Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 6 marca 2003 r.
III PZP 2/03
Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.
Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szewczy-
ka, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 marca 2003 r. sprawy z powództwa Jo-
lanty P. przeciwko Barbarze Ć., Drink Bar „K.” w S. o odszkodowanie, na skutek za-
gadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie z dnia 23 grudnia 2002 r. [...]
„Czy w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 kpc) o
roszczenia wynikające z art. 5051 kpc stosuje się przepisy kodeksu postępowania
cywilnego o postępowaniu uproszczonym (art. 5051 - 50513) ?”
p o d j ą ł uchwałę:
W postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy ( art. 476 § 1 KPC) o
roszczenia wynikające z umowy o pracę (art. 5051 pkt 1 KPC) stosuje się prze-
pisy kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu uproszczonym ( art.
5051 - 50513 KPC).
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
budzące poważne wątpliwości powstało w następującym stanie sprawy.
Powódka Jolanta P. wniosła przeciwko Barbarze Ć. prowadzącej w ramach
działalności gospodarczej Drink Bar „K.” w S. pozew o zapłatę odszkodowania w
kwocie 2.280 zł za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę. Pozew oraz
odpowiedź na pozew zostały wniesione na urzędowym formularzu, a Sąd Rejonowy-
Sąd Pracy w Zawierciu po rozpoznaniu sprawy w postępowaniu uproszczonym (art.
2
505¹ - 505¹³ KPC) oraz w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa
pracy wyrokiem z 19 listopada 2002 r. [...] zasądził od pozwanej na rzecz powódki
odszkodowanie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia, w żądanej kwocie
2.280 zł z ustawowymi odsetkami, nadając wyrokowi rygor natychmiastowej wyko-
nalności do wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia (do kwoty 760 zł).
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie, roz-
poznając apelację wniesioną przez pozwaną, uznał, iż rozstrzygnięcie sprawy zależy
od wyjaśnienia zagadnienia prawnego budzącego poważne wątpliwości, które posta-
nowieniem z dnia 23 grudnia 2002 r. przedstawił Sądowi Najwyższemu na podstawie
art. 390 § 1 KPC. Zagadnienie to sprowadza się do pytania o możliwość stosowania
w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 KPC) o roszczenia wynikające z
umowy o pracę (jako jednego z typów umów, o jakich stanowi art. 5051
KPC) przepi-
sów KPC o postępowaniu uproszczonym (art. 5051
- 50513
). Sąd Okręgowy zwrócił
uwagę, że wprowadzenie w życie ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania cywilnego, ustawy o zestawie rejestrowym i rejestrze zesta-
wów, ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komorni-
kach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr 48, poz. 554) przepisów o postępowaniu
uproszczonym doprowadziło do rozbieżnej praktyki sądów w zakresie dopuszczalno-
ści stosowania tych przepisów w sprawach z zakresu prawa pracy. W ocenie Sądu
Okręgowego w Częstochowie rozpoznanie sprawy przez sąd pierwszej instancji w
postępowaniu uproszczonym, nawet przy założeniu niedopuszczalności stosowania
tego postępowania odrębnego w danej sprawie, z reguły nie powoduje dla stron pro-
cesu negatywnych skutków, nie jest też przesłanką nieważności postępowania
pierwszoinstancyjnego. Problem jednak ma istotne znaczenie na etapie rozpozna-
wania apelacji od orzeczenia wydanego w postępowaniu uproszczonym. Jeżeli sąd
drugiej instancji uznałby, że sprawa powinna być rozpoznana z pominięciem przepi-
sów o postępowaniu uproszczonym, jako niedopuszczalnym w tej kategorii spraw, to
powinien apelację rozpoznać w składzie trzyosobowym na rozprawie, nie stosując
tym samym przepisu art. 50510
KPC. W kwestii tej istnieje rozbieżność w orzecznic-
twie sądów drugiej instancji, w rezultacie niektóre sądy apelacyjne rozpoznają takie
sprawy wyłącznie w składzie trzech sędziów zawodowych (art. 367 § 3 KPC), inne w
składzie jednego sędziego (art. 50510
KPC).
Sąd Okręgowy opowiedział się za poglądem o dopuszczalności stosowania
przepisów o postępowaniu uproszczonym w sprawach z zakresu prawa pracy. Zda-
3
niem tego Sądu, żaden przepis KPC nie zawiera zakazu stosowania w ramach tej
samej sprawy dwóch lub więcej postępowań odrębnych, uregulowanych w przepi-
sach Księgi pierwszej Tytułu VII KPC (art. 425 - 50513
KPC). W praktyce orzeczniczej
nigdy nie budziła wątpliwości dopuszczalność stosowania w sprawach z zakresu
prawa pracy czy też w sprawach gospodarczych przepisów o postępowaniu nakazo-
wym lub upominawczym (art. 480-505 KPC). Sąd Najwyższy zarówno w uchwale z
dnia 27 listopada 2001 r., III CZP 61/01, OSNC 2002 nr 5, poz. 62, jak i w uchwale z
dnia 14 grudnia 2001 r., III CZP 67/01, Prokuratura i Prawo 2002/6/38, wypowiedział
się również w przedmiocie dopuszczalności stosowania przepisów o postępowaniu
uproszczonym przez sądy gospodarcze (w sprawach gospodarczych). Zdaniem
Sądu Okręgowego, z uwagi na analogiczne usytuowanie w systemie wymiaru spra-
wiedliwości zarówno sądów gospodarczych, jak i sądów pracy (art. 12 § 1 pkt 4 oraz
§ 2 i 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz.U.
Nr 98, poz. 1070 ze zm.), oraz z uwagi na fakt, że w sądach tych stosuje się postę-
powania odrębne (odpowiednio postępowanie w sprawach gospodarczych i postę-
powanie w sprawach z zakresu prawa pracy), należy uznać, że poglądy Sądu Naj-
wyższego wyrażone we wskazanych wyżej uchwałach w odniesieniu do spraw go-
spodarczych są adekwatne również w odniesieniu do spraw z zakresu prawa pracy.
Sąd Okręgowy podkreślił, że konsekwencją wprowadzenia przepisów o postępowa-
niu uproszczonym (art. 5051
- 50513
KPC), które należy stosować w sprawach z za-
kresu prawa pracy, jest konieczność dynamicznego interpretowania dotychczaso-
wych przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu prawa pracy (art.
459 - 4777
KPC). Jako przykład Sąd wskazał, że przepis art. 466 KPC, stanowiący o
możliwości zgłoszenia w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwa oraz tre-
ści środków odwoławczych, nie będzie wykluczony w ramach postępowania uprosz-
czonego, gdyż pojęcie protokołu z art. 466 KPC nie jest zdefiniowane i jeżeli pracow-
nik zgłasza żądanie mieszczące się w granicach roszczenia, które powinno być do-
chodzone w postępowaniu uproszczonym (art. 5051
KPC), to przyjęcie takiego żąda-
nia w sądzie powinno nastąpić w postaci sporządzenia formularza urzędowego w
rozumieniu art. 5052
KPC (a nie w sensie dosłownym do protokołu). Stosowanie
przepisów o postępowaniu uproszczonym nie będzie również, zdaniem Sądu Okrę-
gowego, kolidowało z treścią art. 4771
§ 1 KPC co do obowiązku orzeczenia przez
sąd pracy o żądaniu powoda w rozmiarze większym niż zgłoszony w pozwie, gdyż
orzeczenie takie nie będzie się wiązało ze zmianą powództwa przez powoda w ro-
4
zumieniu art. 5054
§ 1 KPC, skoro będzie to działanie sądu z urzędu. Jedynie w
przypadku, gdyby sąd przewidywał możliwość orzeczenia o roszczeniach powoda w
kwocie powyżej 5.000 zł, powinien w trybie art. 5057
KPC wydać zarządzenie o roz-
poznaniu sprawy w dalszym ciągu z pominięciem przepisów o postępowaniu uprosz-
czonym.
W ocenie Sądu Okręgowego, wątpliwości interpretacyjne może budzić pojęcie
jednego roszczenia (art. 5053
§ 1 KPC), np. w odniesieniu do zagadnienia, czy rosz-
czenie o wynagrodzenie za pracę za dwa kolejne miesiące, z uwagi na odrębne ter-
miny jego wymagalności (art. 85 § 1 i 2 KP), to dwa odrębne roszczenia, czy też
jedno. Jest to przykład jednego z problemów, które musi rozwiązać praktyka orzecz-
nicza. Sąd zauważył, że stosowanie przepisów o postępowaniu uproszczonym,
zwłaszcza w zakresie wypełniania formularzy urzędowych i koncentracji materiału
dowodowego, niewątpliwie podnosi rygory formalne postępowania, jednak tego typu
argument nie może stanowić podstawy niestosowania przez sądy pracy obowiązują-
cych przepisów i nie uzasadnia odmiennego traktowania roszczeń pracowniczych
wynikających z umowy o pracę. W pewnych kategoriach spraw niedopuszczalność
kumulacji roszczeń wynikająca z art. 5053
§ 1 KPC może budzić wątpliwości w
związku z koniecznością powielenia postępowania dowodowego w kilku sprawach.
Sytuacja taka (wynikająca z zakazu przedmiotowej kumulacji roszczeń) może jednak
dotyczyć również innych rodzajów postępowań (innych rodzajów spraw), a ustawo-
dawca nie zezwolił na stosowanie postępowania uproszczonego ani też nie nakazał
jego stosowania tylko wtedy, gdy jest to celowe. Tego typu kolizje powinny być, zda-
niem Sądu, rozwiązane poprzez nowelizację ustawy lub praktykę orzeczniczą, nie
mogą jednak dawać sądowi prawa dowolnego stosowania (lub nie) procedury, która
ma charakter obowiązujący.
Sąd Okręgowy podniósł, iż postawienie przytoczonego na wstępie pytania po-
zostaje w związku z pismem prezesa Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 31
października 2002 roku skierowanym do podległych Sądów Okręgowych. Z pisma
tego wynika, że Departament Sądów Powszechnych Ministerstwa Sprawiedliwości
lansuje podzielany przez prezesa Sądu Apelacyjnego pogląd, że „przepisy postępo-
wania uproszczonego nie mają zastosowania w sprawach, w których pracownik
działający bez fachowego pełnomocnika złoży pozew zawierający braki formalne na
formularzu urzędowym”. A contrario należałoby uznać, że tam, gdzie powód-pracow-
nik złoży pozew korzystając z pomocy fachowego pełnomocnika, powinno się stoso-
5
wać przepisy o postępowaniu uproszczonym. Sąd Okręgowy występujący do Sądu
Najwyższego z przedstawionym zagadnieniem prawnym nie podzielił takiego rozu-
mowania, gdyż brak jest - w jego ocenie - jakiejkolwiek regulacji, która ograniczałaby
stosowanie przepisów postępowania uproszczonego tylko do spraw prowadzonych z
udziałem profesjonalnego pełnomocnika. W innym miejscu tego samego pisma suge-
ruje się ponadto zupełnie odmienne stanowisko, zgodnie z którym „sprawy z zakresu
prawa pracy rozpoznawane są według szczególnych zasad, wykluczających jedno-
czesne stosowanie przepisów o postępowaniu uproszczonym”.
Rozbieżne stanowiska w kwestii stosowania przepisów o postępowaniu
uproszczonym w odniesieniu do spraw z zakresu prawa pracy uzasadniały, zdaniem
Sądu Okręgowego, przedstawienie powyższego zagadnienia prawnego w trybie art.
390 § 1 w związku z art. 50510
§ 1 i § 2 KPC.
Biorący udział w postępowaniu przed Sądem Najwyższym prokurator Proku-
ratury Krajowej wniósł o udzielenie na postawione przez Sąd Okręgowy pytanie od-
powiedzi pozytywnej, przychylając się do stanowiska tego Sądu, że także do spraw z
zakresu prawa pracy stosuje się przepisy o postępowaniu uproszczonym, jeżeli są
spełnione przesłanki wynikające z art. 505¹ KPC.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zagadnienie dotyczy wykładni art. 505¹ pkt 1 KPC w związku z art. 476 § 1
KPC, a szerzej możliwości, a nawet konieczności, równoczesnego stosowania prze-
pisów o postępowaniu uproszczonym oraz przepisów o postępowaniu w sprawach z
zakresu prawa pracy do spraw, w których pracownik lub pracodawca dochodzi rosz-
czenia wynikającego z umowy o pracę, a wartość przedmiotu sporu nie przekracza
pięciu tysięcy złotych. Problemy interpretacyjne związane z równoczesnym stosowa-
niem w tej samej sprawie przepisów regulujących różne postępowania odrębne wy-
nikają z faktu istnienia w ramach cywilnego postępowania procesowego (trybu pro-
cesowego) licznych postępowań odrębnych. Zostały one wprowadzone do Kodeksu
postępowania cywilnego w różnym czasie i przy zastosowaniu różnych kryteriów
(przedmiotowych, podmiotowych, funkcjonalnych) doboru spraw podlegających roz-
poznaniu według przepisów regulujących te postępowania (Tytuł VII, Księga pierw-
sza, Część pierwsza). Po nowelizacji przepisów art. 13 § 1 i art. 201 § 1 KPC, doko-
nanej ustawą z dnia 24 maja 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywil-
6
nego, ustawy o zestawie rejestrowym i rejestrze zestawów, ustawy o kosztach sądo-
wych w sprawach cywilnych oraz ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, nie
powinno budzić wątpliwości, że rozpoznanie sprawy w postępowaniu odrębnym jest
obowiązkowe i, pominąwszy postępowanie nakazowe (jedyne fakultatywne postę-
powanie odrębne), nie zależy od woli stron. Brak norm o charakterze kolizyjnym
utrudnia ocenę, według jakich przepisów (w jakim postępowaniu odrębnym) sprawa
powinna być rozpoznana, jeżeli według różnych kryteriów może być zakwalifikowana
do rozpoznania w różnych postępowaniach odrębnych. Jednocześnie Kodeks
postępowania cywilnego nie zawiera unormowań, które w sprawie należącej do róż-
nych postępowań odrębnych wyłączałyby expressis verbis jednoczesne stosowanie
w tej sprawie przepisów regulujących różne postępowania. Brak takiej regulacji po-
zwala na sformułowania tezy, że ustawodawca dopuścił, a nawet założył możliwość
rozpoznawania jednej sprawy według przepisów dotyczących kilku postępowań od-
rębnych, jeżeli ze względów przedmiotowych i podmiotowych należy ona do tych po-
stępowań. Pogląd ten, wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada
2001 r., III CZP 61/01, OSNC 2002 nr 5, poz. 62, w odniesieniu do spraw gospodar-
czych, ma także zastosowanie w sprawach z zakresu prawa pracy.
Zakresy przedmiotowe niektórych postępowań odrębnych nie mają charakteru
rozłącznego, a wręcz przeciwnie - częściowo się nakładają, na co wskazał Sąd Naj-
wyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 30 maja 2001 r., III CZP 19/01, OSNC 2001,
nr 12 poz. 170, w uzasadnieniu powołanej wcześniej uchwały z dnia 27 listopada
2001 r., III CZP 61/01, OSNC 2002 nr 5, poz. 62, a także w uzasadnieniu uchwały z
dnia 14 grudnia 2001 r., III CZP 67/01, Prok. i Prawo 2003 nr 6, str. 38. Ustawodaw-
ca każdemu z tych postępowań, z wyjątkiem postępowania nakazowego (art. 484¹ §
2 KPC), nadał charakter obligatoryjny. Wynika to zarówno z art. 13 § 1 i art. 201 § 1
KPC, jak i, pomijając art. 484¹ § 2 KPC, imperatywnego charakteru przepisów okre-
ślających rodzaj spraw rozpoznawanych w poszczególnych postępowaniach odręb-
nych (przykładowo art. 425, 453, 459, 479¹ § 1, 498 § 1 i 505¹ in principio KPC). Ko-
deks postępowania cywilnego nie zawiera zaś przepisów, które wyłączałyby
expressis verbis stosowanie łączne różnych postępowań odrębnych. W rezultacie
jedna i ta sama sprawa podlega rozpoznaniu według przepisów dotyczących kilku
postępowań odrębnych, jeżeli należy do zakresów tych postępowań.
Postawiona na wstępie teza stanowi wystarczającą podstawę do stwierdzenia,
że sprawa z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 KPC), spełniająca jednocześnie prze-
7
słanki określone w art. 505¹ pkt 1 KPC - a więc dotycząca roszczeń wynikających z
umowy o pracę, jeżeli jednocześnie wartość przedmiotu sporu nie przekracza pięciu
tysięcy złotych - podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu uproszczo-
nym.
Tezy tej nie podważają względy o charakterze celowościowym. Wprawdzie
Sąd Okręgowy trafnie wskazał na istotne odrębności postępowania w sprawach z
zakresu prawa pracy w stosunku do postępowania „zwykłego”, jednak nie mogą one
podważać samej zasady wynikającej z art. 13 § 1 i art. 201 § KPC. Specyfika postę-
powania w sprawach z zakresu prawa pracy, polegająca przede wszystkim na za-
pewnieniu szczególnej ochrony interesów pracownika, wyrównaniu sytuacji proceso-
wej stron (przy założeniu, że pracodawca jest zwykle stroną „silniejszą”), ułatwieniu
pracownikowi dochodzenia roszczeń i ograniczeniu formalizmu do niezbędnego mi-
nimum, nie przemawia przeciwko łączeniu postępowania z zakresu prawa pracy z
postępowaniem uproszczonym, lecz za poszukiwaniem takich sposobów rozstrzy-
gnięcia ewentualnych kolizji między tymi dwoma rodzajami postępowania, aby w
maksymalnym stopniu zachować ich odrębności służące określonemu celowi. Słusz-
nie w związku z tym zwraca się uwagę w doktrynie procesu cywilnego, że nie ma
poważnych argumentów na rzecz poglądu, że w sprawach o roszczenia wynikające z
umowy o pracę stosowanie przepisów o postępowaniu uproszczonym - równolegle z
przepisami o postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy - jest wykluczone
albo niedopuszczalne. Przeciwnie, skoro jednym z podstawowych celów tego postę-
powania jest zapewnienie szybkiej ochrony pracownikowi, to postępowanie uprosz-
czone - podobnie jak postępowanie nakazowe lub upominawcze - w sprawach, w
których jest dozwolone (art. 505¹ pkt 1 KPC), cel ten spełnia z jeszcze lepszym skut-
kiem, a jest oczywiste, że wśród spraw z zakresu prawa pracy są także sprawy
drobne i proste. Nie może być zresztą wątpliwości, że wiele przepisów regulujących
postępowanie odrębne w sprawach z zakresu prawa pracy zmierza bezpośrednio do
usprawnienia oraz przyspieszenia postępowania (np. art. 466, art. 467, art. 468, art.
471, art. 472 KPC), a więc w tym zakresie cele postępowania w sprawach z zakresu
prawa pracy i postępowania uproszczonego są zbieżne.
Kwalifikując sprawy do postępowania uproszczonego ustawodawca posłużył
się kryterium przedmiotowym, określając w art. 505¹ KPC roszczenia, jakie mogą być
rozpoznawane w tym postępowaniu. Skoro nie zastosowano kryterium podmiotowe-
go, to oznacza, że w postępowaniu tym mogą się toczyć sprawy między osobami
8
fizycznymi, między osobami prawnymi, między osobami fizycznymi i prawnymi oraz z
udziałem podmiotów niemających osobowości prawnej, ale mających zdolność są-
dową. Pominięcie kryterium podmiotowego ma również ten skutek, że postępowanie
uproszczone może dotyczyć także tych osób (podmiotów), których spory - ze
względu na kryterium podmiotowe - gdyby nie zostały zakwalifikowane do postępo-
wania uproszczonego, podlegałyby rozpoznaniu albo według przepisów o postępo-
waniu w sprawach gospodarczych (ponieważ stronami sporu są przedsiębiorcy), albo
o postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy (ponieważ stronami sporu są
pracownik i pracodawca). Postępowanie uproszczone nie służy wyłącznie rozpozna-
waniu określonej kategorii drobnych spraw (np. spraw konsumenckich, w których
jedną stroną jest konsument, a drugą przedsiębiorca oferujący mu swoje towary lub
usługi), lecz może być stosowane w każdej “zwykłej” sprawie cywilnej, sprawie gos-
podarczej (art. 479¹ KPC) i sprawie z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1 KPC), jeżeli
tylko spełnione są przesłanki zakwalifikowania sprawy jako nadającej się do rozpo-
znania w tym właśnie postępowaniu wynikające z art. 505¹ KPC.
Nakładanie się na siebie postępowań odrębnych może powodować różnorod-
ne trudności i kolizje, w sytuacji, gdy między tymi postępowaniami nie została za-
chowana rozłączność, w związku z czym niektóre podobne unormowania zachodzą
na siebie albo wyłączają się, tym niemniej można i należy je doraźnie rozwiązywać.
Mogące się ujawnić kolizje związane z równoczesnym stosowaniem obydwu postę-
powań odrębnych - uproszczonego (art. 5051 -
50513
KPC) oraz w sprawach z zakre-
su prawa pracy (art. 459 - 4777
KPC) - wymagają każdorazowo wykładni wchodzą-
cych w grę poszczególnych przepisów. Treść oraz zakres przedmiotowy przedsta-
wionego przez Sąd Okręgowy zagadnienia prawnego wykluczają możliwość podjęcia
przez Sąd Najwyższy szczegółowych rozważań dotyczących każdej z tych kolizji, czy
to rzeczywiście występujących w rozpoznawanej sprawie, czy też możliwych do wy-
obrażenia w ujęciu abstrakcyjnym (np. w rozpoznawanej sprawie powódka wystąpiła
z jednym tylko roszczeniem, o odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie
umowy o pracę, a Sąd Rejonowy uwzględnił to roszczenie w zgłoszonym zakresie,
zbędne zatem było - z punktu widzenia potrzeby rozstrzygnięcia apelacji wniesionej
w tej sprawie - rozważanie przez Sąd Najwyższy, jak należałoby potraktować rosz-
czenie o wynagrodzenie za pracę za kilka miesięcy w kontekście zakazu przedmio-
towej kumulacji roszczeń w postępowaniu uproszczonym - art. 505 ³ § KPC - albo jak
się ma obowiązek sądu pracy orzeczenia w wyroku o roszczeniach pracownika, które
9
nie były objęte jego żądaniem, lecz wynikają z faktów przez niego przytoczonych -
art. 477¹ § 1 KPC - do możliwości dochodzenia w postępowaniu uproszczonym tylko
jednego roszczenia jednym pozwem - art. 505 ³ § KPC). Sąd Okręgowy zadał pyta-
nie ogólne dotyczące w istocie rzeczy przede wszystkim tego, czy w postępowaniu
apelacyjnym sprawę z zakresu prawa pracy, którą sąd pierwszej instancji rozpoznał
w postępowaniu uproszczonym, powinien rozpoznać sąd drugiej instancji również z
uwzględnieniem przepisów o postępowaniu uproszczonym (art. 5059
- 50513
KPC). Z
tej przyczyny odpowiedź na postawione pytanie - zawarta w podjętej uchwale - od-
nosi się przede wszystkim do samej zasady: możliwości, a nawet konieczności sto-
sowania w sprawach z zakresu prawa pracy o roszczenia wynikające z umowy o
pracę przepisów o postępowaniu uproszczonym, zarówno przed sądem pracy w
pierwszej instancji, jak i przed sądem pracy w postępowaniu apelacyjnym.
Zagadnienie dotyczące problemów związanych z postępowaniem uproszczo-
nym toczącym się na skutek wniesienia apelacji, należy rozstrzygnąć z uwzględnie-
niem tego, że przepisy o postępowaniach odrębnych z reguły dotyczą postępowania
przed sądem pierwszej instancji i tylko sporadycznie zawierają własne unormowania
w zakresie postępowania inicjowanego wniesieniem środków odwoławczych (np. art.
466, art. 469, 4776
KPC). Wprawdzie przepisy o postępowaniu uproszczonym (art.
5059
- art. 50513
KPC) przewidują stosunkowo szeroką regulację postępowania od-
woławczego (apelacyjnego), jednakże i w tym wypadku jest to unormowanie cząst-
kowe, zmuszające do korzystania z przepisów o apelacji w postępowaniu proceso-
wym „zwykłym”. Zgodnie z ustaloną w praktyce i piśmiennictwie regułą, w postępo-
waniach odrębnych stosuje się w pierwszej kolejności przepisy właściwe dla tych
postępowań, a w razie ich braku - przepisy ogólne dotyczące procesu, jeżeli nie koli-
dują z przepisami rządzącymi danym postępowaniem odrębnym. Oznacza to, że w
sprawie z zakresu prawa pracy rozpoznanej w pierwszej instancji według przepisów
o postępowaniu uproszczonym (i kwalifikującej się do rozpoznania w tym postępo-
waniu) w postępowaniu apelacyjnym w pierwszej kolejności znajdą zastosowanie
przepisy o apelacji w postępowaniu uproszczonym, uzupełniane w zakresie tam nie-
uregulowanym przepisami o postępowaniu apelacyjnym „zwykłym”, a ostatecznie -
gdyby zaszła taka konieczność - znajdą zastosowanie przepisy o postępowaniu
przed sądem pierwszej instancji (art. 391 § 1 KPC), przy czym w takim wypadku
przepisy o postępowaniu uproszczonym będą jednak wyprzedzać przepisy o postę-
powaniu „zwykłym”.
10
Przeciwko łączeniu postępowania uproszczonego z postępowaniem w spra-
wach z zakresu prawa pracy nie przemawia w szczególności, jak słusznie stwierdził
Sąd Okręgowy, konieczność stosowania w postępowaniu uproszczonym urzędowych
formularzy (art. 505² KPC). Negatywne dla pracownika konsekwencje związane z
rygoryzmem stosowania art. 130¹ § 1 KPC zostały wyeliminowane przez wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 marca 2002 r., P 9/01 (OTK-A 2002 nr 2, poz.
14), podobnie jak - przynajmniej częściowo - ewentualna kolizja tego przepisu z
przepisami art. 467 i 468 KPC . Nowe formularze urzędowe, wprowadzone rozporzą-
dzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 maja 2002 r. w sprawie określenia wzo-
rów i sposobu udostępniania stronom urzędowych formularzy pism procesowych w
postępowaniu cywilnym (Dz.U. Nr 80, poz. 728), powinny ułatwić pracownikom do-
chodzącym roszczeń z umowy o pracę w postępowaniu uproszczonym należyte
sprecyzowanie tych roszczeń. Pozew wniesiony w rozpoznawanej sprawie - o odsz-
kodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę - został sporządzony
przez powódkę na prawidłowo wypełnionym urzędowym formularzu, a wyrok Sądu
pierwszej instancji uwzględniający w całości powództwo - po przeprowadzeniu jednej
rozprawy - świadczy o sukcesie (w wymiarze procesowym) powódki jako pracownicy,
wynikającym zarówno ze sporządzenia przez nią pozwu na urzędowym formularzu,
jak i z zastosowania przez Sąd pierwszej instancji postępowania uproszczonego w
sprawie z zakresu prawa pracy (co oczywiście nie oznacza, że roszczenie powódki
jest słuszne, a apelacja strony pozwanej jest bezzasadna). Kolizja między treścią art.
466 KPC i art. 505² KPC w istocie nie istnieje - jeżeli sprawa należy do postępowania
uproszczonego, protokół ustnego zgłoszenia pozwu oraz innych pism procesowych
wymagających ich sporządzenia na urzędowym formularzu, powinien być przez se-
kretariat sądowy sporządzony na urzędowym formularzu.
Wszystkie przedstawione wyżej argumenty pozwalają na postawienie tezy, że
w sprawie z zakresu prawa pracy, jeżeli zachodzą ku temu przesłanki, możliwe - i
konieczne - jest stosowanie przepisów regulujących także inne postępowania odręb-
ne, w szczególności postępowanie uproszczone. Możliwości równoczesnego stoso-
wania przepisów o postępowaniu uproszczonym i o postępowaniu w sprawach z
zakresu prawa pracy nie wyłącza także przepis art. 13 § 2 pkt 5 ustawy z dnia 27
lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze
zm.), zgodnie z którym rozpoznawanie spraw cywilnych należących do postępowania
uproszczonego powierza się sądom grodzkim, mającym status wydziału lub wydziału
11
zamiejscowego sądu rejonowego. Analiza tego przepisu, dokonana na tle przepisów
art. 12 § 1 pkt 4 i § 2 oraz art. 20 pkt 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych, a
także przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 września 2001 r.
w sprawie utworzenia sądów pracy i sądów ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 106,
poz. 1161 ze zm.), nakazuje uznać, że sprawy z zakresu prawa pracy rozpoznawane
w postępowaniu uproszczonym nie mogą być powierzane sądom grodzkim, ponie-
waż nie mają one statusu sądu pracy w rozumieniu art. 12 § 1 pkt 4 Prawa o ustroju
sądów powszechnych.
Postulaty doktryny co do koniecznych zmian legislacyjnych jednoznacznie
rozstrzygających pojawiające się wątpliwości interpretacyjne znalazły odzew w po-
staci rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw, skierowanego do parlamentu 4 października 2002 r.
(publikowanego na stronach internetowych Sejmu RP oraz w programie LEX). Pro-
jekt ten przewiduje (w art. 1 pkt 77) wprowadzenie do Kodeksu postępowania cywil-
nego przepisu art. 50514 w brzmieniu: “Art. 50514. § 1. W postępowaniu uproszczo-
nym w sprawach z zakresu prawa pracy przepisów art. 466, art. 467, art. 468, art.
470, art. 471, art. 477 i art. 4771 nie stosuje się. § 2. W postępowaniu uproszczonym
w sprawach gospodarczych przepisów art. 47912 § 1, art. 47914 § 2 i art. 47918 § 3
nie stosuje się”. Oznacza to, że po pierwsze - zakłada się, iż już obecnie zarówno w
sprawach z zakresu prawa pracy, podobnie jak w sprawach gospodarczych, przepisy
o postępowaniu uproszczonym mogą i powinny być stosowane, po drugie - ustawo-
dawca chce zdjąć z praktyki orzeczniczej ciężar wykładni i wyjaśnić na poziomie re-
gulacji ustawowej, których przepisów o postępowaniu odrębnym w sprawach z za-
kresu prawa pracy nie stosuje się w sprawie rozpoznawanej w postępowaniu uprosz-
czonym. Już dzisiaj jednak nie powinno budzi wątpliwości, że więcej argumentów
przemawia za stosowaniem w sprawach z zakresu prawa pracy - o roszczenia wyni-
kające z umowy o pracę, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przewyższa pięciu ty-
sięcy złotych - przepisów o postępowaniu uproszczonym, a pracownik powinien mieć
świadomość korzyści płynących z zastosowania tych przepisów w jego sprawie,
związanych przede wszystkim z szybkością i sprawnością postępowania uproszczo-
nego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi jak w senten-
cji uchwały.
12
========================================