Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 15 listopada 2001 r.
II UKN 600/00
Do wniosku o rentę złożonego pod rządem ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz.
267 ze zm.), stosuje się jej przepisy, także po dniu 1 stycznia 1999 r., to jest po
wejściu w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.).
Przewodniczący SSN Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 15 listopada 2001 r. sprawy z wniosku
Genowefy L. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o
rentę, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 30 czerwca 2000 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 30 czerwca 2000 r. oddalił ape-
lację Genowefy L. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Koszalinie z dnia 12 października 1999 r., którym zostało oddalone jej odwo-
łanie od decyzji organu rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w
S. z 22 kwietnia 1998 r. odmawiającej wnioskodawczyni prawa do renty z tytułu nie-
zdolności do pracy.
Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu swego orzeczenia podał, iż organ rentowy
odmówił wnioskodawczyni prawa od żądanego świadczenia wobec nie stwierdzenia
u niej niezdolności do pracy.
Sąd Okręgowy oddalił odwołanie Genowefy L. od decyzji Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych po ustaleniu następującego stanu faktycznego. Wnioskodawczyni
pobierała na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w S.
2
świadczenie rehabilitacyjne od 27 lutego 1997 r. do 28 sierpnia tegoż roku. W dniu
24 lipca 1997 r. wystąpiła z wnioskiem o przyznanie jej renty z tytułu niezdolności do
pracy, spowodowanej skutkami wypadku w drodze z pracy do domu któremu uległa 4
grudnia 1995 r. Decyzja odmawiająca jej żądanego świadczenia - wobec braku nie-
zdolności do pracy - została utrzymana w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w Ko-
szalinie z dnia 11 grudnia 1997 r., którym to wyrokiem Sąd ten oddalił odwołanie
wnioskodawczyni.
W dniu 6 marca 1998 r zgłosiła ona wniosek o rentę z tytułu niezdolności do
pracy spowodowanej ogólnym stanem zdrowia. Przeprowadzone w toku postępowa-
nia przed organem rentowym badania lekarskie wykazały, iż wnioskodawczyni nie
jest niezdolna do pracy i dlatego decyzją z 22 kwietnia 1998 r. odmówiono jej prawa
do renty. Rozpatrując odwołanie od tej decyzji Sąd Okręgowy celem ustalenia czy i w
jakim ewentualnie stopniu wnioskodawczyni jest niezdolna do pracy (w ramach pos-
tępowania dowodowego) zasięgnął początkowo opinii biegłych lekarzy sądowych-
neurologa i chirurga, którzy rozpoznali nieznaczne objawy neurologiczne i nie stwier-
dzili niezdolności do pracy. Wobec zakwestionowania tej opinii przez wnioskodaw-
czynię Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii innego zespołu biegłych lekarzy, w
skład którego weszli chirurg, neurolog i psychiatra. Biegli ci, po zapoznaniu się z do-
kumentacją lekarską i po przeprowadzeniu badań specjalistycznych, zaproponowali
uznanie wnioskodawczyni za okresowo i częściowo niezdolną do pracy. Niezdolność,
według tego zespołu biegłych, datuje się od 1997 r. i trwać będzie do 2001 r.
Wobec zakwestionowania przez organ rentowy, zarówno postawionego przez
ten zespół biegłych rozpoznania, jak i wniosku o istnieniu u wnioskodawczyni okreso-
wej niezdolności do pracy, Sąd pierwszej instancji - uwzględniając te zastrzeżenia i
po wzięciu pod uwagę rozbieżności w dotychczasowych opiniach co do kwestii nie-
zdolności wnioskodawczyni do pracy - dopuścił dowód z kolejnej opinii innego ze-
społu biegłych lekarzy sądowych, w skład którego wchodzili chirurg, ortopeda, neu-
rolog i psychiatra. Biegli po zbadaniu wnioskodawczyni i zapoznaniu się z jej doku-
mentacją lekarską oraz poprzednimi opiniami biegłych, uznali, że rozpoznane scho-
rzenia nie powodują nawet częściowej niezdolności do pracy. Biegli ci szczegółowo
umotywowali dlaczego nie zgadzają się z opinią tych biegłych lekarzy, którzy przyjęli,
iż Genowefa L. jest okresowo i częściowo niezdolną do pracy. Podkreślili, że na-
stępstwa przebytej dyskopatii tylko w nieznacznym stopniu ograniczają możliwość
wykonywania pracy krawcowej.
3
Mimo, iż wnioskodawczyni nie zgodziła się z treścią tej opinii , Sąd Okręgowy
doszedł do wniosku, że zarówno pierwsza, jak i ostatnia opinia w sposób wyczerpu-
jący i dokładny pozwalają na ustalenie, iż nie jest ona niezdolną do pracy w rozu-
mieniu art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracow-
ników ich rodzin.
Sąd Apelacyjny po szczegółowym przytoczeniu uzasadnienia orzeczenia
Sądu pierwszej instancji i analizie przeprowadzonego przez ten Sąd postępowania
oraz wniosków końcowych, na których oparte zostało zaskarżone orzeczenie, uznał,
że apelacja wnioskodawczyni nie jest uzasadniona. Sąd Apelacyjny odniósł się ne-
gatywnie do wniosku zgłoszonego w apelacji przez Genowefę L. o powołanie kolej-
nego zespołu biegłych lekarzy sądowych uznając, że wszystkie sporne okoliczności
sprawy zostały wyczerpująco wyjaśnione. Sąd Apelacyjny podkreślił, że wniosko-
dawczyni (urodzona w 1954 r.) posiada przygotowanie zawodowe jako szwaczka i
jest przyuczona do zawodu krawcowej. Jako szwaczka pracowała od 17 lutego 1975
r. do chwili zgłoszenia wniosku o rentę. Niesporne jest, podkreślił Sąd drugiej ins-
tancji, że 4 grudnia 1995 r. uległa ona wypadkowi w drodze z pracy do domu i do-
znała wskutek tego wypadku złamania dalszej nasady kości promieniowej lewej oraz
wyrostka rylcowatego kości łokciowej lewej. Z powodu następstw wypadku była nie-
zdolna do pracy i pobierała zasiłek chorobowy łącznie przez 9 miesięcy. Po wyczer-
paniu zasiłku przyznano jej świadczenie rehabilitacyjne. Już podczas pobierania tego
świadczenia stan zrostu złamanych w miejscu typowym kości był prawidłowy i nie
mógł być, wbrew twierdzeniom wnioskodawczyni, uznany za objaw osteoporozy. Sąd
przyznał, iż poza sporem pozostaje to, że w karcie informacyjnej z leczenia szpital-
nego zalecono wnioskodawczyni unikanie wysiłków fizycznych przez miesiąc oraz
„oszczędzający tryb życia” przez 6 miesięcy. Sąd Apelacyjny podkreślił, że Sąd
Okręgowy miał pełne podstawy w zgromadzonym materiale dowodowym do ustale-
nia, że podczas wykonywania wyuczonego zawodu krawcowej wnioskodawczyni nie
jest zmuszona do wysiłku fizycznego, nie podnosi ciężarów, praca jej nie wymaga też
nadmiernej „ruchliwości”. Podczas wykonywania pracy wnioskodawczyni nie jest też
narażona na złe warunki atmosferyczne. Sąd Apelacyjny odniósł się również do tej
opinii, w której biegli lekarze uznali częściową, okresową niezdolność wnioskodaw-
czyni do pracy w wyuczonym zawodzie.
Sąd podkreślił, że biegli ci - wbrew warunkom wymaganym przez zmieniony
od dnia 1 września 1997 r. art. 32 ustawy o z.e.p. - nie odnieśli się, po stwierdzeniu
4
występujących u wnioskodawczyni dolegliwości, do wyuczonego i wykonywanego
przez nią zawodu oraz nie ocenili, czy i na ile dolegliwości te ograniczają możliwości
do pracy właśnie w tym zawodzie. Błędnie też, z naruszeniem art. 32 ustawy o z.e.p.
swoją opinię o częściowej niezdolności wnioskodawczyni do pracy uzasadnili ko-
niecznością poddawania się przez badaną okresowej kontroli lekarskiej. Sama po-
trzeba poddawania się okresowej kontroli lekarskiej nie może stanowić o niezdolno-
ści do pracy. W konsekwencji, zdaniem Sądu drugiej instancji, Sąd Okręgowy miał
pełne podstawy do pominięcia tej opinii biegłych przy ocenie prawa wnioskodawczyni
do renty z tytułu niezdolności do pracy. Opinia ta pozostaje w sprzeczności z obo-
wiązującą od 1 września 1997 r. definicją niezdolności do pracy zawartą w art. 32
ustawy o z.e.p. Sąd Apelacyjny odniósł się także do stanu psychicznego wniosko-
dawczyni, podkreślając, że był on przedmiotem rozważań biegłych lekarzy, którzy
stwierdzili, że przebyte przez nią w dzieciństwie zapalenie opon mózgowo-rdzenio-
wych pozostawiło jedynie zespół neurasteniczny bez zaburzeń nastroju i pamięci
oraz napędu psychoruchowego. Także i dolegliwości psychiczne, rozpoznane w
szpitalu, nie stanowią przeszkody w kontynuowaniu przez wnioskodawczynię pracy
w wyuczonym zawodzie.
W kasacji pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyjne-
go naruszenie art. 381, 382 oraz 5 KPC, a także „oparcie się na art. 32 ust. 1 i 3
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników o ich
rodzin pomimo jego uchylenia z dniem 1 stycznia 1999 r przez art. 195 pkt. 5 ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych (Dz.U. Nr 162 poz. 1118 ze zm.)”. W kasacji nie zawarto wniosków co do ewen-
tualnego uchylenia czy zmiany zaskarżonego wyroku. W lakonicznym uzasadnieniu
kasacji pełnomocnik wnioskodawczyni podtrzymał zarzut wadliwego zastosowania
przez Sąd Apelacyjny art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym pracowników. Jedynym powołanym w kasacji argumentem przeciwko za-
stosowaniu tego przepisu przez Sąd drugiej instancji, jest wejście w życie z dniem 1
stycznia 1999 r. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych, która uchyliła moc obowiązująca art. 32 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
z.e.p. Stanowiska swego odnośnie do tego zarzutu wnoszący kasację nie uzasadnił
szerzej. Jest ono ewidentnie błędne wobec wyraźnej treści art. 186 ust. 2 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r., zgodnie z którym przepisy ustawy stosuje się do wniosków o
świadczenia złożonych od dnia wejścia jej w życie, a więc od 1 stycznia 1999 r. po-
5
czynając, lub do wniosków złożonych przed dniem wejścia w życie ustawy, jeżeli
choćby jeden z warunków do uzyskania prawa od świadczenia został spełniony po-
czynając od tego dnia. Autor kasacji zdaje się w ogóle nie zauważać treści tego
przepisu, powołując się jedynie na art. 195 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z FUS. Przepis ten nie dotyczy w ogóle spraw, w których wnio-
ski zostały zgłoszone przed dniem 1 stycznia 1998 r.
Nieuzasadniony jest także zarzut naruszenia art. 5 KPC przez Sąd Apelacyj-
ny. Interpretacja tego przepisu, której usiłuje dokonać autor kasacji, jest wadliwa. Z
przepisu tego nie wynika bowiem, aby sąd był zobowiązany wskazywać stronie ko-
nieczność udowodnienia przytoczonych przez nią faktów i żądać wskazania przez
nią nowych dowodów, w sytuacji gdy postępowanie dowodowe zostało wyczerpane.
Przewodniczący powinien dążyć do wyjaśnienia punktów spornych, jeżeli wydają mu
się one niejasne i nie dające możliwości rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli jednak sąd
nie ma w tym względzie wątpliwości, brak jest podstaw do zastosowania art. 5 KPC.
W rozpoznawanej sprawie, wbrew twierdzeniu kasacji, Sąd pierwszej instancji doło-
żył z urzędu wielu starań, aby wyjaśnić wątpliwości dotyczące stanu zdrowia wnio-
skodawczyni oraz tego, czy z uwzględnieniem występujących u niej schorzeń oraz
wyuczonego zawodu jest ona niezdolna do pracy w rozumieniu art. 32 ustawy o
z.e.p. Sąd Apelacyjny ustalenia te podzielił; Sąd ten nie miał obowiązku prowadzenia
postępowania dowodowego tak długo aż strona uzyska korzystne dla siebie roz-
strzygnięcie. Nie taki jest bowiem cel art. 5 KPC.
Kasacja zarzuca zaskarżonemu wyrokowi naruszenie art. 381 i 382 KPC jed-
nakże zarzutu tego nie uzasadnia, wbrew wyraźnemu obowiązkowi określonemu w
art. 3931
pkt 2 KPC. Zgodnie z tym przepisem wnoszący kasację jest obowiązany nie
tylko do jednoznacznego określenia przepisu prawa procesowego, który - w ocenie
skarżącego - Sąd drugiej instancji naruszył, ale musi także wykazać, iż uchybienie to
mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Tego rozpoznawana kasacja nie czyni.
Jest rzeczą charakterystyczną, że nie powołano w niej zarzutu naruszenia
przez Sąd Apelacyjny art. 233 KPC, a w konsekwencji kasacja nie podważa ustaleń
dokonanych przez ten Sąd w granicach tego przepisu.
Sąd Najwyższy zwraca także uwagę, że w kasacji nie zostały zawarte wnioski
kasacyjne co jest w istocie brakiem nieusuwalnym. Jednakże, ponieważ z treści uza-
sadnienia kasacji wynika, że wnoszący ją uważa za celowe - aczkolwiek bezpod-
6
stawnie - uzupełnienie postępowania dowodowego, a więc uchylenia zaskarżonego
wyroku, Sąd Najwyższy nie odrzucił kasacji w trybie określonym w art. 3938
KPC.
Kasacja dotyczy orzeczenia wydanego przed 1 lipca 2000 r., a więc przed wej-
ściem w życie ustawy z dnia 24 maja 2000 r o zmianie ustawy - Kodeks postępowa-
nia cywilnego, ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, ustawy o kosz-
tach sądowych w sprawach cywilnych, oraz ustawy o komornikach sądowych i egze-
kucji (Dz.U. Nr . 48 poz. 554) i dlatego została rozpoznana przez Sąd Najwyższy,
który zauważa, że po zmianie dokonanej powyższą ustawą z dnia 24 maja 2000 r ,
kasacja w takiej formie w jakiej została sporządzona podlegałaby odrzuceniu w trybie
art. 3937
KPC.
Kierując się powyższymi względami Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================