Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 10 grudnia 2001 r.
I PZ 93/01
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Józef Iwulski (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 grudnia
2001 r. sprawy z powództwa Agnieszki Z. przeciwko Gminie R. o zapłatę, na skutek
zażalenia strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Toruniu z dnia 30 sierpnia 2001 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie.
U z a s a d n i e n i e
Powódka Agnieszka Z. wniosła pozew o przywrócenie do pracy oraz o zapłatę
wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych ze stosunkiem pracy. Jako
pozwanych powódka w pozwie oznaczyła wójta Gminy R. oraz Szkołę Podstawową
w C. Odpowiedź na pozew złożył wójt Gminy R., który wniósł o oddalenie powództwa
i oświadczył między innymi, że Szkoła Podstawowa w C. została zlikwidowana w
dniu 31 sierpnia 2000 r. (przed wytoczeniem powództwa). W toku postępowania
strona pozwana była różnorodnie określana przez Sąd (np. w protokołach rozpraw)
oraz przez strony (wójt Gminy R., Gmina R., Urząd Gminy R.). Na rozprawie w dniu
14 listopada 2000 r. adwokat - pełnomocnik powódki oświadczył, że „pozwanym jest
urząd gminy w R.”. Na tej rozprawie pełnomocnik powódki wniósł też o wezwanie do
udziału w sprawie „obok pozwanej gminy” Szkoły Podstawowej w B. i Szkoły Pod-
stawowej w S., lecz Sąd wniosek ten oddalił (postanowienie z dnia 14 listopada 2000
r.). Na rozprawie w dniu 28 listopada 2000 r. poprzedzającej wydanie wyroku pełno-
mocnik powódki oświadczył, że „stroną pozwaną w sprawie jest Gmina R.” (słowo
urząd zostało przekreślone w protokole).
Wyrokiem z dnia 28 listopada 2000 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lipnie
oddalił powództwo w stosunku do pozwanej Gminy R. (tak została oznaczona strona
pozwana) oraz umorzył postępowanie w stosunku do Szkoły Podstawowej w C.
2
Wyrokiem z dnia 22 marca 2001 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Toruniu w uwzględnieniu apelacji powódki uchylił zaskarżony
wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu-Sądowi Pracy w Lipnie do ponowne-
go rozpoznania. W tym wyroku jako stronę pozwaną wskazano Gminę R. W uzasad-
nieniu wyroku Sąd Okręgowy wywiódł między innymi, że Sąd pierwszej instancji nie
zbadał, czy Gmina przejęła zobowiązania zlikwidowanej szkoły, w której powódka
była zatrudniona i polecił poczynić ustalenia w tym zakresie przy ponownym rozpo-
znaniu sprawy.
Postanowieniem z dnia 31 maja 2001 r. (wpisanym do protokołu rozprawy, w
którym jako stronę pozwaną wpisano Urząd Gminy w R.) Sąd Rejonowy-Sąd Pracy
w Lipnie odrzucił pozew w stosunku do pozwanej Szkoły Podstawowej w C. z uwagi
na brak zdolności sądowej.
Wyrokiem z dnia 31 maja 2001 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lipnie usta-
lił, iż umowa o pracę z dnia 31 sierpnia 1993 r. zawarta między dyrektorem Szkoły
Podstawowej w C. a powódką Agnieszką Z. „rozwiązuje się” z dniem 31 sierpnia
2001 r., zasądził od Urzędu Gminy w R. na rzecz powódki kwoty po 1.123,26 zł za
każdy miesiąc od września 2000 r. do maja 2001 r. z ustawowymi odsetkami i oddalił
powództwo w pozostałej części. Sąd pierwszej instancji ustalił, że zatrudnienie po-
wódki jako nauczycielki w zlikwidowanej z dniem 31 sierpnia 2000 r. Szkole Podsta-
wowej w C. jest bezsporne. Powódka przebywała na urlopie dla poratowania zdrowia
od marca 2000 r. do 7 marca 2001 r. Po 1 września 2000 r. nie otrzymała żadnego
wynagrodzenia. Rozwiązanie stosunku pracy z powódką nastąpiło zdaniem Sądu
Rejonowego w dniu 30 września 2000 r., ale z naruszeniem art. 20 ust. 1 Karty
Nauczyciela. Według Sądu pierwszej instancji, „przyjęcie jako pozwanego Gminy R.
w niniejszej sprawie wydaje się oczywiste”. W dalszym wywodzie Sąd stwierdza, że
„Urząd Gminy ... informował Sąd o przejęciu zobowiązań zlikwidowanej szkoły. Sta-
nowisko powyższe potwierdził Wójt Gminy R. ... Inne kryteria, jak: czy szkołę w cało-
ści lub w części przejęła inna szkoła, przejęcie dzieci do innych szkół, jak również
majątku nie pozostają w sprzeczności ze stanowiskiem Gminy R.” Sąd Rejonowy
uznał, że „mimo że Gmina R. nie była i nie jest pracodawcą nauczycieli, musi przejąć
określone skutki po zlikwidowanej szkole”.
Od tego wyroku apelację wniosła pozwana Gmina R., działająca przez pełno-
mocnika, adwokata Wojciecha W., który złożył pełnomocnictwo podpisane przez
wójta Gminy (poprzednio ten sam pełnomocnik występował w sprawie w imieniu
3
strony pozwanej, choć pełnomocnictwo dla niego w imieniu Urzędu Gminy w R. pod-
pisał ten sam wójt Gminy). Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik strony pozwanej
oświadczył, że reprezentuje Gminę R., którą cały czas reprezentował na podstawie
pełnomocnictwa podpisanego przez wójta. Oświadczył też, że „takiej osoby prawnej
jak Urząd Gminy nie ma”.
Postanowieniem z dnia 30 sierpnia 2001 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu odrzucił apelację Gminy R. w sprawie, w której
stroną pozwaną był Urząd Gminy R. Sąd Okręgowy stwierdził, że apelacja Gminy R.
jest niedopuszczalna. Środek zaskarżenia powinien być wniesiony przez legitymo-
wany do zaskarżenia podmiot prawny. Z natury rzeczy legitymację do zaskarżenia
orzeczeń sądowych w procesie cywilnym mają strony. Sąd pierwszej instancji wydał
wyrok w sprawie z powództwa Agnieszki Z. przeciwko Urzędowi Gminy, a apelację
wniosła Gmina R., niewymieniona w wyroku. Sąd Okręgowy powołał się na pogląd
Sądu Najwyższego zawarty w postanowieniu z dnia 22 października 1999 r., I PR
45/99 (powinno być I PZ 45/99), że niedopuszczalna jest kasacja, w której oznaczo-
no inne strony postępowania niż w zaskarżonym orzeczeniu, gdyż jest to
zaskarżenie nieistniejącego orzeczenia. Urząd Gminy i Gmina R. to są dwa różne
podmioty, których nie należy utożsamiać. Gmina jest osobą prawa publicznego, która
działa poprzez swoje ustawowe organy. Natomiast urząd gminy jest organem
wykonawczym zarządu gminy. Urząd gminy jest pracodawcą dla zatrudnionych w
nim pracowników. Kierownikiem urzędu gminy jest wójt (art. 33 ustawy o
samorządzie gminnym). Zdaniem Sądu drugiej instancji, wolą powódki było
dochodzenie roszczeń przeciwko Gminie R., bowiem to Gmina przejęła
zobowiązania po zlikwidowanej Szkole Podstawowej. To nie Urząd Gminy, a Rada
Gminy, jako organ Gminy R., uchwałą z 18 lutego 2000 r. zlikwidowała Szkołę
Podstawową w C. Powódka po likwidacji szkoły nie stała się pracownikiem Urzędu
Gminy. Zdaniem Sądu Okręgowego wydanie wyroku przeciwko Urzędowi Gminy
przez Sąd Rejonowy nie było oczywistą omyłką, bowiem sprawa była prowadzona
przeciwko Urzędowi Gminy (zarządzenie o wyznaczeniu rozprawy i protokół
rozprawy). W związku z tym Sąd Okręgowy uznał, że nie może sprostować
oznaczenia strony pozwanej w zaskarżonym wyroku, zwłaszcza że pełnomocnik
Gminy R. na rozprawie apelacyjnej oświadczył, iż reprezentował wyłącznie Gminę R.
Ponadto przekształcenia podmiotowe są w postępowaniu apelacyjnym
4
niedopuszczalne. Wobec tego Sąd Okręgowy uznał, że apelacja Gminy R. została
wniesiona od nieistniejącego orzeczenia.
Postanowienie to zaskarżyła zażaleniem Gmina R. Zarzuciła naruszenie art.
350 § 3 KPC przez odmowę sprostowania wyroku Sądu pierwszej instancji. W uza-
sadnieniu podniesiono, że powództwo zostało wytoczone przeciwko Gminie R. i po-
wódka jednoznacznie tak określiła stronę pozwaną. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu
wyroku z dnia 22 maja 2001 r. nie ma wątpliwości, iż pozwana jest Gmina R. Zatem
należy przyjąć, iż zasądzenie należności od Urzędu Gminy nastąpiło na skutek nie-
staranności lub oczywistej omyłki sądu. Sąd Okręgowy powinien na podstawie art.
350 § 3 KPC dokonać uściślenia oznaczenia strony pozwanej przez sprostowanie
oczywistej omyłki Sądu Rejonowego i rozpoznać merytorycznie sprawę. Pozwana
powołała się na orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 1998 r., II CKN
817/97 (OSNC 1999 r. z. 1, poz. 16).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Słusznie Sąd drugiej instancji uważa, że wyrok sądu pierwszej instancji może
zaskarżyć w procesie cywilnym tylko strona tego postępowania (poza wyjątkami wy-
nikającymi ze szczególnych uregulowań, por. np. art. 60 § 2 KPC dotyczący proku-
ratora). Oznacza to, że apelacja wniesiona przez podmiot, który nie był stroną postę-
powania jest z innych przyczyn niedopuszczalna w rozumieniu art. 370 KPC. Niedo-
puszczalność ta wynika przede wszystkim z braku tak zwanej legitymacji do wniesie-
nia środka zaskarżenia, choć może być również skutkiem zaskarżenia orzeczenia
nieistniejącego, jeżeli podmiot, który nie był stroną twierdzi błędnie, że taką stroną
był (wyrok go dotyczy). Jest to nieco inna sytuacja niż w sprawie, w której zapadło
powołane przez Sąd drugiej instancji postanowienie z dnia 22 października 1999 r., I
PZ 45/99 (OSNAPiUS 2001 r. nr 10, poz. 352), w której powód (a więc podmiot
niewątpliwie legitymowany do wniesienia apelacji) zaskarżył wyrok w stosunku do
podmiotu niebędącego pozwanym (dlatego uznano, że skarży nieistniejące
orzeczenie). W niniejszej sprawie Gmina R. złożyła apelację twierdząc, że
zaskarżony wyrok zapadł przeciwko niej (błędnie jedynie oznaczono jako pozwanego
Urząd Gminy R.) oraz że była stroną tego postępowania. Problem sprowadza się
więc do oceny, kto był w rzeczywistości stroną pozwaną w postępowaniu, w którym
zapadł zaskarżony wyrok (Gmina R. czy Urząd Gminy R.), a więc czy oznaczenie
5
jako pozwanego Urzędu Gminy R. w części wstępnej i w części zasądzającej na
rzecz powódki świadczenia pieniężne zaskarżonego wyroku, jest tylko oczywistą
omyłką czy też prawidłowym oznaczeniem strony pozwanej. Jeżeli oznaczenie jako
pozwanego Urzędu Gminy R. jest tylko oczywistą omyłką, to może być sprostowane
przez sąd drugiej instancji (por. orzeczenie SN z dnia 4 kwietnia 1956 r., 2 CO 3/56,
OSN 1957 r. z. 2, poz. 47 i wyrok SN z dnia 29 maja 1970 r., I CR 231/70, OSNCP
1971 r. z. 2, poz. 39), także przez uściślenie oznaczenia strony (tak powołany przez
skarżącą wyrok SN z dnia 18 czerwca 1998 r., II CKN 817/97, OSNC 1999 r. z. 1,
poz. 16). Rzeczywiście w sprawie powódka jednoznacznie nie określiła strony
pozwanej (również strona pozwana była niekonsekwentna). Sąd pierwszej instancji
także nie doprowadził do sprecyzowania oznaczenia strony pozwanej i sam różnie ją
nazywał. Przy tym w związku z pracowniczym charakterem sprawy możliwe było, że
pozwanym powinien (mógł) być nieposiadający osobowości prawnej Urząd Gminy R.
jako ewentualny pracodawca (por. art. 460 § 1 KPC oraz art. 4 w związku z art. 1
ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych, jednolity tekst:
Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593), który przejął powódkę na podstawie art. 231
KP.
Dla rozstrzygnięcia tej kwestii należy w pierwszym rzędzie stwierdzić, że w wyroku z
dnia 28 listopada 2000 r., IV P 250/00, jako stronę pozwaną wskazano Gminę R. Co
do takiej strony pozwanej zapadł też wyrok Sądu Okręgowego z dnia 22 marca 2001
r., IV Pa 51/01, i w takim zakresie podmiotowym sprawa została przekazana do
ponownego rozpoznania. Przy tym rozpoznaniu rzeczywiście różnie określano stronę
pozwaną. Dla oceny kto był pozwanym istotne jest jednak, że nie dokonywano już
przekształceń podmiotowych, a więc sprawa była rozstrzygana w takim zakresie
podmiotowym, w jakim została przekazana do ponownego rozpoznania (mniejsze
znaczenie należy przypisać czynnościom technicznym, takim jak zarządzenia o
wyznaczeniu rozpraw i ich protokoły). O tym, że Sąd Rejonowy traktował jako stronę
pozwaną Gminę R. świadczy też uzasadnienie zaskarżonego wyroku, w którym Sąd
ten stwierdził, iż „przyjęcie jako pozwanego Gminy R. w niniejszej sprawie wydaje się
oczywiste” (choć już w następnym zdaniu Sąd pisze o Urzędzie Gminy). Istotne
znaczenie należy także przypisać konstrukcji prawnej częściowego uwzględnienia
powództwa. Sąd Rejonowy nie uznał, że w sprawie doszło do przejęcia powódki jako
pracownika przez innego pracodawcę (Urząd Gminy R.) na podstawie art. 231
KP,
lecz uznał, że szkoła będąca pracodawcą powódki została zlikwidowana, a jej
zobowiązania w stosunku do pracowników przejęła Gmina R. jako osoba prawna i
6
podmiot, który dokonał likwidacji (taka konstrukcja podstawy prawnej powództwa
będzie podlegać ocenie w postępowaniu apelacyjnym). Wszystkie te elementy
wskazują na to, że stroną postępowania, a przede wszystkim stroną pozwaną, której
dotyczy zaskarżony wyrok, nie jest Urząd Gminy jako ewentualny pracodawca
powódki, lecz Gmina jako osoba prawna odpowiedzialna za długi zlikwidowanego
pracodawcy powódki (taką ocenę należałoby przyjąć przy analizie zakresu
przedmiotowego i podmiotowego powagi rzeczy osądzonej - art. 366 KPC). Tylko na
skutek niestaranności Sądu pierwszej instancji w zaskarżonym wyroku błędnie
oznaczono stronę pozwaną, a więc taka oczywista omyłka powinna być sprostowana
(art. 350 § 1 i 3 KPC). Gmina R. jest więc legitymowana do wniesienia apelacji, skoro
zaskarżony wyrok dotyczy jej jako strony pozwanej.
Z tych przyczyn zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu na podstawie
art. 39318
§ 1 i 3 oraz art. 386 § 1 w związku z art. 397 § 2 KPC.
========================================