w spornych opakowaniach stanowi jednak element
szkody powodowej spółki. W ocenie skarżącego, nie ma automatycznej i pewnej
zależności między osiągniętym ze sprzedaży kremu zyskiem netto pozwanej spółki i
uszczerbkiem poniesionym przez powoda, bowiem w praktyce uszczerbek taki
mógłby być wyższy lub niższy.
Sąd Najwyższy związany jest ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę
zaskarżonego orzeczenia. W postępowaniu dowodowym ustalono m.in., że w
okresie od sierpnia 1997 r. pozwana spółka uzyskała zysk netto w wysokości
18 306,81 zł ze sprzedaży kremu do golenia w spornych tubach. W apelacji
pozwanej kwota taka była wymieniona jako mająca – w ocenie apelującego –
doprowadzić do skompensowania szkody poniesionej przez powoda z racji
zmniejszenia sprzedaży własnego kremu do golenia.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., powodowa spółka mogła żądać od
pozwanej, w związku z dopuszczeniem się przez nią czynu nieuczciwej konkurencji
(art. 10 ust. 2 ustawy), naprawienia szkody na zasadach ogólnych. Ocena takiego
żądania mogła więc nastąpić w ramach ogólnych reguł odpowiedzialności
deliktowej (art. 415 i nast. k.c.). Z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że
Sąd Apelacyjny miał na względzie roszczenie odszkodowawcze powodowej spółki i
oceniał je właśnie w ramach reżimu odpowiedzialności deliktowej. Oznacza to, że
sformułowany w kasacji zarzut naruszenia art. 361 k.c. sprowadza się w istocie do
przyjęcia przez Sąd Apelacyjny istnienia jednej z niezbędnych przesłanek
odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanej spółki, a mianowicie – adekwatnego
związku przyczynowego między czynem nieuczciwej konkurencji, określonym w art.
10 ust. 2 ustawy z 1993 r., i nieuzyskaniem przez powodową spółkę korzyści w
wysokości zysku netto ze sprzedaży kremu w spornych tubach (art. 361 § 1 k.c.).
Skarżący nie kwestionował bowiem tego, że szkoda strony powodowej,
spowodowana wspomnianym czynem niedozwolonej konkurencji, mogłaby
obejmować oba jej podstawowe elementy, tj. damnum emergens i lucrum cessans
(art. 361 § 2 k.c.).
Sąd Apelacyjny wyraźnie wskazał na konieczność istnienia związku
przyczynowego (jako przesłanki odpowiedzialności deliktowej strony pozwanej)
między dopuszczeniem się czynu nieuczciwej konkurencji i niezbędnymi wydatkami
strony powodowej (damnum emergens). Jeżeli Sąd Apelacyjny skorygował wyrok
Sądu Wojewódzkiego i uwzględnił powództwo w zakresie ustalonej korzyści
pozwanej spółki, odpowiadającej zyskowi netto, osiągniętemu ze sprzedaży
własnego kremu w spornych tubach, to uznał istnienie związku przyczynowego
także między nieuzyskaniem takiej właśnie korzyści przez stronę powodową i
bezprawnym działaniem pozwanej spółki, mimo że wprost nie powołał się na
przepis art. 361 § 1 k.c. i bardzo ogólnie uzasadnił dokonaną ocenę prawną w tym
względzie.
Nie sposób zasadnie podważać takiej właśnie oceny Sądu Apelacyjnego. Przy
konstruowaniu związku przyczynowego między czynem nieuczciwej konkurencji
(deliktem szczególnym) i nieuzyskaniem przez poszkodowanego przedsiębiorcę
odpowiednich korzyści, jakie uzyskałby, gdyby mu szkody nie wyrządzono, należy
mieć na względzie zawsze hipotetyczny przebieg zdarzeń. Chodzi tu zatem o
szkodę hipotetyczną, a więc o graniczące z pewnością prawdopodobieństwo
uzyskania przez poszkodowanego przedsiębiorcę korzyści, oceniane z punktu
widzenia pozycji poszkodowanego przedsiębiorcy na rynku produktów zbywanych
w opakowaniach, naśladowanych przez innego uczestnika takiego rynku w sposób
niedozwolony. Niedozwolone naśladownictwo opakowań, a więc działanie mające
na celu właśnie uzyskanie określonych korzyści majątkowych, prowadzi z natury
rzeczy do przejmowania takich zysków, które w normalnych warunkach rynkowych
mogłyby przypaść poszkodowanemu przedsiębiorcy, gdyby zaniechano
naśladownictwa. Byłoby tak nawet wówczas, gdyby sprawca szkody oferował w
naśladowanych opakowaniach towar własny o innych parametrach jakościowych
lub o obniżonej cenie jednostkowej. Należy zatem stwierdzić, że dopuszczenie się
czynu nieuczciwej konkurencji w postaci niedozwolonego naśladownictwa
opakowania innego przedsiębiorstwa i sprzedaż w nich wyrobów własnych (art. 10
ust. 2 u.z.n.k.), może uzasadniać odpowiedzialność deliktową także za szkodę w
postaci lucrum cessans (art. 361 § 2 k.c.), jeżeli między niedozwolonym
naśladownictwem i takim elementem szkody istnieje normalny związek
przyczynowy (art. 361 § 1 k.c.).
W związku z tym, że powodowa spółka zgłosiła roszczenie o naprawienie
szkody (art. 18 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k.) i roszczenie to było oceniane z punktu widzenia
przepisów o czynach niedozwolonych (art. 415 i nast. k.c.), bezprzedmiotowe
pozostają sformułowane przez powoda zarzuty naruszenia przepisów dotyczących
bezpodstawnego wzbogacenia (art. 18 ust. 1 pkt 5 u.z.n.k., art. 405 i 414 k.c.). Z
tych samych względów bezprzedmiotowy jest także zarzut naruszenia art. 443 k.c.
Sformułowane w uzasadnieniu Sądu drugiej instancji ogólne uwagi odnoszące się
do relacji prawnej „żądania naprawienia wyrządzonej szkody” i „wydania
uzyskanych korzyści”, nie mają zasadniczego znaczenia dla przyjętego przez ten
Sąd trafnego rozstrzygnięcia.
Z przedstawionych względów Sąd Najwyższy na podstawie przepisu art. 39312
orzekł, jak w sentencji.