Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 27 marca 2002 r.
III KRS 2/02
W postępowaniu przed Krajową Radą Sądownictwa w sprawach o wyra-
żenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziemu, który ukończył 65 rok
życia nie stosuje się przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego (art.
12 ust. 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa, Dz.U.
Nr 100, poz. 1082). Sąd Najwyższy rozpatrujący odwołanie od odmownej
uchwały w tym przedmiocie nie może wyrazić zgody na dalsze zajmowanie sta-
nowiska przez sędziego.
Przewodniczący SSN Maria Tyszel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, SSN Roman Kuczyński.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2002 r. sprawy z odwołania
Andrzeja W. na uchwałę Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 13 listopada 2001 r. [...]
dotyczącą odmowy wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sę-
dziego, który ukończył 65 rok życia
o d d a l i ł skargę.
U z a s a d n i e n i e
Krajowa Rada Sądownictwa uchwałą z dnia 13 czerwca 2000 r., po ponow-
nym rozpoznaniu sprawy z odwołania sędziego Sądu Okręgowego w K. Andrzeja W.
o wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska po ukończeniu 65 lat życia,
zgody tej nie wyraziła, a wobec wniosku zainteresowanego dnia 7 września 2000 r.
po raz kolejny podjęła uchwałę tej samej treści.
Naczelny Sąd Administracyjny-Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie, wyrokiem z
dnia 26 lutego 2001 r. uchylił zaskarżoną przez Andrzeja W. uchwałę oraz poprze-
dzającą ją uchwałę z dnia 13 czerwca 2000 r., wskazując, by „Krajowa Rada Sądow-
nictwa przy ponownym rozpoznaniu sprawy ustaliła, czy istnieją rzeczywiste przesz-
kody w dalszym zajmowaniu stanowiska sędziego przez skarżącego przy jednocze-
2
snym dokonaniu precyzyjnych ustaleń co do sytuacji kadrowej w Sądzie Okręgowym
w K.”.
Uchwałą z dnia 13 listopada 2001 r. [...] Krajowa Rada Sądownictwa po raz
kolejny postanowiła nie wyrazić zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego
przez Andrzeja W. - sędziego w stanie spoczynku Sądu Okręgowego w K.
W skardze na tę uchwałę, skarżący wniósł o jej „uchylenie i rozważenie przez
Sąd Najwyższy w trybie instancji wyrażenia zgody na podstawie przepisu art. 138 § 1
pkt 2 zdanie pierwsze kpa”, zarzucając, że zaskarżona uchwała jest niezgodna z pra-
wem. W przekonaniu skarżącego podstawami niezgodności uchwały z prawem, są:
„I. Zniekształcenie istoty i przedmiotu postępowania. Wywołane jest ono prze-
niesieniem obowiązku badania sprawy i okoliczności istniejących w dniu 2.12.1998 i
warunków podjęcia uchwały [...], na zdarzenie po tej dacie. Przerzucenie treści me-
rytorycznego uzasadnienia i opieranie go na argumentach i faktach zaistniałych po
podjęciu uchwały z dn. 2.12.98. Rozpoznawanie, rozstrzyganie oraz opieranie za-
skarżonej uchwały jak powiedziano wcześniej na zdarzeniach po 1.01.99, na których
powstanie skarżący nie miał żadnego jakiegokolwiek wpływu. Stanowi to wyraźne
pogwałcenie uprawnień skarżącego do obrony.
II. Bardzo poważne naruszenie art. 30 ustawy o NSA. Wyraża się ono właści-
wie zupełnym pominięciem dość jednoznacznych i czytelnych wytycznych dwóch
wyroków SA w tej sprawie wydanych. Konsekwencją między innymi tego jest po-
wzięcie teraz zaskarżanej uchwały, która w całokształcie postępowania pogwałca.
III. Naruszenie art. 59 § 3 pkt 1 ustawy: „Prawo o ustroju sądów powszech-
nych”, w brzmieniu ustawy z dn. 19.12.97 w związku z art. 11 tejże ustawy. Polega
ono na podjęciu początkowej i pierwszej uchwały z dnia 2.12.98 bez istniejącej w tym
dniu podstawy prawnej. Dalsze naruszenie art. 59 polega na tym, że nabyte przez
podpisanego zgodnie z obowiązującym w dacie tego nabycia prawem, uprawnienie
do pełnienia służby do 70-go roku życia bez zgody KRS zostaje w sposób naruszają-
cy art. 2, art. 30, art. 32 Konstytucji unicestwione”.
Rozpoznając odwołanie Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 4 ustawy z
dnia 27 lipca 2001 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. Nr 100, poz. 1082) i art.
69 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.
3
Nr 98, poz. 1070). Stosownie do art. 13 ustawy o KRS, od decyzji odmawiającej wy-
rażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziemu, który ukończył 65 rok
życia, przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego „z powodu sprzeczności uchwały
z prawem”. Sąd Najwyższy rozpoznając sprawę „uchwałę Rady uchyla i sprawę
przekazuje Radzie do ponownego rozpatrzenia albo odwołanie oddala” (ust. 5). Bez-
przedmiotowy i sprzeczny z prawem jest więc wniosek odwołania o „rozważenie wy-
rażenia przez Sąd Najwyższy zgody” na dalsze zajmowanie przez skarżącego sta-
nowiska sędziego. Sąd Najwyższy nie ma takich uprawnień, także „w toku instancji”,
nie jest bowiem administracyjnym organem odwoławczym w rozumieniu art. 138
KPA, nie może więc go stosować, bowiem zgodnie z art. 13 ust. 6 ustawy o KRS, w
postępowaniu przed Sądem Najwyższym, w zakresie nieuregulowanym ustawą, sto-
suje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o kasacji. Regulacja procedural-
na wynikająca z art. 13 ustawy o KRS (sprzeczność uchwały z prawem, jako jedyna
podstawa odwołania, określenie sposobu rozstrzygnięcia - uchylenie zaskarżonej
decyzji lub oddalenie odwołania), w sposób jednoznaczny ograniczają kognicję Sądu
Najwyższego jedynie do kontroli legalności zaskarżonej uchwały, czyli jej zgodności
z prawem, nie zezwalając na dokonywanie oceny jej merytorycznej zasadności lub
słuszności.
Jest poza sporem, że skarżący ukończył 65 lat życia w dniu 16 października
1997 r., a w dniu następnym weszła w życie ustawa z 28 sierpnia 1997 r. o zmianie
ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych... (Dz.U. Nr 124, poz. 782), która
przepisowi art. 59 § 3 pkt 1 nadała brzmienie: „Sędzia przechodzi w stan spoczynku,
jeżeli ukończył 70 rok życia, chyba że na swój wniosek przeszedł w stan spoczynku
po osiągnięciu 65 roku życia”. Przepis ten przestał obowiązywać z dniem 1 stycznia
1999 r. na mocy art. 11 w związku z art. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1997 r. o
zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych... (Dz.U. z 1998 r. Nr 98,
poz. 607). Od 1 stycznia 1999 r. omawiany przepis stanowi, że w stan spoczynku
przechodzi sędzia, który ukończył 65 lat życia, chyba że Krajowa Rada Sądownictwa,
na wniosek sędziego, po zasięgnięciu opinii kolegium właściwego sądu, wyrazi
zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska, nie dłużej jednak niż do ukończenia 70
roku życia. Jest poza sporem także i to, że skarżący w stan spoczynku został prze-
niesiony z dniem 1 stycznia 1999 r.
Skład orzekający w sprawie nie podziela poglądu, że na podstawie art. 59 § 3
ustawy o u.s.p. w jego brzmieniu obowiązującym od 17 października 1997 r. do 31
4
grudnia 1998 r., skarżący „nabył prawo” do zajmowania stanowiska sędziego do
ukończenia 70 lat życia, a zaskarżona uchwała (a przede wszystkim uchwała z 2
grudnia 1998 r.) pozbawia go słusznie nabytego prawa i „unicestwia” powołane w
skardze przepisy Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Przede wszystkim należy
zwrócić uwagę na to, że według art. 10 powołanej wyżej ustawy z 17 grudnia 1997 r.
- sędziowie, którzy przed dniem 17 października 1997 r. otrzymali od Krajowej Rady
Sądownictwa zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska pomimo ukończenia 65 roku
życia, zachowali prawo do zajmowanego stanowiska do końca terminu określonego
w tej zgodzie. Z przepisu tego wyraźnie wynika, że sędziowie, którzy ukończyli 65 rok
życia przed dniem wejścia w życie art. 59 § 3 ustawy o u.s.p. (w jego brzmieniu obo-
wiązującym pomiędzy 17 października 1997 r. a 31 grudnia 1998 r.) nie nabyli prawa
do zajmowania stanowiska do ukończenia 70 roku życia. Nie ulega też wątpliwości,
że prawa tego nie nabyli sędziowie, którzy 65 rok życia ukończyli po 1 stycznia 1999
r. Zdaniem składu orzekającego, nie ma żadnych prawnych ani aksjologicznych
argumentów przemawiających za przyjęciem poglądu skarżącego, który sprowadza
się do uznania, że grupa sędziów, wyodrębniona według daty ich urodzenia, na
podstawie epizodycznej ustawy, "słusznie nabyła prawo”, jakiego nie nabyli sę-
dziowie, także pozostający na stanowisku podczas jej obowiązywania, lecz - urodze-
ni wcześniej lub później. Zróżnicowanie osób wykonujących ten sam zawód, według
ich daty urodzenia, jest nieuprawnione, naruszałoby te przepisy Konstytucji, których
„unicestwienie” w stosunku do siebie, zarzucił skarżący. Nie można też zgodzić się
ze stanowiskiem skarżącego, że zaskarżona uchwała została podjęta z naruszeniem
zasady, że prawo nie działa wstecz, skoro skarżący, po ukończeniu 65 lat życia, od
17 października 1997 r. do 31 grudnia 1998 r., w okresie obowiązywania art. 59 § 3
w jego brzmieniu nadanym ustawą z 28 sierpnia 1997 r. o zmianie prawa o u.s.p.,
pozostawał na stanowisku sędziego. Znowelizowany art. 59 § 3 ustawy o u.s.p.
Krajowa Rada Sądownictwa zastosowała wobec niego dopiero od 1 stycznia 1999 r.,
czyli od jego wejścia w życie.
Wprawdzie przedmiotem zaskarżenia jest uchwała Krajowej Rady Sądownic-
twa z dnia 13 listopada 2001 r., jednakże skład orzekający uznaje za właściwe przy-
pomnienie, z uwagi na treść uzasadnienia odwołania, że błędne jest przekonanie
skarżącego, iż Krajowa Rada Sądownictwa, podejmując swą uchwałę z dnia 2 grud-
nia 1998 r., działała „bez istniejącej w tym dniu podstawy prawnej”. Podstawę prawną
5
wyrażania przez Radę zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego,
który ukończył 65 rok życia stanowił art. 3 powołanej ustawy z
17 grudnia 1997 r. o zmianie u.s.p., który - stosownie do jej art. 11 - wszedł w życie
15 sierpnia 1998 r., podobnie jak cała ustawa, z wyjątkiem art. 1 pkt 1.
Bezzasadny też jest zarzut naruszenia zaskarżoną uchwałą art. 30 ustawy z
dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368
ze zm.). Przepis ten stanowi, że ocena prawna wyrażona w orzeczeniu sądu wiąże w
sprawie ten sąd oraz organ, którego działania lub bezczynność były zaskarżone. Wy-
roki Naczelnego Sądu Administracyjnego, na które powołuje się skarżący, nie zawie-
rały oceny prawnej, lecz wskazywały Krajowej Radzie Sądownictwa, której decyzje
uchylały, kierunki ustaleń faktycznych, jakich Rada - zdaniem tego Sądu - powinna
dokonać przed ponownym podjęciem uchwały. Dlatego też w uzasadnieniu zaskar-
żonej uchwały Krajowa Rada ustosunkowała się do potrzeb kadrowych sądu, w któ-
rym skarżący zajmował stanowisko sędziego, aktualnych w dacie jej podejmowania.
Wprawdzie nie miało to wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, jednakże należy przypo-
mnieć, że niejednokrotnie Sąd Najwyższy wyjaśniał, że: "Naczelny Sąd Administra-
cyjny nie może kontrolować podstawy faktycznej zaskarżonej decyzji administracyj-
nej, jeżeli nie stwierdzi naruszenia przepisów postępowania” (wyrok z dnia 4 listopa-
da 1998 r., III RN 79/98 - OSNAPiUS 1999 nr 16, poz. 505). Takich uchybień NSA w
wyrokach wydanych w sprawie nie wskazał, stwierdzając jedynie „(...) do czasu wy-
dania uchylonej decyzji (...) nie było przeszkód” po stronie skarżącego „do pełnienia
przez niego obowiązku sędziego po ukończeniu przez niego 65 roku życia” oraz że
KRS nie wykazała, aby „wówczas tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. w jakimkolwiek stopniu
wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska sędziego przez skarżącego stało
w sprzeczności z interesem społecznym (interesem wymiaru sprawiedliwości)...”. To
stanowisko NSA jest jego ewidentnym wkroczeniem w sferę stanu faktycznego, po-
nieważ stwierdzenie istnienia lub też nieistnienia przeszkód do pełnienia obowiązków
sędziego, a także sprzeczności lub ich braku z interesem wymiaru sprawiedliwości,
nie jest oceną prawną w rozumieniu art. 30 powołanej wyżej ustawy o NSA, lecz
oceną ustalonych faktów. W innych swych rozstrzygnięciach Naczelny Sąd Admini-
stracyjny niejednokrotnie wskazywał, że nie jest władny wkraczać merytorycznie, jeśli
zaskarżana decyzja została wydana w ramach uznania przewidzianego dla organu
administracyjnego, „gdyż wtedy musiałby dokonać oceny zaskarżonej decyzji z
punktu widzenia słuszności i celowości, wykraczając poza, określony w art. 21
6
ustawy z 1995 r. o NSA, zakres kontroli decyzji administracyjnych, ograniczony do
kontroli pod względem zgodności z prawem” (por. wyrok Naczelnego Sądu Admini-
stracyjnego z dnia 12 marca 1997 r., I SA/Łd 399/96).
Ma wprawdzie rację skarżący, że argumentacja zaskarżonej uchwały nie jest
„poparta żadnym przepisem prawa”, jednakże uprawnienie Krajowej Rady Sądow-
nictwa zarówno do wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędzie-
go, który ukończył 65 rok życia, jak i do odmowy jej wyrażenia ustawodawca pozo-
stawił uznaniu tego konstytucyjnego organu. Skład orzekający podziela pogląd wyra-
żony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2002 r., III KRS 1/02, że skoro w
uregulowaniach ustawowych nie zostały sprecyzowane przesłanki, jakie powinny
decydować o rozstrzygnięciu wniosku, to Rada jest uprawniona do samodzielnego
ustalania kryteriów, którymi się kieruje przy podejmowaniu uchwały o ewentualnym
przedłużeniu okresu czynnej pracy sędziego, lub też o odmowie wyrażenia zgody na
dalsze jej wykonywanie. Sąd w tym wyroku podkreślił też, że ponieważ zasadą jest
przejście sędziego w stan spoczynku z dniem ukończenia 65 roku życia, to odstęp-
stwo od niej, czyli wyrażenie zgody na dalsze zajmowanie stanowiska, winno być
traktowane jako swego rodzaju wyjątek, uzasadniony szczególnymi przyczynami le-
żącymi bądź to po stronie sędziego, bądź też mającymi oparcie w interesie służby.
Skoro ustawodawca nie przewidział żadnych kryteriów, jakie KRS powinien uwzględ-
niać przy podejmowaniu decyzji o wyrażeniu zgody na dalsze pozostawanie na sta-
nowisku sędziego, który ukończył 65 rok życia, lub też o odmowie jej wyrażenia, to
całkowicie bezzasadny jest zarzut podniesiony w odwołaniu, że brak w zaskarżonej
decyzji „argumentów prawnych”. Podkreślić należy, że przed wydaniem tej decyzji
KRS - stosownie do art. 69 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju są-
dów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) - zasięgnęła opinii kolegium
Sądu Okręgowego w K. Jak już wyżej wspomniano, na podstawie ust. 6 art. 13
ustawy o KRS, w postępowaniu przed Sądem Najwyższym stosuje się przepisy KPC
o kasacji. W powołanym wyżej wyroku w sprawie III KRS 1/02 Sąd Najwyższy uznał,
że „zważywszy tryb i rodzaj postępowania sądowego w sprawach z odwołania od
uchwały Krajowej Rady Sądownictwa w takich sprawach nie znajdują zastosowania
przepisy KPC o tak zwanym przedsądzie - art. 393 § 1 i 2 KPC - co ma ten skutek,
że Sąd Najwyższy nie może odmówić przyjęcia odwołania do rozpoznania z przy-
czyn wymienionych w tym przepisie. Nie jest natomiast dopuszczalne, przy rozpo-
znawaniu odwołania, powoływanie nowych faktów i dowodów, a Sąd Najwyższy jest
7
związany ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę wydania zaskarżonej
uchwały (art. 39311
§ 2 KPC)”. Skład orzekający w sprawie podziela to stanowisko,
podkreślając, że zgodnie z art. 39311
§ 1 KPC, rozpoznaje sprawę w granicach za-
skarżenia, a więc w granicach podniesionych w odwołaniu zarzutów naruszenia kon-
kretnie wskazanych przepisów prawa; z urzędu bierze pod rozwagę tylko nieważność
postępowania.
Chybione są podniesione w odwołaniu zarzuty naruszenia przez Krajową
Radę Sądownictwa przepisów art. 10, 107 § 2 KPA, bowiem Rada ta nie jest żadnym
z organów wymienionych art. 1 i 2 tego Kodeksu objętych zakresem jego obowiązy-
wania, natomiast art. 12 ust. 5 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o KRS wyraźnie stano-
wi, że w postępowaniu przed Radą nie stosuje się Kodeksu postępowania admini-
stracyjnego.
Bezprzedmiotowym natomiast jest wywód skarżącego o bezzasadności
(wskazującej „na pogranicze nieporozumienia”), powołania się przez Naczelny Sąd
Administracyjny w wyroku z dnia 26 lutego 2000 r., na orzeczenie Trybunału Kon-
stytucyjnego z dnia 24 czerwca 1998 r., „którego odnośnego fragmentu ani wyroku
ani zaskarżona ustawa nie cytują...”, a który „nic wspólnego ze sprawą podpisanego
nie ma”, skoro w niniejszej sprawie Sąd Najwyższy rozpoznawał odwołanie od
uchwały KRS, a nie od wyroku Naczelnego Sądu. Kognicja Sądu Najwyższego - jak
już wyżej wskazano - jest ograniczona do kontroli zgodności z prawem orzeczenia
zaskarżonego kasacją. Nie jest rolą Sądu Najwyższego ocena argumentacji i po-
prawności uzasadnień innych orzeczeń, nawet jeśli zostały uprzednio wydane w roz-
poznawanej sprawie.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy, uznając, że zaskarżona uchwała
Krajowej Rady Sądownictwa została podjęta w granicach przysługujących jej upraw-
nień ustawowych, a żaden z postawionych jej zarzutów nie jest usprawiedliwiony, na
podstawie art. 13 ust. 5 ustawy o KRS orzekł jak w sentencji.
========================================