Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 11 października 2001 r., IV CZ 163/01
Przyczyna uchybienia terminowi do wniesienia kasacji przez
pełnomocnika ustanowionego przez sąd ustaje w dniu, w którym dowiedział
się on o wyznaczeniu go pełnomocnikiem.
Sędzia SN Filomena Barczewska (przewodniczący)
Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski
Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Stanisława S. przeciwko „E.G.”,
spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. o zapłatę, po rozpoznaniu w Izbie
Cywilnej na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 października 2001 r., zażalenia
powoda na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 4 czerwca 2001 r.
oddalił zażalenie.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 4 czerwca 2001 r. odrzucił
złożony przez pełnomocnika powoda – adwokata z urzędu – wniosek o
przywrócenie terminu do wniesienia kasacji oraz odrzucił kasację. Sąd Apelacyjny
uznał, że przyczyna uchybienia przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu
terminowi do wniesienia kasacji ustała w dniu, w którym miał on rzeczywistą
możliwość wniesienia kasacji. Nie wskazując dnia, w którym możliwość ta wystąpiła
stwierdził, mając na względzie, że akta sprawy liczą 136 stron, a kasacja
sporządzona została na dwóch stronach, że złożenie wniosku o przywrócenie
terminu wraz z kasacją dopiero w ostatnim dniu miesięcznego terminu, liczonego od
dnia kiedy adwokat dowiedział się o wyznaczeniu go pełnomocnikiem, jest
spóźnione.
Na wymienione postanowienie powód wniósł zażalenie. Nie kwestionując
ustaleń stanowiących podstawę wydania zaskarżonego postanowienia, według
których adwokat powiadomiony został o ustanowieniu go pełnomocnikiem w dniu 24
kwietnia 2001 r., a więc w dzień po upływie terminu do wniesienia kasacji, zarzucił,
że wadliwe było odrzucenie wniesionego w dniu 24 maja 2001 r. wraz z kasacją
wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji. Powołując się na
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2000 r., I CZ 62/00 (OSNC
2001, nr 1, poz. 7), które Sąd Apelacyjny miał na względzie przy wydaniu
zaskarżonego postanowienia, skarżący podkreślił, że skoro wniósł kasację wraz z
wnioskiem o przywrócenie terminu do jej wniesienia ostatniego dnia miesięcznego
terminu liczonego od dnia następnego po dniu, w którym dowiedział się o
wyznaczeniu go pełnomocnikiem z urzędu, to wniosek o przywrócenie terminu do
wniesienia kasacji nie powinien zostać uznany za spóźniony.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ze względu na zarzuty, na których oparte zostało zażalenie, kontrola
postanowienia o odrzuceniu kasacji sprowadza się do dokonania – na podstawie
art. 39319
w związku z art. 380 k.p.c. – oceny zasadności postanowienia o
odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji. Postanowienie
to poprzedzało wydanie zaskarżonego postanowienia, nie podlegało oddzielnemu
zaskarżeniu i miało wpływ na rozstrzygnięcie w postaci odrzucenia kasacji (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., I CKN 367/99, OSNC
2000, nr 3, poz. 48 i uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31
maja 2000 r., III ZP 1/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 1).
Ocena dotycząca kwestii, kiedy ustaje przyczyna uchybienia terminowi do
wniesienia kasacji przez pełnomocnika ustanowionego przez sąd, nie może być
uzależniona – jak uznał Sąd Apelacyjny – od objętości akt sądowych sprawy, w
której skarżący składa kasację, ani też od liczby stron, na których kasacja została
sporządzona. Nie oznacza to, że postanowienie o odrzuceniu wniosku o
przywrócenie terminu do wniesienia kasacji nie odpowiada prawu.
Zgodnie z art. 169 § 1 k.p.c., pismo z wnioskiem o przywrócenie terminu wnosi
się do sądu, w którym czynność miała być dokonana, w ciągu tygodnia od ustania
przyczyny uchybienia terminowi. W powołanym przez skarżącego postanowieniu
Sąd Najwyższy uznał, że dniem, w którym ustaje przyczyna uchybienia terminowi
do wniesienia kasacji przez pełnomocnika ustanowionego przez sąd, jest dzień, w
którym adwokat miał rzeczywistą możliwość wniesienia kasacji, nie późniejszy
jednak od dnia zawiadomienia go o ustanowieniu pełnomocnikiem więcej niż o
miesiąc. Ponadto, jeżeli w tym terminie adwokat nie złoży wniosku o przywrócenie
terminu do wniesienia kasacji, to od okoliczności danego przypadku będzie zależało
uznanie, kiedy ustała przyczyna uchybienia terminu do wniesienia kasacji. Z tych
stwierdzeń zdaje się wynikać – i tak zrozumiał je skarżący – że w opisanej sytuacji
procesowej wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji złożony w
terminie miesięcznym, liczonym od dnia zawiadomienia adwokata o ustanowieniu
go pełnomocnikiem przez sąd, zawsze ocenić należy jako złożony w terminie
wskazanym w art. 169 § 1 k.p.c., jeżeli natomiast złożony zostanie w terminie
późniejszym, to od okoliczności danego przypadku zależeć będzie ocena, czy
zachowany został termin do jego wniesienia.
U podstaw przedstawionego sposobu liczenia terminu z art. 169 § 1 k.p.c. leży
założenie, że skoro w typowej sytuacji procesowej ustawa przewiduje miesięczny
termin do wniesienia kasacji, to skrócenie tego okresu stronie, dla której
ustanowiono pełnomocnika, byłoby ograniczeniem jej uprawnień. Termin na
zapoznanie się z aktami sprawy i sporządzenie kasacji w istocie wyniósłby tydzień
(art. 169 § 3 k.p.c.). Argument ten nie wydaje się przekonujący, abstrahuje bowiem
od pojęcia "przyczyny uchybienia terminowi"(art. 169 § 1 in fine k.p.c.).
Przyczyna uchybienia terminowi oznacza przeszkodę, która uniemożliwiła
stronie dokonanie czynności procesowej w terminie. Przeszkoda ta musi mieć
charakter niezawiniony. Na jej powstanie, trwanie, a także ustanie strona nie może
więc mieć żadnego wpływu. Z punktu widzenia regulacji przyjętej w art. 169 § 1
k.p.c. istotne jest ustalenie chwili, w której przyczyna (przeszkoda) ustała. Wobec
tego, że przeszkoda jest kategorią obiektywną, jej ustanie nie może być ustalone
przez wskazanie dnia, w którym ustanowiony przez sąd pełnomocnik miał
rzeczywistą możliwość dokonania czynności procesowej (wniesienia kasacji).
Prowadziłoby to do nieuprawnionego badania elementów subiektywnych, takich jak
czas zapoznawania się przez ustanowionego pełnomocnika z aktami sprawy, czas i
sposób jego komunikowania się z klientem, stopień obciążenia pracą zawodową,
czas sporządzania kasacji.
W rozważanym przypadku przeszkodą uniemożliwiającą wniesienie kasacji
jest – wywołany procedurą ustanowienia pełnomocnika dla strony zwolnionej od
kosztów sądowych – brak adwokata (radcy prawnego), uprawnionego do wniesienia
kasacji. Przeszkoda ta ustaje z chwilą wyznaczenia adwokata (radcy prawnego).
Od tego momentu rozpoczyna się – jak w przypadku ustania każdej innej
przeszkody (na przykład ustanie choroby, która uniemożliwiła dokonanie w terminie
każdej innej czynności procesowej) – bieg tygodniowego terminu na złożenie
wniosku o przywrócenie terminu oraz dokonanie czynności procesowej przez
wniesienie kasacji (art. 169 § 1 i 3 k.p.c.). Jak już wskazano, okoliczność, że w
typowej sytuacji procesowej ustawa przewiduje dla tej czynności termin miesięczny
(art. 3934
k.p.c.) jest bez znaczenia przy ustalaniu daty ustania obiektywnej
przeszkody.
Zaznaczyć należy, że tygodniowy termin do złożenia wniosku oraz dokonania
czynności procesowej może być również przywrócony na ogólnych zasadach.
Ponadto niedopełnienie obowiązku przewidzianego w art. 169 § 3 k.p.c. jest tylko
brakiem formalnym wniosku, którego uzupełnienie następuje w trybie art. 130 k.p.c.
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 1954 r., I CZ 238/54,
OSN 1954, nr 2, poz. 44).
Konkludując stwierdzić należy, że przyczyna uchybienia terminowi do
wniesienia kasacji przez pełnomocnika ustanowionego przez sąd (art. 169 § 1
k.p.c.) ustaje w dniu, w którym dowiedział się o wyznaczeniu go pełnomocnikiem.
Do takiego wniosku, wprawdzie bez bliższego uzasadnienia, doszedł Sąd
Najwyższy także w postanowieniu z dnia 17 listopada 1998 r., II UZ 122/98
(OSNAPUS 1999, nr 22, poz. 736).
Z dokonanych ustaleń wynika, że adwokat Agnieszka R. dowiedziała się o
ustanowieniu jej pełnomocnikiem powoda w dniu 24 kwietnia 2001 r. Złożony przez
nią dopiero w dniu 24 maja 2001 r. wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia
kasacji został trafnie, jako spóźniony, odrzucony przez Sąd Apelacyjny na
podstawie art. 171 k.p.c. Zaskarżone postanowienie mimo błędnego uzasadnienia
odpowiada prawu. Zażalenie podlegało więc oddaleniu (art. 39312
w związku z art.
39319
k.p.c.).