Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 3 LUTEGO 2003 R.
SNO 62/02
Przewodniczący: sędzia SN Tomasz Grzegorczyk.
Sędziowie SN: Marek Sychowicz, Kazimierz Zawada (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny w Warszawie po rozpoznaniu w dniu
3 lutego 2003 r. sprawy sędziego Sądu Rejonowego w związku z odwołaniem
obwinionej, Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego i Ministra Sprawiedliwości
od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 23 października
2002 r., sygn. akt (...)
z m i e n i ł zaskarżony wyrok w ten sposób, że odnośnie do zarzutu 2 przyjął,
iż obwiniona dopuściła się rażącego naruszenia przepisu art. 329 k.p.c. w
okresie od dnia 15 grudnia 1999 r. do dnia 4 stycznia 2001 r. i wymierzył
obwinionej karę nagany.
U z a s a d n i e n i e
Sędzia Sądu Rejonowego została obwiniona o to, że:
1) w okresie od marca 1997 r. do listopada 2000 r. pełniąc obowiązki
sędziego komisarza w sprawach o sygn. akt VI U 15/92, VI U 10/93, VI
U 42/93, VI U 43/94 oraz VI U 3/93 toczących się przed Sądem
Rejonowym dopuściła się rażącego naruszenia przepisów art. 87, 89, 99,
136 § 3 w związku z art. 137 § 1 Prawa upadłościowego przez brak
nadzoru nad czynnościami syndyków masy upadłości oraz uchybienia w
zakresie sprawności postępowań, wyrażające się długimi okresami
bezczynności;
2
2) w okresie od sierpnia 1997 r. do maja 2002 r. dopuściła się rażącego
naruszenia przepisu art. 329 k.p.c. w ten sposób, iż w sprawie sygn. akt
VI GC 39/99 sporządziła uzasadnienie orzeczenia po upływie 11
miesięcy, w sprawie sygn. akt VI GC 583/99 po upływie 9 miesięcy, a
w sprawie sygn. akt VI GC 871/95 do tej pory nie sporządziła
uzasadnienia, pomimo przedłożenia jej stosownego wniosku w dniu 25
lipca 1997 r.,
to jest o popełnienie przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 107 § 1
Prawa o ustroju sądów powszechnych.
Sąd Apelacyjny, działający jako Sąd Dyscyplinarny, wyrokiem z dnia 23
października 2002 r. uznał obwinioną za winną popełnienia zarzucanego jej
przewinienia dyscyplinarnego określonego w art. 107 § 1 Prawa o ustroju sądów
powszechnych, z tym że w odniesieniu do zarzutu pierwszego przyjął, iż
obwiniona dopuściła się rażącego naruszenia przepisów art. 87 i art. 99 Prawa
upadłościowego, a w odniesieniu do zarzutu drugiego wyeliminował z jego
opisu stwierdzenie „a w sprawie sygn. akt VI GC 871/95 do tej pory nie
sporządziła uzasadnienia, pomimo przedłożenia jej stosownego wniosku w dniu
25 lipca 1997 r.” i za to na mocy art. 109 § 1 pkt 1 Prawa o ustroju sądów
powszechnych wymierzył jej karę upomnienia.
Sąd Apelacyjny – Dyscyplinarny dokonał następujących ustaleń
faktycznych:
Obwiniona została mianowana asesorem Sądu Rejonowego w dniu 1
grudnia 1991 r., zaś dnia 8 lipca 1993 r. powołana na stanowisko sędziego tego
Sądu. Do stycznia 2000 r. orzekała w Wydziale VI Gospodarczym, następnie,
do sierpnia 2000 r., pełniła funkcję przewodniczącego Wydziału Cywilno-
Karnego w Sądzie Rejonowym, zaś dnia 15 listopada 2000 r. przeszła do
Wydziału IX Gospodarczego Sądu Rejonowego.
Do jej zadań w czasie orzekania w Wydziale VI Gospodarczym Sądu
Rejonowego należało z racji pełnionej funkcji sędziego – komisarza
3
sprawowanie nadzoru nad czynnościami syndyków masy upadłości. Syndyk jest
obowiązany do składania sprawozdań ze swych czynności oraz sprawozdań
rachunkowych, przynajmniej co trzy miesiące. Sędzia – komisarz jest zaś
obowiązany do podejmowania decyzji w przedmiocie zatwierdzenia złożonego
przez syndyka sprawozdania rachunkowego.
W prowadzonej przez obwinionego sędziego sprawie sygn. akt VI U 3/93
nie ma sprawozdań rachunkowych od czerwca 1997 r., zaś sprawozdanie z
czynności w okresie od dnia 1 stycznia 1997 r. do dnia 30 czerwca 2000 r.
zostało złożone dopiero w lipcu 2000 r.
W sprawie sygn. akt VI U 15/92 jedyne sprawozdanie rachunkowe zostało
złożone w 1993 r.
W sprawie sygn. akt VI U 10/93 sprawozdania rachunkowe obejmujące
okres do listopada 2000 r, nie zostały zatwierdzone; podobnie rzecz się ma w
sprawie sygn. akt VI U 42/93.
Okresy bezczynności w wymienionych sprawach wynosiły:
W sprawie VI U 15/92 ostatnie czynności wykonano w 1994 r., w sprawie
VI U 10/93 – brak czynności od lutego 1999 r. do listopada 2000 r., w sprawie
VI U 43/94 – brak czynności od października 1998 r. do listopada 2000 r., w
sprawie VI U 3/93 – brak czynności od marca 1997 r. do listopada 2000 r.
Akta sprawy sygn. akt VI GC 39/99 zostały przedłożone obwinionej w celu
sporządzenia uzasadnienia w dniu 15 grudnia 1999 r., a zwrócone z
uzasadnieniem dopiero dnia 4 grudnia 2000 r., zaś akta sygn. akt VI GC 583/99
przedłożone dnia 13 marca 2000 r., a zwrócone dnia 4 stycznia 2001 r.
Obwiniona nie negując przewlekłości postępowania w sprawach
upadłościo-wych i braku nadzoru nad syndykami usprawiedliwiała się istniejącą
w Wydziale praktyką. Ponadto podniosła, że w „kontrolce” uzasadnień są dwa
zapisy o przedłożeniu jej akt w sprawie sygn. VI GC 39/99, co stwarza
niepewność, kiedy te akta zostały rzeczywiście przedłożone.
4
W ocenie Sądu Apelacyjnego, sędzia Sądu Rejonowego niewątpliwie
dopuściła się zarzucanych jej przewinień dyscyplinarnych polegających na
rażącym braku nadzoru nad czynnościami syndyków masy upadłości, uchybień
w zakresie sprawności postępowania wyrażających się długimi okresami
bezczynności, a także znacznym przekroczeniem przewidzianego w art. 329
k.p.c. terminu sporządzania uzasadnień. Wymierzając jej za to karę
dyscyplinarną upomnienia, Sąd uwzględnił jej wcześniejszą niekaralność, a
także pozytywne opinie Prezesa Sądu Rejonowego.
Od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego odwołania złożyli:
obwiniona, Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym i
Minister Sprawiedliwości.
Obwiniona wniosła o uchylenie wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego i uniewinnienie jej lub odstąpienie od wymierzenia jej kary.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła: a) błąd w ustaleniach faktycznych
wpływający na opis przypisywanego jej przewinienia dyscyplinarnego przez
zwiększenie zakresu tego przewinienia, b) nieuwzględnienie wskazanych przez
nią okoliczności faktycznych sprawy. Uzasadniając pierwszy zarzut odwołania
przypomniała, że w Wydziale VI Gospodarczym Sądu Rejonowego pozostawała
tylko do końca 1999 r. W styczniu 2000 r. akta spraw będących w jej referacie
jako sędziego tego wydziału powinny być więc przydzielone innemu sędziemu.
W sytuacji tej nie ma podstaw do obciążania jej za nieprawidłowości powstałe
po dniu 31 grudnia 1999 r. Wynikły one bowiem z zaniedbań Przewodniczącego
Wydziału VI Gospodarczego Sądu Rejonowego. W związku z drugim zarzutem
odwołania obwiniona zwróciła uwagę na to, że przypisywane jej zaniedbania w
zakresie nadzoru nad syndykami nie pociągnęły za sobą żadnych negatywnych
konsekwencji dla samego postępowania upadłościowego. Była ona bowiem
przez cały czas zajmowania się sprawami upadłościowymi w kontakcie z
syndykami, którzy jej na bieżąco ustnie relacjonowali przebieg postępowań
upadłościowych, co było praktyką stosowaną w całym Wydziale VI
5
Gospodarczym Sądu Rejonowego. Ponownie też wskazała na wątpliwości co do
terminu doręczenia jej akt do uzasadnienia wynikające z podwójnego zapisu w
„kontrolce” uzasadnień.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym zaskarżył
wyrok Sądu Apelacyjnego w części dotyczącej wymierzenia obwinionej kary
dyscyplinarnej. Na podstawie art. 438 pkt 4 k.p.k. zarzucił temu wyrokowi
rażącą niewspółmierność kary upomnienia w stosunku do przypisanego
obwinionej przewinienia dyscyplinarnego; kara ta w ocenie odwołującego się
nie uwzględnia przedmiotowego charakteru przewinienia i tym samym nie
spełnia dyrektyw wymiaru kary. Z tego powodu wniósł on o zmianę
powyższego wyroku na mocy art.437 § 1 i 2 k.p.k. przez wymierzenie
obwinionej kary nagany określonej w art. 109 § 1 pkt 2 Prawa o ustroju sądów
powszechnych. Odwołujący się uwypuklił w szczególności to, że brak nadzoru
ze strony obwinionej nad czynnościami syndyków dotyczył aż pięciu spraw
upadłościowych, przy czym niektóre z nich dotyczyły dużych zakładów pracy.
Okoliczność ta nakazywała dołożenie przez obwinioną szczególnej staranności
przy sprawowaniu nadzoru nad prawidłowym przebiegiem postępowań
upadłościowych. Tymczasem obwiniona dopuściła się rażącego braku nadzoru
nad czynnościami podległych jej syndyków. Ten stopień naruszenia przez nią
obowiązków służbowych wymaga, aby – nawet przy uwzględnieniu przyjętych
przez Sąd pierwszej instancji okoliczności łagodzących – wymierzyć jej
surowszą karę dyscyplinarną od orzeczonej, a mianowicie karę nagany. W
końcowej części odwołania Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego zwrócił
ponadto uwagę, że konsekwencją wyeliminowania w zaskarżonym wyroku z
opisu zarzutu 2 sprawy o sygn. akt VI GC 871/95 powinno być odmienne
określenie czasu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego – nie od sierpnia
1997 r. do maja 2002 r. – lecz od grudnia 1999 r. do stycznia 2001 r.
Również Minister Sprawiedliwości zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego –
Sądu Dyscyplinarnego jedynie w części dotyczącej orzeczenia o karze. Na
6
podstawie art. 438 pkt 4 w związku z art. 128 Prawa o ustroju sądów
powszechnych zarzucił temu wyrokowi rażącą niewspółmierność orzeczonej
kary upomnienia w stosunku do przypisanego przewinienia i wniósł o zmianę
wyroku przez wymierzenie surowszej kary nagany. Zdaniem odwołującego się,
stwierdzenie wieloletniego braku nadzoru nad czynnościami syndyków i
bezczynności w sprawach, sporządzanie uzasadnień orzeczeń po wielu
miesiącach od przedłożenia akt, a przede wszystkim niesporządzenie
uzasadnienia w jednej ze spraw mimo upływu ponad 5 lat, przemawia, nawet
przy dobrej ocenie pracy obwinionej przez prezesa Sądu Rejonowego, za
orzeczeniem kary nagany, jako adekwatnej do wagi przewinienia.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Nie można podzielić zapatrywania obwinionej, że pełnienie przez nią od
stycznia 2000 r. funkcji przewodniczącej Wydziału Cywilno – Karnego w
Sądzie Rejonowym spowodowało wygaśnięcie z tą datą jej obowiązków
sędziego – komisarza w sprawach objętych wnioskiem Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego. Sąd w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości imiennie
wyznacza sędziego – komisarza (art. 14 Prawa upadłościowego). Powierzenie
obwinionemu sędziemu pełnienia wspomnianej funkcji w tym samym sądzie, w
którym toczyły się postępowania upadłościowe wymienione we wniosku o
rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej, nie stanowiło zdarzenia uzasadniającego
automatyczne wygaśnięcie powierzonych jej funkcji sędziego – komisarza
takiego jak np. zwolnienie ze służby. Mogło ono co najwyżej stanowić
przeszkodę w pełnieniu przez nią tych funkcji, uzasadniającą zwolnienie jej z
nich przez zmianę postanowień o wyznaczeniu jej sędzią – komisarzem (art. 359
k.p.c. w związku z art. 68 Prawa upadłościowego). Takie zwolnienie jej z
funkcji sędziego – komisarza jednak nie nastąpiło ani wraz z powierzeniem jej
pełnienia obowiązków przewodniczącej Wydziału Cywilno-Karnego, ani przed
upływem okresu objętego zarzutem. Za uzasadnione należało przy tym uznać
wymaganie od niej, przed zwolnieniem jej z funkcji sędziego – komisarza,
7
uporządkowania prowadzonych przez nią spraw upadłościowych w sposób
pozwalający na ich przekazanie innemu sędziemu.
Wnioskowanej przez obwinioną, zmiany zaskarżonego wyroku nie mogło
także uzasadniać jej twierdzenie, że zarzucane uchybienia nie spowodowały
negatywnych konsekwencji dla zainteresowanych osób. W tym względzie
należy podzielić pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 5 czerwca 2002 r., SNO 11/02, OSNKW 2002, poz. 86.
Podobnie, bezzasadny jest zarzut o nie odniesienie się Sądu Apelacyjnego
do twierdzeń obwinionej o wątpliwościach co do daty doręczenia jej akt sprawy
sygn. akt VI GC 39/99.
Na korzyść obwinionej należało zmienić jedynie opis zarzutu drugiego
przez odmienne określenie czasu popełnienia przewinienia: nie od sierpnia 1997
r. do maja 2002 r., lecz od dnia 15 grudnia 1999 r. do dnia 4 stycznia 2001 r. – a
to na skutek wyeliminowania w zaskarżonym wyroku z opisu tego zarzutu
zalegania przez obwinioną ze sporządzeniem uzasadnienia w sprawie sygn. akt
VI GC 871/95, na co trafnie zwrócił uwagę Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego, a co przeoczył w swym odwołaniu Minister Sprawiedliwości.
Zgodzić się należy natomiast z zarzutem dwóch pozostałych odwołań o
nieadekwatności wymierzonej kary upomnienia do przypisanego przewinienia.
Po ogłoszeniu upadłości czynności postępowania, z wyjątkiem czynności
zastrzeżonych dla sądu, pełni sędzia – komisarz (art. 67 Prawa upadłościowego).
W szczególności sędzia – komisarz kieruje tokiem postępowania
upadłościowego, ma nadzór nad czynnościami syndyka i oznacza czynności,
których syndykowi nie wolno wykonywać bez szczególnego zezwolenia albo
bez zgody rady wierzycieli (art. 87 Prawa upadłościowego). Zgodnie z art. 99
Prawa upadłościowego, syndyk składa sędziemu – komisarzowi w terminach
przez niego wyznaczonych, przynajmniej co trzy miesiące, sprawozdania ze
swych czynności oraz sprawozdania rachunkowe; te ostatnie sędzia – komisarz
zatwierdza lub odpowiednio prostuje. Uogólniając, w świetle przedstawionych
8
regulacji, sędzia – komisarz jest więc organem gwarantującym prawidłowość
postępowania upadłościowego. Tymczasem przytoczone wyżej niewątpliwe
uchybienia, których dopuściła się obwiniona jako sędzia – komisarz, stanowią
rażące naruszenia obowiązków sędziego – komisarza, godzące w jego funkcje
gwaranta prawidłowości przebiegu postępowania upadłościowego.
Także niczym nieusprawiedliwione uchybienia polegające na wielo-
miesięcznym opóźnieniu w sporządzeniu uzasadnień w sprawach sygn. akt VI
GC 39/99 i VI GC 583/99 muszą być uznane za wyjątkowo rażące naruszenie
art. 329 k.p.c. Podkreślić w szczególności należy, że w obu sprawach chodziło o
kwestie nie nasuwające większych trudności; w pierwszej sprawie o
stwierdzenie niewłaściwości miejscowej sądu, a w drugiej o koszty procesu.
Mając to wszystko na względzie, orzeczono jak na wstępie (art. 438 k.p.k.
w związku z art. 109 § 1 pkt 2 i art. 128 Prawa o ustroju sądów powszechnych).