V CKN 1100/00
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Postanowienie z dnia 15 lutego 2002 r., V CKN 1100/00
Nieusuwalna następcza utrata zdolności sądowej strony uzasadnia
umorzenie postępowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.
Sędzia SN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Filomena Barczewska
Sędzia SN Helena Ciepła
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa S. Przedsiębiorstwa Budownictwa
Przemysłowego w likwidacji w S. przeciwko G. Przedsiębiorstwu Wodociągów,
Zarządowi Inwestycji w K. o zapłatę, na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w
dniu 15 lutego 2002 r. na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 października 1999 r.
uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 marca 1999 r. oraz
wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 października 1999 r. i umorzył
postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 października 1999 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach –
zmieniając zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 marca
1999 r. – zasądził od pozwanego G. Przedsiębiorstwa Wodociągów, Zarządu
Inwestycji w K. na rzecz powoda S. Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłu w S.
w likwidacji kwotę 209 343,14 zł z odsetkami i kosztami procesu.
W kasacji strona pozwana wniosła o zmianę tego wyroku i oddalenie powództwa.
W toku postępowania kasacyjnego, umową z dnia 3 marca 2000 r., powód
sprzedał Zakładom Dolomitowym „S.” w J. w likwidacji wierzytelność dochodzoną w
tej sprawie za kwotę 21 000 zł. Zarządzeniem Nr (...) Wojewody Ś. z dnia 21
kwietnia 2000 r. uznano S. Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego w S. za
zlikwidowane z dniem 13 marca 2000 r., czego konsekwencją było wykreślenie
powoda z rejestru przedsiębiorstw państwowych postanowieniem Sądu
Rejonowego w Katowicach z dnia 28 kwietnia 2000 r.
Strona pozwana nie wyraziła zgody na wejście nabywcy prawa na miejsce
zbywcy, na podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Następstwem utraty zdolności sądowej powoda było zawieszenie postępowania
kasacyjnego (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.). Proces nie może być ponadto kontynuowany
z udziałem nabywcy prawa (wierzytelności), objętego sporem, ze względu na brak
zgody strony pozwanej na wejście nabywcy w miejsce zbywcy (art. 192 pkt 3
k.p.c.). Należy w konsekwencji rozważyć, czy i na jakich warunkach postępowanie
sądowe będzie mogło być kontynuowane.
W razie utraty zdolności sądowej strony, postępowanie zostanie podjęte z chwilą
ustalenia jej ogólnego następcy prawnego (art. 180 § 1 pkt 2 k.p.c.), okoliczności
rozpoznawanej sprawy dowodzą jednak, że nie istnieje ogólny następca prawny
powodowego przedsiębiorstwa państwowego po jego likwidacji. Zasadą jest, że
Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw
państwowych (art. 40 § 1 k.c.). Gdyby – czego nie odnotowano w rozpoznawanej
sprawie – pozostałą po likwidacji część mienia przejął Skarb Państwa, to jego
ograniczona odpowiedzialność (art. 40 § 2 k.c.) nie pozwalałaby na uznanie go za
ogólnego następcę prawnego powodowego przedsiębiorstwa. Z kolei, art. 40 ust. 1
ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych (Dz.U. Nr 118, poz. 561 ze zm.) określa następstwo prawne podmiotu
będącego nabywcą całego przedsiębiorstwa i nie obejmuje przypadku sprzedaży
zorganizowanych części mienia przedsiębiorstwa państwowego (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2000 r., I CR 149/88, OSNC
2001, nr 5, poz. 75). Tym bardziej więc nie może zaktualizować się ogólne
następstwo prawne nabywcy jednego ze składników mienia (określonej
wierzytelności) likwidowanego przedsiębiorstwa. Zakłady Dolomitowe „S.” w J.
nabyły tylko dochodzoną wierzytelność powoda z tytułu wykonanych na rzecz
pozwanego robót, przeto są tylko nabywcami prawa w rozumieniu art. 192 pkt 3
k.p.c., a nie ogólnym następcą prawnym zlikwidowanego przedsiębiorstwa
państwowego (art. 180 § 1 pkt 2 k.p.c.). Ten nabywca wierzytelności, objętej
sporem, mógł wstąpić do procesu jedynie na podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c., co
okazało się niemożliwe z racji odmowy pozwanego.
Konsekwencją ujawnienia w postępowaniu kasacyjnym definitywnego braku
ogólnego następcy prawnego powoda jest niedopuszczalność wyrokowania.
Pierwotny nieusuwalny brak w zakresie zdolności sądowej prowadzi w
postępowaniu pierwszoinstancyjnym do odrzucenia pozwu (art. 199 § 1 pkt 3 i § 2
k.p.c. w związku z art. 71 k.p.c.), natomiast nienaprawialna, następcza utrata
zdolności sądowej uzasadnia umorzenie postępowania na podstawie art. 355 § 1
k.p.c.
Bezsukcesyjna utrata zdolności sądowej powoda wywołuje potrzebę umorzenia
całego postępowania, ponieważ umorzenie postępowania kasacyjnego
spowodowałoby uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia Sądu drugiej
instancji, które pozwany w kasacji kwestionował w całości. Nabywca wierzytelności
powoda może natomiast odrębnie dochodzić swoich uprawnień. Z przedstawionych
przyczyn należało uchylić wyroki wydane w obu instancjach i umorzyć
postępowanie w sprawie (art. 39316
k.p.c.).
Nieusuwalna następcza utrata zdolności sądowej strony uzasadnia
umorzenie postępowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.
Sędzia SN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Filomena Barczewska
Sędzia SN Helena Ciepła
Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa S. Przedsiębiorstwa Budownictwa
Przemysłowego w likwidacji w S. przeciwko G. Przedsiębiorstwu Wodociągów,
Zarządowi Inwestycji w K. o zapłatę, na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w
dniu 15 lutego 2002 r. na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 października 1999 r.
uchylił wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 marca 1999 r. oraz
wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 28 października 1999 r. i umorzył
postępowanie w sprawie.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 28 października 1999 r. Sąd Apelacyjny w Katowicach –
zmieniając zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z dnia 19 marca
1999 r. – zasądził od pozwanego G. Przedsiębiorstwa Wodociągów, Zarządu
Inwestycji w K. na rzecz powoda S. Przedsiębiorstwa Budownictwa Przemysłu w S.
w likwidacji kwotę 209 343,14 zł z odsetkami i kosztami procesu.
W kasacji strona pozwana wniosła o zmianę tego wyroku i oddalenie powództwa.
W toku postępowania kasacyjnego, umową z dnia 3 marca 2000 r., powód
sprzedał Zakładom Dolomitowym „S.” w J. w likwidacji wierzytelność dochodzoną w
tej sprawie za kwotę 21 000 zł. Zarządzeniem Nr (...) Wojewody Ś. z dnia 21
kwietnia 2000 r. uznano S. Przedsiębiorstwo Budownictwa Przemysłowego w S. za
zlikwidowane z dniem 13 marca 2000 r., czego konsekwencją było wykreślenie
powoda z rejestru przedsiębiorstw państwowych postanowieniem Sądu
Rejonowego w Katowicach z dnia 28 kwietnia 2000 r.
Strona pozwana nie wyraziła zgody na wejście nabywcy prawa na miejsce
zbywcy, na podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Następstwem utraty zdolności sądowej powoda było zawieszenie postępowania
kasacyjnego (art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c.). Proces nie może być ponadto kontynuowany
z udziałem nabywcy prawa (wierzytelności), objętego sporem, ze względu na brak
zgody strony pozwanej na wejście nabywcy w miejsce zbywcy (art. 192 pkt 3
k.p.c.). Należy w konsekwencji rozważyć, czy i na jakich warunkach postępowanie
sądowe będzie mogło być kontynuowane.
W razie utraty zdolności sądowej strony, postępowanie zostanie podjęte z chwilą
ustalenia jej ogólnego następcy prawnego (art. 180 § 1 pkt 2 k.p.c.), okoliczności
rozpoznawanej sprawy dowodzą jednak, że nie istnieje ogólny następca prawny
powodowego przedsiębiorstwa państwowego po jego likwidacji. Zasadą jest, że
Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw
państwowych (art. 40 § 1 k.c.). Gdyby – czego nie odnotowano w rozpoznawanej
sprawie – pozostałą po likwidacji część mienia przejął Skarb Państwa, to jego
ograniczona odpowiedzialność (art. 40 § 2 k.c.) nie pozwalałaby na uznanie go za
ogólnego następcę prawnego powodowego przedsiębiorstwa. Z kolei, art. 40 ust. 1
ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw
państwowych (Dz.U. Nr 118, poz. 561 ze zm.) określa następstwo prawne podmiotu
będącego nabywcą całego przedsiębiorstwa i nie obejmuje przypadku sprzedaży
zorganizowanych części mienia przedsiębiorstwa państwowego (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2000 r., I CR 149/88, OSNC
2001, nr 5, poz. 75). Tym bardziej więc nie może zaktualizować się ogólne
następstwo prawne nabywcy jednego ze składników mienia (określonej
wierzytelności) likwidowanego przedsiębiorstwa. Zakłady Dolomitowe „S.” w J.
nabyły tylko dochodzoną wierzytelność powoda z tytułu wykonanych na rzecz
pozwanego robót, przeto są tylko nabywcami prawa w rozumieniu art. 192 pkt 3
k.p.c., a nie ogólnym następcą prawnym zlikwidowanego przedsiębiorstwa
państwowego (art. 180 § 1 pkt 2 k.p.c.). Ten nabywca wierzytelności, objętej
sporem, mógł wstąpić do procesu jedynie na podstawie art. 192 pkt 3 k.p.c., co
okazało się niemożliwe z racji odmowy pozwanego.
Konsekwencją ujawnienia w postępowaniu kasacyjnym definitywnego braku
ogólnego następcy prawnego powoda jest niedopuszczalność wyrokowania.
Pierwotny nieusuwalny brak w zakresie zdolności sądowej prowadzi w
postępowaniu pierwszoinstancyjnym do odrzucenia pozwu (art. 199 § 1 pkt 3 i § 2
k.p.c. w związku z art. 71 k.p.c.), natomiast nienaprawialna, następcza utrata
zdolności sądowej uzasadnia umorzenie postępowania na podstawie art. 355 § 1
k.p.c.
Bezsukcesyjna utrata zdolności sądowej powoda wywołuje potrzebę umorzenia
całego postępowania, ponieważ umorzenie postępowania kasacyjnego
spowodowałoby uprawomocnienie się zaskarżonego orzeczenia Sądu drugiej
instancji, które pozwany w kasacji kwestionował w całości. Nabywca wierzytelności
powoda może natomiast odrębnie dochodzić swoich uprawnień. Z przedstawionych
przyczyn należało uchylić wyroki wydane w obu instancjach i umorzyć
postępowanie w sprawie (art. 39316
k.p.c.).