Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 9 grudnia 2003 r.
I PK 81/03
Pobieranie renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem
przy pracy nie pozbawia pracownika prawa do wynagrodzenia za czas pozosta-
wania bez pracy (art. 47 k.p.).
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 grudnia 2003 r. sprawy
z powództwa Ryszarda K. przeciwko „TU - P.T.” Spółce z o.o. w K. o wynagrodzenie,
na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku
z dnia 17 października 2002 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 9 lipca 2002 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Koszalinie zasądził od pozwanej TU - P.T. Spółki z o.o. w K. na rzecz
powoda Ryszarda K. kwotę 57.354 zł tytułem wynagrodzenia za okres pozostawania
bez pracy od 1 września 1998 r. do 26 listopada 2000 r. Sąd ustalił, że w dniu 6 maja
1998 r. pozwana wypowiedziała powodowi umowę o pracę ze skutkiem na dzień 31
sierpnia 1998 r. Wypowiedzenie to zostało dokonane z naruszeniem prawa, gdyż
powód, będąc przewodniczącym Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność”, korzystał z
ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), a pozwana nie
uzyskała zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na rozwiązanie umowy.
Wyrokiem z dnia 31 marca 2000 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Koszalinie przywrócił
powoda do pracy. Po uprawomocnieniu się wyroku w dniu 22 listopada 2000 r. po-
wód zgłosił gotowość do pracy. Pozwana wypłacała powodowi wynagrodzenie przez
5 miesięcy, a następnie stosunek pracy został rozwiązany za wypowiedzeniem. Od 1
2
stycznia 1998 r. powodowi zostało przyznane prawo do renty z tytułu częściowej nie-
zdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy. Sąd uznał, że powodowi
przysługuje wynagrodzenie za cały okres pozostawania bez pracy na podstawie art.
47 Kodeksu pracy, który to przepis nie przewiduje odliczenia okresu pobierania renty
z tytułu niezdolności do pracy.
Apelacja pozwanej od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apela-
cyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 17 października
2002 r. [...]. Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd pierwszej instancji zastosował prawidłową
podstawę prawną - art. 47 k.p. Za bezzasadny uznał zarzut pozwanej, że żądanie
wynagrodzenia za cały okres pozostawania bez pracy pozostaje w sprzeczności z
zasadami współżycia społecznego (art. 8 k.p.). Wynagrodzenie za pracę jest bowiem
niezbywalnym prawem pracownika, a wypłata wynagrodzenia należy do podstawo-
wych obowiązków pracodawcy. Zasadę tę należy również stosować do wynagrodze-
nia wynikającego z art. 47 k.p. Zgodnie z art. 84 k.p., pracownik nie może zrzec się
wynagrodzenia ani też przenieść tego prawa na inną osobę. Nie można zatem wska-
zywać, iż powód, domagając się swego wynagrodzenia, narusza zasady współżycia
społecznego nawet wówczas, gdy pobierał rentę z tytułu niezdolności do pracy. Po-
wód miał ustalone prawo do renty, ale posiadał również prawo do wynagrodzenia i z
prawa tego nie mógł zrezygnować.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją pozwana i wskazując jako podstawę kasacji na-
ruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art.
47 i art. 8 k.p., wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Są-
dowi Apelacyjnemu w Gdańsku do ponownego rozpoznania ewentualnie o zmianę
tego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy. W uzasadnieniu kasacji podniosła, że
pomimo wykreślenia, w wyniku nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 2 lutego 1996 r.
art. 47 § 2 k.p., aktualna była zasada, że wynagrodzenie za okres pozostawania bez
pracy powinno być pomniejszone o okres pobierania świadczenia z ubezpieczenia
społecznego. Takie stanowisko zaprezentował Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15
maja 1992 r., I PZP 27/92 (PiZS 1992 nr 8, poz. 59), stwierdzając, że jeżeli w czasie
pozostawania bez pracy pracownik niezdolny do pracy uzyskał świadczenie rehabili-
tacyjne, to okres pobierania tego świadczenia odlicza się od okresu, za który pra-
cownikowi przyznaje się wynagrodzenie. Podobną zasadę stosuje się w sytuacji, gdy
w tym okresie pracownik był czasowo niezdolny do pracy i nabył uprawnienie do za-
siłku chorobowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 1983 r., I PRN
3
139/82, OSNCP 1983 nr 9, poz. 138 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada
1998 r. I PKN 443/98, OSNAPiUS 2000 nr 1, poz. 12). Zdaniem pozwanej, istnieją
uzasadnione przesłanki do zastosowania odliczeń względem okresu pobierania renty
przez analogię do dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego, w szczegól-
ności w kwestii odprawy pieniężnej, zwłaszcza, że celem tych świadczeń jest zastą-
pienie wynagrodzenia za pracę w określonych przypadkach. Ponadto, Sądy obu in-
stancji nie wzięły pod uwagę, że orzeczenie na rzecz powoda dochodzonej kwoty
doprowadziło do bezpodstawnego wzbogacenia powoda jako pracownika, co stanowi
naruszenie przepisu art. 8 k.p. jako działanie sprzeczne z zasadami współżycia spo-
łecznego. Powód bowiem uzyskał z jednej strony wynagrodzenie za czas pozosta-
wania bez pracy, z drugiej zaś przez cały ten okres pobierał świadczenie rentowe z
ubezpieczenia społecznego, zatem przez okres przeszło dwóch lat otrzymywał nieja-
ko podwójne wynagrodzenie. Biorąc pod uwagę wysokość otrzymanego przez po-
woda miesięcznego wynagrodzenia, należy dojść do przekonania, iż z uwagi na jego
znaczną kwotę, przekraczającą ustalone przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych
limity, powód nie miałby prawa do pobierania w ogóle renty z tytułu niezdolności do
pracy z uwagi na przekroczenie zakreślonego pułapu. W związku z tym w chwili fak-
tycznego otrzymania wynagrodzenia z powodu przywrócenia do pracy powód narazi
się na ewentualność zwrotu pobranych świadczeń rentowych jako nienależnie po-
branych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieuzasadniony jest zarzut błędnej wykładni art. 47 k.p. Przepis ten stanowi,
że pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, przysługuje
wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, nie więcej jednak niż za dwa mie-
siące, a gdy okres wypowiedzenia wynosił 3 miesiące - nie więcej niż za 1 miesiąc.
Jeżeli umowę o pracę rozwiązano z pracownikiem, o którym mowa w art. 39 k.p.,
albo z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego, wynagrodzenie przy-
sługuje za cały czas pozostawania bez pracy; dotyczy to także przypadku, gdy roz-
wiązanie umowy o pracę podlega ograniczeniu z mocy przepisu szczególnego. W
stosunku do powoda rozwiązanie umowy o pracę podlegało ograniczeniu z mocy art.
32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych, powód jest więc uprawniony do wyna-
grodzenia za cały czas pozostawania bez pracy. Użycie określenia „wynagrodzenie
4
za cały czas pozostawania bez pracy” oznacza przyznanie prawa do pełnego wyna-
grodzenia za taki okres, w którym pracownik miałby prawo do wynagrodzenia, gdyby
pozostawał w stosunku pracy. Skreślony na mocy ustawy z dnia 2 lutego 1996 r. o
zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz.
110 ze zm.) przepis § 2 stanowiący, że wynagrodzenie zmniejsza się o wynagrodze-
nie za pracę, które pracownik uzyskał podejmując w tym czasie zatrudnienie w innym
zakładzie pracy, był wyjątkiem od tej zasady. Żaden przepis nie wyłącza bowiem
prawa do pełnego wynagrodzenia pracownika, który jest jednocześnie zatrudniony u
innego pracodawcy. Są natomiast przepisy wyłączające lub ograniczające w okre-
ślonych sytuacjach prawo do wynagrodzenia pracownika pozostającego w stosunku
pracy. Należy do nich przepis art. 92 k.p., który w § 1 przewiduje prawo do 80% wy-
nagrodzenia za 33 dni niezdolności pracownika do pracy z powodu choroby, a w § 4
przewiduje prawo do zasiłku chorobowego za dłuższy niż 33 dni okres niezdolności
do pracy. Za ten ostatni okres pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie, które
jest zastąpione przez zasiłek chorobowy przyznawany na zasadach określonych w
ustawie z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. Nr 60, poz. 636 ze zm.). Prze-
pisy art. 12 i 17 tej ustawy wykluczają jednoczesne pobieranie zasiłku chorobowego i
wynagrodzenia za pracę. Jeżeli pracownik będąc niezdolny do pracy z powodu cho-
roby nie może świadczyć pracy i występuje o przyznanie zasiłku chorobowego, zasi-
łek chorobowy zastępuje wynagrodzenie za pracę. Ta sama zasada ma zastosowa-
nie do świadczenia rehabilitacyjnego z mocy art. 22 tej ustawy. Odnosząc tę zasadę
do pracownika żądającego wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, można
przyjąć, że wynagrodzenie nie przysługuje za okres pobierania zasiłku chorobowego
i świadczenia rehabilitacyjnego. Gdyby pracownik, z którym rozwiązano umowę o
pracę z naruszeniem prawa, pozostawał w stosunku pracy, nie zachowałby prawa do
wynagrodzenia w okresie, za który przyznano mu prawo do zasiłku chorobowego lub
świadczenia rehabilitacyjnego wobec nieświadczenia pracy z powodu czasowej nie-
zdolności do pracy. Jednakże zastąpienie prawa do wynagrodzenia prawem do za-
siłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego występuje tylko wówczas, gdy
pracownik wystąpił o takie świadczenia i w związku z tym nie mógł wykonywać pracy.
Natomiast sama niezdolność do pracy z powodu choroby nie pozbawia pracownika
prawa do wynagrodzenia, jeżeli pracownik świadczy pracę.
5
Zasady, że pracownik nie może pobierać jednocześnie wynagrodzenia za
pracę i świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa -
zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego - nie można przenosić na sytu-
ację, w której pracownik nabywa prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności
do pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub przepisów odrębnych. Żaden
przepis powołanej ustawy nie uzależnia przyznania prawa do tych świadczeń od
rozwiązania stosunku pracy, prawo to może być przyznane w czasie trwania stosun-
ku pracy. Jedyne ograniczenie przyznania prawa do świadczeń osobie, która spełniła
wszystkie warunki, zawarte w art. 100 ust. 2, dotyczy okresów pobierania zasiłku
chorobowego, świadczenia rehabilitacyjnego i wynagrodzenia za okres niezdolności
do pracy wypłacanego na podstawie art. 92 § 1 k.p. Prawo do emerytury lub renty
powstaje po zaprzestaniu pobierania tych świadczeń. Natomiast, jeżeli prawo do
emerytury lub renty zostało przyznane, pracownik pozostający w stosunku pracy jest
uprawniony zarówno do wynagrodzenia ze stosunku pracy, jak i do emerytury lub
renty z ubezpieczenia społecznego. Okres pobierania renty z tytułu niezdolności do
pracy jest okresem, w którym pracownik pozostający w stosunku pracy zachowuje
prawo do wynagrodzenia. Wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy, o którym
mowa w art. 47 k.p. przysługuje więc za okres, w którym pracownik pobiera rentę z
tytułu niezdolności do pracy.
Stosowanie analogii do okresów pobierania zasiłku chorobowego i świadcze-
nia rehabilitacyjnego nie ma żadnego uzasadnienia. Nie ma także podstaw do sto-
sowania analogii do okresu, za który wypłacono odprawę pieniężną. W zależności od
tytułu prawnego takiej odprawy może ona zastępować w określonych przypadkach
wynagrodzenie za pracę. Natomiast wypłacanie renty z tytułu niezdolności do pracy
następuje obok wypłacania wynagrodzenia, jeżeli pracownik jest uprawniony jedno-
cześnie do obu świadczeń. W konsekwencji słuszny jest pogląd Sądu Apelacyjnego,
że przyznanie pracownikowi w okresie pozostawania bez pracy renty z tytułu nie-
zdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy nie pozbawia go prawa do
żądania wynagrodzenia na podstawie art. 47 k.p. za okres pobierania renty.
Nieuzasadniony jest także zarzut niezastosowania art. 8 Kodeksu pracy. Przy-
znanie powodowi wynagrodzenia za okres pobierania renty nie doprowadziło do jego
niesłusznego wzbogacenia, jak to się twierdzi w kasacji. Gdyby powód świadczył
pracę otrzymywałby zarówno wynagrodzenie za pracę, jak i rentę z tytułu niezdolno-
6
ści do pracy w pełnej wysokości. Przewidziane w art. 104 ustawy o emeryturach i
rentach zasady zawieszania lub zmniejszania tych świadczeń z uwagi na osiągane
przychody nie dotyczą powoda, który prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy
nabył na podstawie art. 18 ust. 1 obowiązującej w dacie przyznania prawa ustawy z
dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób za-
wodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Zgodnie z art.
25a tej ustawy renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowana wypadkiem przy
pracy lub chorobą zawodową nie ulega zawieszeniu ani zmniejszeniu w razie osią-
gania przychodów, o których mowa w art. 104 ust. 1-4 ustawy o emeryturach i ren-
tach. Nie ma też żadnych innych przyczyn pozwalających na uznanie żądania wyna-
grodzenia za pracę za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, które to
prawo, jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny, jest niezbywalnym prawem pracow-
nika.
Z tych względów Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312
k.p.c. oddalił
kasację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================