Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 18 lipca 2002 r.
III DS 3/02
1. Nauczycielowi akademickiemu nie przysługuje odwołanie do Sądu
Najwyższego od orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie Głównej
Szkolnictwa Wyższego uchylającego orzeczenie o ukaraniu komisji dyscypli-
narnej uczelni (art. 135 ust. 4 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie
wyższym, Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm. w brzmieniu obowiązującym przed 1
września 2001 r.).
2. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2001 r., SK 17/00
(Dz.U. Nr 103, poz. 1129; OTK 2001 r. nr 6, poz. 165), stwierdzający niekonstytu-
cyjność art. 135 ust. 4 ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyż-
szym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) w zakresie w jakim wyłącza możliwość od-
wołania się do sądu, nie ma wpływu na sposób liczenia terminu do wniesienia
odwołania od orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Szkolnic-
twa Wyższego o ukaraniu.
Przewodniczący SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Józef Skwierawski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lipca 2002 r. sprawy z
odwołania Jacka B. na skutek odwołania wnioskodawcy od orzeczenia Komisji Dys-
cyplinarnej przy Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia 28 września 1999 r.
[...]
p o s t a n o w i ł:
o d r z u c i ć odwołanie.
U z a s a d n i e n i e
Komisja Dyscyplinarna przy Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego orzecze-
niem z dnia 28 września 1999 r. [...], uwzględniając rewizję nadzwyczajną Ministra
2
Edukacji Narodowej (wniesioną na wniosek obwinionego Jacka B.) od prawomocne-
go orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej dla Nauczycieli Akademickich Politechniki W. z
dnia 7 października 1997 r., uchyliła orzeczenie Komisji Dyscyplinarnej przy Radzie
Głównej Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 lutego 1998 r. [...], uchylające orzeczenie
zaskarżone rewizją w części odnoszącej się do kary oraz wymierzające w miejsce
orzeczonej kary nagany z ostrzeżeniem - karę nagany, i przekazała sprawę Komisji
Dyscyplinarnej dla Nauczycieli Akademickich Politechniki W. do ponownego rozpo-
znania.
Od orzeczenia tego odwołał się obwiniony Jacek B. Podnosząc zarzut naru-
szenia art. 136 ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym w związku z §
12 rozporządzenia Rady Ministrów z 23 października 1991 r. w sprawie postępowa-
nia dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich oraz art. 313 § 1 i 2 KPK,
wniósł o jego uchylenie i umorzenie postępowania „jako prawnie niedopuszczalne-
go”. W uzasadnieniu twierdził, że nie miał „formalnoprawnego statusu obwinionego”,
albowiem rzecznik dyscyplinarny nigdy nie przedstawił mu zarzutów; nie wydał po-
stanowienia o przedstawieniu zarzutów, nie ogłosił go podejrzanemu i nie przesłu-
chał skarżącego w charakterze podejrzanego. Niedopuszczalne było więc wszczęcie,
a także kontynuowanie postępowania dyscyplinarnego „w jakimkolwiek jego sta-
dium”. Zaskarżone orzeczenie zostało wydane bez przeprowadzenia rozprawy oraz
wezwania stron, co oznacza nieważność postępowania, „gdyż strona skarżąca zo-
stała całkowicie pozbawiona możliwości obrony swych praw”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Prawidłowe rozpoznanie odwołania wymaga ustalenia właściwego dla sprawy
reżimu prawnego zarówno w płaszczyźnie prawa materialnego jak i formalnego (pro-
cesowego). W sprawie ma zastosowanie art. 135 ustawy z dnia 12 września 1990 r.
o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym
przed jego nowelizacją ustawą z dnia 20 lipca 2001 r. o zmianie ustawy o szkolnic-
twie wyższym, ustawy o wyższych szkołach zawodowych oraz o zmianie niektórych
innych ustaw (Dz.U. Nr 85, poz. 924), na co trafnie wskazał skarżący. Zgodnie bo-
wiem z art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej, do spraw dyscyplinarnych nauczycieli aka-
demickich wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia tejże ustawy w życie,
tj. przed 1 września 2001 r. (art. 13), stosuje się przepisy dotychczasowe, chyba że
3
przepisy znowelizowane są korzystniejsze dla obwinionego. Porównując treść art.
135 ustawy sprzed i po 1 września 2001 r. oraz oceniając ją w aspekcie korzystności
dla obwinionego, zmiana tego przepisu jest indyferentna (obojętna). Należało więc
zastosować zasadę wyrażoną w art. 9 ust. 1 in principio ustawy z 20 lipca 2001 r.,
nie zaś wyjątek przewidziany w tym przepisie in fine.
Trafnie też skarżący, powołując wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 11 wrze-
śnia 2001 r., SK 17/00 (OTK 2001 nr 6, poz. 165), uznający ust. 4 art. 135 ustawy o
szkolnictwie wyższym „w zakresie w jakim wyłącza możliwość odwołania się do sądu
od prawomocnego orzeczenia komisji dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Szkolnic-
twa Wyższego” za sprzeczny z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, wskazał ten
przepis jako podstawę odwołania od orzeczonej kary nagany.
Rozpoznanie odwołania przysługującego nauczycielowi akademickiego od
prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego jest sprawą należącą do właściwości
Sądu Najwyższego z mocy art. 135 ust. 4 ustawy o szkolnictwie wyższym (art. 13 pkt
5 ustawy z 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym, jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r.
Nr 13, poz. 48 ze zm.). Ustawa o szkolnictwie wyższym nie określa charakteru
sprawy wszczętej odwołaniem. Ponieważ odpowiedzialność dyscyplinarna mianowa-
nych nauczycieli akademickich ma charakter odpowiedzialności pracowniczej, trzeba
przyjąć, że jest to sprawa ze stosunku pracy i należy do kategorii spraw cywilnych w
rozumieniu art. 1 KPC. Rozpatrywana jest przeto przez Sąd Najwyższy na podstawie
Kodeksu postępowania cywilnego, przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o
apelacji (art. 39319
KPC).
Zgodnie z art. 135 ust. 4 ustawy o szkolnictwie wyższym, ukaranemu nauczy-
cielowi akademickiemu służy prawo wniesienia odwołania do Sądu Najwyższego od
prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego komisji dyscyplinarnej przy Radzie
Głównej orzekającej karę, w terminie 14 dni od daty doręczenia orzeczenia. Trzy są
więc warunki dopuszczalności odwołania. Środek ten może być wniesiony: po pierw-
sze - przez ukaranego nauczyciela akademickiego; po drugie - od prawomocnego
orzeczenia komisji dyscyplinarnej drugiej instancji; po trzecie - w oznaczonym termi-
nie.
Przez orzeczenie prawomocne, należy rozumieć orzeczenie kończące postę-
powanie w sprawie przed komisjami dyscyplinarnymi. Orzeczenie z dnia 28 września
1999 r. takim nie jest. Nie kończy ono bowiem postępowania dyscyplinarnego, lecz
przeciwnie - rozpoczyna je niejako od początku, na nowo. Wobec uchylenia orzecze-
4
nia z dnia 7 października 1997 r. wymierzającego skarżącemu karę nagany z ostrze-
żeniem oraz z dnia 27 lutego 1998 r. orzekającego w to miejsce karę nagany, za-
skarżone orzeczenie nie jest także orzeczeniem wymierzającym karę. Tym samym
Jacek B. nie jest ukaranym w rozumieniu art. 135 ust. 4 ustawy. Skoro odwołanie nie
zostało wniesione przez ukaranego nauczyciela akademickiego od prawomocnego
orzeczenia komisji dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Szkolnictwa Wyższego orze-
kającej karę dyscyplinarną, jest ono niedopuszczalne.
W tym kontekście problem zachowania czternastodniowego terminu do wnie-
sienia odwołania nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Ponieważ kwestia ta
była podniesiona przez Jacka B. na rozprawie, Sąd Najwyższy uznał odniesienie się
do niej (ze względów głównie edukacyjnych) za celowe. Skarżący oświadczył, że od-
pis orzeczenia z dnia 28 września 1999 r. został mu doręczony w styczniu 2000 r.
Jednak, jego zdaniem, termin 14 dni powinien być liczony od daty opublikowania wy-
roku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 września 2001 r. w Dzienniku Ustaw (Nr
103, poz. 1129), albowiem dopiero wówczas otwarła się w sprawie droga sądowa.
Zgodnie z art. 190 Konstytucji, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego wydane
w sprawach zgodności ustaw z Konstytucją (wyrok w punkcie 3 tyczył zgodności z
Konstytucją art. 135 ust. 4 ustawy o szkolnictwie wyższym) są ostateczne i mają moc
powszechnie obowiązującą (ust. 1), a w życie wchodzą - co do zasady - z dniem ich
ogłoszenia (ust. 2 i 3). Znaczenie orzeczenia o niekonstytucyjności przepisu dla to-
czących się spraw jest takie, że przepis, który utracił moc obowiązującą w całości lub
części (i tym samym został wyłączony z systemu prawa w ogóle lub w dotychczaso-
wym brzmieniu), nie może stanowić podstawy prawnej przyszłego rozstrzygnięcia.
Konsekwencje takiego orzeczenia dla spraw prawomocnie zakończonych określa
generalnie art. 190 ust. 4 Konstytucji, a w odniesieniu do spraw cywilnych - art. 4011
KPC. Stanowi ono podstawę do wznowienia postępowania (instytucje tę przewiduje
także rozporządzenie Rady Ministrów z 23 października 1991 r. w sprawie postępo-
wania dyscyplinarnego wobec nauczycieli akademickich). Opublikowanie orzeczenia
nie sanuje zatem uchybienia terminowi do wniesienia środka odwoławczego od pra-
womocnego orzeczenia dyscyplinarnego. Z tego względu, gdyby nawet odwołanie
Jacka B. zostało wniesione od prawomocnego orzeczenia o ukaraniu, byłoby spóź-
nione, a więc niedopuszczalne z tej przyczyny.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 373 KPC w
związku z art. 39319
KPC, art. 135 ust. 4 ustawy z 12 września 1990 r. o szkolnictwie
5
wyższym oraz art. 13 pkt 5 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym,
orzekł jak w sentencji.
========================================