Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 września 2004 r.
I PK 526/03
Pracodawca obowiązany jest przyznać urlop górniczy pracownikowi
spełniającemu warunki określone w art. 20 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 ustawy z dnia 26
listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjono-
wania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i
zadaniach gmin górniczych (Dz.U. Nr 162, poz. 1112 ze zm.). Sprzeczne z pra-
wem jest rozwiązanie umowy o pracę z górnikiem spełniającym przesłanki do
nabycia uprawnień osłonowych określonych w art. 20 tej ustawy, bez uprzed-
niego oświadczenia pracownika o nieskorzystaniu z tych uprawnień.
Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Katarzyna Gonera (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 września 2004 r.
sprawy z powództwa Andrzeja R., Krzysztofa B., Krystiana N., Marka Ż., Ryszarda
T., Adama Ł., Jerzego Ł., Władysława D. przeciwko Syndykowi Masy Upadłości
Przedsiębiorstwa Robót Górniczych SA w upadłości w B. o przywrócenie do pracy i
udzielenie urlopu górniczego, na skutek kasacji Andrzeja R. od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 29 kwietnia 2003
r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej oddalenia apelacji powoda
Andrzeja R. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Bytomiu z dnia 29 lipca
2002 r. [...] i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach do ponownego rozpoznania i rozstrzygnię-
cia o kosztach postępowania kasacyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Bytomiu wyrokiem z 29 lipca 2002 r. [...] oddalił
powództwo Andrzeja R. przeciwko pozwanemu syndykowi masy Upadłości Przed-
2
siębiorstwa Robót Górniczych SA w upadłości w B. o przywrócenie do pracy i udzie-
lenie urlopu górniczego.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód był zatrudniony w Przedsiębiorstwie
Robót Górniczych SA w B. na czas nieokreślony. Postanowieniem z 21 stycznia
2002 r. Sąd Rejonowy-Sąd Gospodarczy w Katowicach ogłosił upadłość tego Przed-
siębiorstwa. Powód niewątpliwie nabył uprawnienie do uzyskania urlopu górniczego.
Po ogłoszeniu upadłości syndyk masy upadłości pismem z 22 kwietnia 2002 r. roz-
wiązał z powodem umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypo-
wiedzenia, wskazując jako przyczynę wypowiedzenia ogłoszenie upadłości Przed-
siębiorstwa Robót Górniczych SA w B. Sąd ustalił, że pozwany zwracał się do Mini-
sterstwa Gospodarki o przyznanie środków na sfinansowanie urlopów górniczych (w
tym dla powoda), lecz jego wnioski nie zostały uwzględnione. Postanowieniem z 28
marca 2002 r. Sąd Rejonowy-Sąd Gospodarczy w Katowicach postanowił zezwolić
syndykowi masy upadłości na dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa upadłego w ter-
minie do 31 lipca 2002 r. Dokonując oceny ustalonego stanu faktycznego Sąd pierw-
szej instancji uznał, że roszczenie powoda o udzielenie mu urlopu górniczego nie
znajduje uzasadnienia w przepisach prawa. Z treści art. 20 ustawy z dnia 26 listopa-
da 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w wa-
runkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin
górniczych (Dz.U. Nr 162, poz.1112, powoływanej w dalszym ciągu jako ustawa o
dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospo-
darki rynkowej) wynika, że świadczenie osłonowe, jakim jest urlop górniczy, może
być przyznane pracownikowi na jego wniosek za zgodą pracodawcy, co oznacza, że
do otrzymania przez pracownika urlopu górniczego nie wystarcza tylko złożenie
wniosku pracownika o udzielenie urlopu, ale koniecznym warunkiem do otrzymania
tego uprawnienia osłonowego jest również zgoda pracodawcy. Oczywiste jest, że
pracodawca nieposiadający środków na sfinansowanie urlopów górniczych nie może
wyrazić zgody na udzielenie pracownikowi takiego urlopu. Odmowa pozwanego
udzielenia powodowi urlopu górniczego nie jest wyrazem szykany, ale wynika z ra-
cjonalnych przyczyn - braku środków na sfinansowanie tego świadczenia.
W apelacji od powyższego wyroku powód Andrzej R. zarzucił naruszenie prze-
pisów prawa materialnego, tj. art. 20 ust. 2, ust. 4 i ust. 4a ustawy z dnia 26 listopada
1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warun-
kach gospodarki rynkowej, przez przyjęcie, że zgoda pracodawcy jest koniecznym
3
warunkiem dla otrzymania świadczeń wskazanych w tej ustawie, a także naruszenie
przepisów prawa procesowego przez brak wszechstronnego rozważenia wszelkich
istotnych okoliczności sprawy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z 29 kwietnia 2003 r. [...] oddalił apelację powoda. Sąd Okręgowy wskazał, że
art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla
kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej reguluje między
innymi zasady przyznawania urlopu górniczego. W myśl tego przepisu urlop górniczy
jest świadczeniem osłonowym, przysługującym w okresie restrukturyzacji zatrudnie-
nia w przedsiębiorstwach górniczych pracownikom nieposiadającym uprawnień eme-
rytalnych. Przepis art. 20 ust. 2 ustawy stanowi, że poszczególne świadczenia mogą
być przyznane pracownikowi tylko jeden raz, na jego wniosek, za zgodą pracodawcy,
jeżeli przed dniem złożenia wniosku nie korzystał z takich świadczeń. W ocenie Sądu
Okręgowego przytoczony przepis wyraźnie wskazuje, że do przyznania urlopu górni-
czego oprócz wniosku pracownika niezbędna jest zgoda pracodawcy, bowiem pozy-
tywne oświadczenie woli pracodawcy w tym przedmiocie stanowi niezbędną prze-
słankę przyznania świadczenia, skoro urlop górniczy udzielany jest przez pracodaw-
cę. Jeżeli ustawa uzależnia przyznanie określonego świadczenia od zgody praco-
dawcy, nie można, według Sądu, „skutecznie ominąć tego warunku”. W tej sytuacji
Sąd Okręgowy przyjął, że nie zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne do
uzyskania spornego uprawnienia, a tym samym Sąd pierwszej instancji dokonał wła-
ściwej interpretacji art. 20 ustawy o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do
funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej. Sąd Okręgowy nie podzielił po-
glądu powoda co do tego, że skoro spełnia warunki do nabycia urlopu górniczego,
niedopuszczalne jest rozwiązanie z nim umowy o pracę. Sąd zwrócił uwagę, że W
ustawie tej brak jest przepisów o charakterze ochronnym, które zakazywałyby wypo-
wiadania umów o pracę pracownikom spełniającym warunki do uzyskania urlopu
górniczego. Dlatego, według Sądu, jeżeli urlop górniczy nie został powodowi udzie-
lony, pozwany miał prawo wypowiedzenia mu stosunku pracy. Oceniając, czy doko-
nane wypowiedzenie jest zgodne z przepisami prawa pracy i uzasadnione meryto-
rycznie, Sąd stwierdził, że oświadczenie pracodawcy spełnia warunki formalne, a
samo wypowiedzenie jest uzasadnione merytorycznie - bowiem podana przyczyna
okazała się rzeczywista i konkretna (strona pozwana faktycznie znajduje się w upa-
dłości) - to wypowiedzenie jest zasadne. Sąd podniósł również, że z art. 20 ust. 4a
4
ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. wynika, że pracownicy zatrudnieni pod ziemią lub
w zakładach przeróbki mechanicznej węgla kamiennego w kopalniach całkowicie lub
częściowo likwidowanych, którzy nie skorzystają z uprawnień, o których mowa w art.
20 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 lit. a-e, otrzymają propozycje pracy na czas nieokreślony w ko-
palniach czynnych. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że powód otrzymał propozycję
pracy w Przedsiębiorstwie Robót Górniczych Spółce z o.o. w B., której nie przyjął,
gdyż straciłby uprawnienia górniczego pakietu osłon socjalnych. Sąd drugiej instancji
wskazał, że w niniejszym procesie powód domagał się przyznania mu prawa do
urlopu górniczego i w tym zakresie powództwo zostało rozstrzygnięte. Sąd Okręgowy
nie podzielił stanowiska skarżącego, że Sąd pierwszej instancji miał obowiązek zba-
dania z urzędu ewentualności zasądzenia któregoś z pozostałych świadczeń z tzw.
pakietu socjalnego. Istota regulacji ujętej w art. 477¹ § 2 k.p.c. na gruncie prawa
pracy sprowadza się do tego, że wybór jednego z alternatywnych roszczeń powoduje
upadek pozostałych. Według Sądu, oddalenie powództwa o udzielenie urlopu górni-
czego w niniejszej sprawie nie przesądza o przysługiwaniu powodowi pozostałych
uprawnień z tzw. pakietu socjalnego, które mogą stać się przedmiotem negocjacji z
pracodawcą i ewentualnego procesu sądowego.
Kasację od wyroku Sądu Okręgowego wniósł powód Andrzej R., zaskarżając
wyrok ten w całości. Kasację oparto na podstawach: I) naruszenia prawa materialne-
go, a to przepisów: 1) art. 20 ust. 2 w związku z art. 1 ustawy z dnia 26 listopada
1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warun-
kach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górni-
czych w związku z art. 8 k.p., przez błędną interpretację polegającą na przyjęciu, że
zgoda pracodawcy na skorzystanie przez pracownika zakładu górniczego objętego
działaniem ustawy z urlopu górniczego jest warunkiem niezbędnym do przyznania
tego świadczenia - urlopu górniczego - bez konieczności dokonywania oceny prawi-
dłowości odmowy takiej zgody z punktu widzenia celu ustawy, tj. restrukturyzacji gór-
nictwa węgla kamiennego; zdaniem skarżącego odmowę zgody należało ocenić we-
dług art. 8 k.p, a więc pod kątem zgodności ze społeczno-gospodarczym przezna-
czeniem tego prawa, które w tym wypadku wyznaczone jest przez cele i zadania
ustawy; 2) art. 20 ust. 4a w związku z art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r.,
przez przyjęcie, że zaproponowanie powodowi pracy w Przedsiębiorstwie Robót
Górniczych Spółce z o.o. w B. spełnia wymóg zaproponowania pracy w czynnej ko-
palni, przy całkowitym pominięciu definicji kopalni zawartej w art. 2 pkt 4 ustawy; 3)
5
art. 32 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. przez jego niezastosowanie; II) naruszenia
przepisów postępowania, a to art. 233 §1 k.p.c. i art. 232 zdanie drugie k.p.c. w
związku z art. 391 §1 k.p.c. przez niezbadanie czy Przedsiębiorstwo Robót Górni-
czych Spółka z o.o. w B. spełnia wszelkie wymogi definicji czynnej kopalni, zawartej
w art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r., podczas gdy przyznanie przez po-
woda faktu, że tę propozycję odrzucił ze względu na spodziewaną utratę uprawnień z
górniczego pakietu osłon socjalnych poddaje w wątpliwość, czy propozycja zatrud-
nienia realizowała faktycznie nakaz zaproponowania pracy w czynnej kopalni (art. 20
ust. 4a ustawy), co bezpośrednio miało wpływ na uznanie przez Sąd odwoławczy
prawidłowości dokonania zwolnienia z pracy; a także przez ograniczenie postępowa-
nia dowodowego do odebrania oświadczeń stron i dołączenia akt osobowych powo-
da, choć nawet przedstawione przez pozwanego kserokopie dokumentów wskazy-
wały na konieczność zweryfikowania twierdzeń strony pozwanej co do ostatecznego
stanowiska Ministerstwa Gospodarki w przedmiocie sfinansowania świadczeń dla
sześćdziesięciu sześciu górników, w tym powoda.
Według skarżącego rozpoznanie kasacji uzasadnia występowanie w sprawie
istotnego zagadnienia prawnego oraz potrzeba wykładni przepisów prawa. Zdaniem
składającego kasację sytuacja prawna, w której znalazł się powód (wraz z innymi
pracownikami Przedsiębiorstwa Robót Górniczych SA w upadłości w B., którzy po-
mimo uprawnień nie skorzystali z żadnych świadczeń z tzw. górniczego pakietu so-
cjalnego przewidzianego ustawą z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnic-
twa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej), jest
niejednoznaczna, a dokonana przez Sądy obu instancji interpretacja przepisów tej
ustawy, w szczególności art. 20 ust. 2 i art. 32, budzi sprzeciw i wątpliwości co do jej
prawidłowości. Zdaniem skarżącego, wątpliwości te powstają przede wszystkim wo-
bec zignorowania celu ustawy jako szczególnych przepisów dotyczących restruktury-
zacji zatrudnienia branżowego i kompleksowo w niej uregulowanych zasad postępo-
wania pracodawcy w sytuacji konieczności redukcji zatrudnienia (art. 1 ustawy). W
ocenie skarżącego, dokonana przez Sąd jedynie gramatyczna wykładnia przepisu
art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 26 listopada 1998 r., bez uwzględnienia zasad wykładni
systemowej i celowościowej, powoduje, że w sytuacji prawnej powoda, do której (co
nie budzi wątpliwości żadnej ze stron) ustawa ta, a w szczególności przepisy roz-
działu 4, mają zastosowanie - faktycznie przepisy te nie znajdują żadnego zastoso-
wania, zarówno w kwestii przyznania świadczenia osłonowego dla górników, jak i
6
procedury zwolnień przewidzianej w art. 32 ustawy. Zdaniem skarżącego nie można
dokonywać wykładni poszczególnych przepisów ustawy bez odniesienia do celu
ustawy, którym jest przede wszystkim restrukturyzacja górnictwa, której elementami
są likwidacje kopalń oraz przedsiębiorstw górniczych. Restrukturyzacja zatrudnienia
jako cel ma być dokonana także przez zmniejszanie zatrudnienia i podjęcie działań
osłonowych dla zwalnianych górników. W tym kontekście rodzą się pytania o cha-
rakter prawny zgody pracodawcy, o której mowa w art. 20 ust. 2 ustawy, jako nie-
zbędnej do przyznania pracownikowi urlopu górniczego, oraz o ocenę prawną od-
mowy zgody w sytuacji braku środków pracodawcy na zagwarantowanie świadczeń
w trakcie urlopu górniczego, wreszcie o stosunek norm prawnych zawartych w
przedmiotowej ustawie dotyczących postępowania pracodawcy przy dokonywaniu
zwolnień grupowych (art. 32) do norm przewidzianych ustawą z dnia 28 grudnia 1989
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przy-
czyn dotyczących zakładu pracy oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.).
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku, a także poprzedzającego
go wyroku Sądu Rejonowego, i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Są-
dowi pierwszej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamien-
nego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej została wydana w
szczególnych warunkach i dotyczyła szczególnej sytuacji prowadzenia restrukturyza-
cji finansowej górnictwa, z którą wiązała się także restrukturyzacja zatrudnienia w
przedsiębiorstwach górniczych, ogłoszenie upadłości, a nawet likwidacja wielu z
nich. Ustawa przewidywała szereg działań zmierzających do uzyskania rentowności
kopalń, a w przypadku konieczności ich likwidacji - opracowanie programu socjalne-
go, który powinien był, między innymi, określać uprawnienia osłonowe i aktywizujące,
uregulowane w art. 20 i następnych ustawy. Wprowadzone przez ustawę rozwiąza-
nia miały charakter nietypowy. W połączeniu z nienajlepszą techniką legislacyjną
prowadziło to do licznych sporów w zakresie stosowania przepisów ustawy; niektóre
stały się przedmiotem rozstrzygnięć Sądu Najwyższego (por. uchwałę składu sied-
7
miu sędziów z 24 kwietnia 2002 r., III ZP 33/01, OSNAPiUS 2002 nr 17, poz. 403;
wyrok z 23 października 2003 r. , I PK 368/02).
Sprawa przyznania urlopu górniczego pracownikowi postawionego w stan
upadłości przedsiębiorstwa robót górniczych była już przedmiotem rozstrzygania
przez Sąd Najwyższy, który w wyroku z 19 maja 2004 r., w sprawie I PK 495/03, wy-
raził pogląd, że przyznanie tego uprawnienia osłonowego pracownikowi nie ma cha-
rakteru uznaniowego z punktu widzenia pracodawcy. Jeżeli pracownik spełnia usta-
wowe warunki do jego przyznania, uprawnienie to powinno być mu przyznane. Po-
gląd ten podziela skład Sądu Najwyższego orzekający w niniejszej sprawie.
W rozpoznawanej sprawie, podobnie jak w sprawie I PK 495/03, chodzi o pra-
widłową wykładnię - a w jej następstwie właściwe zastosowanie - art. 20 ustawy o
dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospo-
darki rynkowej. Przepis ten przewiduje (w ust. 1), że w okresie restrukturyzacji za-
trudnienia w przedsiębiorstwach górniczych pracownikom nieposiadającym upraw-
nień emerytalnych „przysługują następujące uprawnienia”: 1) osłonowe - urlop górni-
czy, 2) aktywizujące na rynku pracy (w tym zasiłek socjalny, jednorazowe bezpłatne
szkolenie, jednorazowa odprawa pieniężna, pożyczka, bezpłatna pomoc doradza). Z
kolei z art. 20 ust. 2 ustawy wynika, że poszczególne świadczenia z tytułu uprawnień,
o których mowa w ustępie 1, mogą być przyznane pracownikowi tylko jeden raz, na
jego wniosek za zgodą pracodawcy, jeżeli przed dniem złożenia wniosku nie korzy-
stał z takich świadczeń, chyba że ustawa stanowi inaczej. Prima facie powołany
przepis zdaje się dopuszczać interpretację przyjętą przez Sąd Okręgowy, zgodnie z
którą przesłanką uzyskania świadczenia osłonowego w postaci urlopu górniczego
jest zgoda pracodawcy na jego udzielenie; brak zgody pracodawcy uniemożliwia
uzyskanie przez pracownika tego świadczenia. Zgoda pracodawcy wedle tej inter-
pretacji miałaby w gruncie rzeczy charakter konstytutywny.
Interpretacja taka jest jednak nie do przyjęcia. Pomija ona brzmienie przepisu
art. 20 ust. 1, który wyraźnie stwierdza, że pracownikom spełniającym warunki w nim
określone „przysługują" określone w nim „uprawnienia", w tym osłonowe - urlop gór-
niczy. Ponadto nie uwzględnia ona tego, że również dalsze przepisy ustawy (np. art.
21) posługują się określeniem o przysługiwaniu pracownikowi urlopu górniczego, co
należy rozumieć jako powstanie po stronie pracownika prawa do urlopu w razie speł-
nienia warunków określonych art. 20 ust. 1 ustawy. Kierunek interpretacji przyjęty
przez Sąd Okręgowy, uzależniający powstanie prawa do urlopu górniczego od zgody
8
pracodawcy, mógłby prowadzić do konsekwencji pozostających w całkowitej
sprzeczności z celami ustawy. Pracodawca bowiem mógłby odmówić prawa do
urlopu górniczego albo bez jakiegokolwiek uzasadnienia, albo - jak w rozpoznawanej
sprawie - z powołaniem się na brak środków na sfinansowanie świadczeń (w tym
„świadczenia socjalnego”) wypłacanych pracownikowi w okresie korzystania z urlopu
górniczego (art. 22 ustawy). Tymczasem ustawodawca, mając na uwadze realizację
uprawnień osłonowych w postaci urlopu górniczego przysługujących pracownikowi
na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy, w przepisie art. 31 wyraźnie wskazał, że w przy-
padku likwidacji przedsiębiorstwa górniczego albo przedsiębiorstwa robót górniczych
obowiązek wypłacania świadczeń, o których mowa w art. 22 i art. 23 (w tym świad-
czenia socjalnego w okresie korzystania z urlopu górniczego, nagrody z okazji „Dnia
Górnika" i dodatkowej nagrody rocznej, nagrody jubileuszowej, świadczeń z zakła-
dowego funduszu socjalnego), oraz rent wyrównawczych przejmuje jednostka orga-
nizacyjna wskazana przez ministra właściwego do spraw gospodarki, w drodze roz-
porządzenia, w terminie miesiąca od dnia likwidacji.
Przyjęcie przez Sądy obu instancji, że wymóg zgody pracodawcy był nie-
zbędny do uzyskania przez powoda uprawnień do urlopu górniczego, a nieudzielenie
tej zgody z uwagi na brak środków finansowych było uzasadnione, nie uwzględnia
celu i regulacyjnego znaczenia ustawy o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego
do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej. Z założenia bowiem ustawa ta
miała ingerować w stosunki pracy w przedsiębiorstwach górniczych i przedsiębior-
stwach robót górniczych postawionych w stan likwidacji lub upadłości (art. 19 ust. 1
pkt 2 ustawy). Ustawodawca zakładał zatem, że uprawnienia osłonowe, z którymi
wiąże się finansowe obciążenie pracodawcy, mają dotyczyć także pracowników
przedsiębiorstw robót górniczych postawionych w stan upadłości, a więc takich, które
zaprzestały płacenia długów (stały się niewypłacalne). Przyjęcie przez Sądy obu in-
stancji, że ogłoszenie upadłości pracodawcy powoda z założenia uniemożliwia reali-
zację przysługującego mu uprawnienia osłonowego, nie uwzględnia tego, że przepi-
sy rozdziału 4 ustawy - dotyczącego restrukturyzacji zatrudnienia w przedsiębior-
stwach górniczych - stosuje się przede wszystkim do pracowników przedsiębiorstw
postawionych w stan likwidacji lub upadłości, z założenia niewypłacalnych (niedy-
sponujących środkami finansowymi).
Zdaniem Sądu Najwyższego, należy przyjąć, że w razie spełnienia przez pra-
cownika warunków określonych w art. 20 ust. 1 oraz art. 21 ustawy o dostosowaniu
9
górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej
przysługuje mu prawo do urlopu górniczego. Zgoda pracodawcy na przyznanie po-
szczególnych świadczeń (w tym zgoda na przyznanie urlopu górniczego), o której
mowa w art. 20 ust. 2, nie ma charakteru konstytutywnego, a oznacza jedynie
stwierdzenie przez pracodawcę, że zostały spełnione przesłanki pozytywne powsta-
nia uprawnienia do urlopu górniczego oraz że nie zachodzą przesłanki negatywne do
skorzystania przez pracownika z tego świadczenia.
Ze zgodnych twierdzeń stron wynika, że pozwany sporządził listę pracowni-
ków uprawnionych do urlopu górniczego i że części górników objętej tą listą urlop ten
został udzielony. Pozostałym urlopu odmówiono z powołaniem się na brak środków
finansowych na wypłatę świadczeń należnych pracownikom w okresie korzystania z
urlopu górniczego. Sąd Okręgowy, przyjmując przedstawioną wyżej, nietrafną inter-
pretację przepisu art. 20 ust. 2 ustawy o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego
do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej, nie przywiązał do tej kwestii
należytej uwagi. Dlatego zarzut kasacji dotyczący naruszenia art. 20 ust. 2 wymie-
nionej ustawy należało uznać za uzasadniony.
Podobnie uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 32 tej ustawy. Według tego
przepisu, pracodawca w przypadku nieskorzystania przez pracownika kopalni objętej
całkowitą likwidacją z uprawnień osłonowych i aktywizujących, o których mowa w art.
20 ust. 1, oraz z propozycji zatrudnienia, o których mowa w art. w art. 20 ust. 4, roz-
wiązuje z pracownikiem umowę o pracę na zasadach określonych w ustawie z dnia
28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosun-
ków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Z przepisu tego wynika jedno-
znacznie, że prawo pracodawcy do rozwiązania stosunku pracy powstaje wyłącznie
w razie nieskorzystania przez pracownika z uprawnień osłonowych, co należy rozu-
mieć jako odmowę (rezygnację) pracownika skorzystania z uprawnień osłonowych i
aktywizujących. Rozwiązanie umowy musi więc poprzedzać wyraźne oświadczenie
pracownika o nieskorzystaniu z wymienionych uprawnień. Rozwiązanie z górnikiem
umowy o pracę z pominięciem tego elementu, wprowadzonego ustawą o dostoso-
waniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki
rynkowej, oznacza, że rozwiązanie zostało dokonane sprzecznie z prawem. Stano-
wisko Sądu Okręgowego, zgodnie z którym w sytuacji, gdy nie został powodowi
udzielony urlop górniczy z powodu braku zgody pracodawcy, wypowiedzenie umowy
o pracę zostało dokonane zgodnie z prawem, nie uwzględnia przytoczonych wyżej
10
istotnych okoliczności. W odniesieniu do pracodawców objętych działaniem ustawy o
dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospo-
darki rynkowej normy zawarte w niej w przedmiocie restrukturyzacji (a w istocie re-
dukcji) zatrudnienia są normami szczególnymi wobec norm zawartych w Kodeksie
pracy oraz w ustawie o zwolnieniach grupowych.
Powyższe względy uzasadniały uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania (art. 39312
w związku z art.
386 k.p.c.).
========================================