Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 6 października 2004 r.
I PK 569/03
1. Regulamin wynagradzania, który nie został ustalony na piśmie i
podany do wiadomości pracowników w sposób określony w art. 772
§ 6 k.p.,
nie obowiązuje jako akt prawny.
2. Wypowiedzenie zmieniające warunki płacy wynikające z regulaminu
wynagradzania nie powoduje obniżenia wynagrodzenia za pracę, bez uprzed-
niej zmiany regulaminu.
Przewodniczący SSN Józef Iwulski (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jadwiga
Skibińska-Adamowicz, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 października 2004 r.
sprawy z powództwa Artura R. i Tomasza R. przeciwko Domowi Inwestycyjnemu B.
SA w W. w likwidacji o prowizję, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 maja 2003 r. [...]
o d d a l i ł kasację i zasądził od strony pozwanej, tytułem kosztów postępo-
wania kasacyjnego, na rzecz powoda Artura R. kwotę 1450 zł (jeden tysiąc czterysta
pięćdziesiąt) i na rzecz powoda Tomasza R. kwotę 2025 zł (dwa tysiące dwadzieścia
pięć).
U z a s a d n i e n i e
Powodowie Artur R. i Tomasz R. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Domu
Inwestycyjnego B. SA z siedzibą w W. prowizji od zysku w kwotach 31.259,65 zł na
rzecz Artura R. za okres od stycznia do sierpnia 1996 r. oraz 109.405,64 zł na rzecz
Tomasza R. za okres od stycznia do października 1996 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem
z dnia 12 lipca 1999 r. oddalił powództwo. Sąd Okręgowy ustalił, że powód Tomasz
R. był zatrudniony w pozwanej Spółce od 1 lutego 1995 r. do 30 listopada 1996 r., w
tym od 1 grudnia 1995 r. na stanowisku naczelnika Biura Inwestycji Kapitałowych, a
2
powód Artur R. od 1 stycznia 1996 r. do 30 sierpnia 1996 r. na stanowisku specjalisty
w tym Biurze. Według zarządzenia Prezesa Zarządu [...] z dnia 1 grudnia 1995 r.,
stanowiącego aneks do regulaminu wynagradzania, powodowie mieli otrzymywać
prowizję. Zgodnie z pkt 10 tego aneksu powód Tomasz R. składał wnioski o wypłatę
prowizji dla siebie oraz dla powoda Artura R., wyliczając ogólną kwotę do wypłaty i
procentowy udział. Propozycje te akceptował dyrektor J. W tym trybie w okresie od
stycznia do marca 1996 r. powód Artur R. otrzymał prowizję w kwocie 4.566,50 zł.
Ponadto, w lipcu 1996 r. otrzymał kwotę 1.200 zł tytułem premii uznaniowej. Nato-
miast Tomasz R. otrzymał prowizję w kwocie 4.566,50 zł oraz kwotę 1.500 zł we
wrześniu 1996 r. tytułem premii uznaniowej. Od czerwca 1996 r. powód Tomasz R.
nie składał wniosków o wypłatę prowizji wobec oświadczenia nowego prezesa G.L.,
że od tej pory „nie będzie już prowizji, lecz premia uznaniowa". Powodowie wywodzili
roszczenia z postanowień aneksu do regulaminu wynagradzania wprowadzonego
zarządzeniem Prezesa Nr 59/95, a powód Artur R. także z umowy o pracę. Sąd
Okręgowy uznał jednak, iż przepisy wskazanego aneksu nie dają do tego podstaw,
podobnie zresztą jak i umowy o pracę. Nie wskazują bowiem ani kwoty przysługują-
cej prowizji, ani też jej wskaźnika procentowego, odsyłając do zasad ustalonych w
aneksie. Aneks zaś nie precyzuje szczegółowych kryteriów przyznawania prowizji,
stanowiąc w pkt 10, że kwota prowizji rozdzielana jest procentowo w zależności od
ilości osób, ich zaangażowania, pełnionej funkcji i odpowiedzialności za podejmo-
wane decyzje. Nie wskazuje natomiast ani dolnej, ani górnej granicy wysokości pro-
wizji dla poszczególnych pracowników, uzależniając decyzję od oceny ich pracy, bez
podania bliższych kryteriów, pozostawiając to uznaniu pracodawcy. Sąd Okręgowy
uznał, że prowizja miała charakter uznaniowy, mając na uwadze też fakt, iż propozy-
cje powoda Tomasza R. podlegały zatwierdzeniu przez dyrektora pionu ekono-
miczno-finansowego. Samo utworzenie funduszu premiowego nie powoduje automa-
tycznego przyznania prowizji poszczególnym pracownikom ani ich procentowego
podziału między nich.
Na skutek apelacji powodów, Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia
26 kwietnia 2000 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgo-
wemu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny podniósł,
że Sąd Okręgowy błędnie uznał, iż aneks do regulaminu wynagradzania oraz umowy
o pracę nie stanowią źródła dochodzonych roszczeń. Powodowie słusznie powołali
się na art. 9 § 1 i art. 772
k.p., w których ustawodawca zaliczył do źródeł prawa także
3
akty wewnątrzzakładowe stanowione w formie regulaminów, układów zborowych czy
statutów. Dlatego też wobec powodów będzie miał zastosowanie wewnętrzny regula-
min funkcjonowania Biura Inwestycji Kapitałowych (BIK) wprowadzony zarządzeniem
[...] Prezesa Zarządu "Krajowego Domu Maklerskiego P." SA z dnia 1 grudnia 1995 r.
oraz zarządzenie 59/95 z tej samej daty, dotyczące prowizyjnego wynagradzania pra-
cowników, stanowiące załącznik do regulaminu wynagradzania. Sąd Apelacyjny pod-
kreślił, że zgodnie z § 19 regulaminu funkcjonowania Biura Inwestycji Kapitałowych,
źródłem dochodu pracownika jest wynagrodzenie stałe oraz wynagrodzenie prowi-
zyjne określone w regulaminie wynagradzania. Z tego faktu wywiódł wniosek, że wy-
nagrodzenie prowizyjne jest stałym elementem wynagrodzenia za pracę, jeśli zo-
staną spełnione warunki zawarte w regulaminie wynagradzania i aneksie do tego
regulaminu. Zgodnie więc z pkt 6 aneksu prowizja przysługuje wszystkim pracowni-
kom - do podziału - pod warunkiem istnienia zysku. Z tych względów Sąd Apelacyjny
uznał, że nie było „żadnej dowolności, czy uznaniowości" przy przyznawaniu prowizji.
Jeśli Biuro Inwestycji Kapitałowych miało wzrost wartości portfela inwestycyjnego w
danym miesiącu, to zgodnie z pkt 4 aneksu, 20% wzrostu tej wartości musiano prze-
znaczyć do podziału między pracowników i pracownik nie mógł być tej prowizji po-
zbawiony. Podział prowizji również nie był uznaniowy, bowiem pkt 10 aneksu ustalał
jego kryteria. Dopiero naruszenie jednego ze wskazanych elementów podziału, czy
też uzasadniona negatywna ocena pracy, mogła mieć wpływ na obniżenie prowizji.
Brak jest dowodów na negatywną ocenę pracy powodów, a prowizja była im przyzna-
wana do czasu jej cofnięcia przez prezesa L. Sąd Apelacyjny uznał, że prowizja po-
winna być podzielona między pracowników w całości. Ponieważ w okresie, za który
powodowie jej dochodzą, w Biurze Inwestycji Kapitałowych zatrudnieni byli tylko oni,
a od 1 września 1996 r. tylko powód Tomasz R., to podział powinien nastąpić zgodnie
z ich wnioskiem. Według Sądu Apelacyjnego, ustne cofnięcie od lipca 1996 r. przy-
znawania prowizji przez prezesa L. nie może zostać uznane za skuteczną jej likwida-
cję, bowiem czynność ta była niezgodna z § 3 zarządzenia Nr 9/94 z dnia 7 września
1994 r. w sprawie wprowadzenia systemu wynagrodzeń dla pracowników spółki, z
którego wynika, iż wszelkie zmiany do regulaminu wynagradzania mogą być wprowa-
dzane wyłącznie odrębnym zarządzeniem prezesa zarządu Spółki, a takiego nie
było.
Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii bie-
głego do spraw wyceny papierów wartościowych na okoliczność ustalenia rzeczywi-
4
stych zmian wartości portfela inwestycyjnego w okresach objętych pozwami, oceny
prawidłowości przyjętego przez powodów sposobu wyceny i wyliczenia kwot należ-
nych im z tytułu prowizji oraz dokonania własnych wyliczeń w tym zakresie w wy-
padku stwierdzenia nieprawidłowości w wyliczeniach powodów. Strony nie wniosły
zastrzeżeń do ustaleń i wyliczeń dokonanych przez biegłego. Wyrokiem z dnia 9
maja 2002 r. [...] Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od Domu Inwestycyjnego B.
SA w W. w likwidacji na rzecz Artura R. kwotę 10.099,00 zł z odsetkami ustawowymi
od dnia 1 lutego 1996 r. do dnia zapłaty, kwotę 454,00 zł z odsetkami ustawowymi od
dnia 1 marca 1996 r. do dnia zapłaty, kwotę 4.192,00 zł z odsetkami ustawowymi od
dnia 1 kwietnia 1996 r. do dnia zapłaty, kwotę 595,00 zł z odsetkami ustawowymi od
dnia 1 maja 1996 r. do dnia zapłaty, kwotę 17.861,00 zł z odsetkami ustawowymi od
dnia 1 lipca 1996 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 7.844,00 zł z odsetkami ustawowymi
od dnia 1 września 1996 r. do dnia zapłaty. Na rzecz Tomasza R. Sąd Okręgowy za-
sądził kwotę 10.099,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 lutego 1996 r. do dnia
zapłaty, kwotę 454,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 marca 1996 r. do dnia
zapłaty, kwotę 4.192,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 kwietnia 1996 r. do
dnia zapłaty, kwotę 595,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 maja 1996 r. do
dnia zapłaty, kwotę 17.861,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 lipca 1996 r. do
dnia zapłaty, kwotę 7.844,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 września 1996 r.
do dnia zapłaty, kwotę 73.020,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1 października
1996 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 1.989,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 1
listopada 1996 r. do dnia zapłaty. Sąd Okręgowy uznał, że Sąd Apelacyjny w uzasad-
nieniu wyroku z dnia 26 kwietnia 2000 r. przesądził zasadność dochodzonych rosz-
czeń. Będąc związany oceną prawną zawartą w uzasadnieniu wyroku Sądu Apela-
cyjnego oraz wskazaniami co do dalszego postępowania (art. 386 § 6 k.p.c.), Sąd
Okręgowy, wykonując zalecenia Sądu Apelacyjnego, dopuścił dowód z opinii bie-
głego i na podstawie wyliczenia należnych powodom prowizji, zasądził wynikające z
tych wyliczeń kwoty wraz z odsetkami. Wysokość tych kwot nie była kwestionowana
przez strony.
Wyrokiem z dnia 7 maja 2003 r. [...] Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił ape-
lację strony pozwanej. Uznał, że w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 kwietnia 2000 r.
została przesądzona zasadność roszczeń powodów, wynikająca z oceny, że prowizja
jest stałym elementem wynagrodzenia za pracę powodów, a jej przyznanie nie było
zależne od uznania pracodawcy. W szczególności zostało przesądzone, że postano-
5
wienia regulaminu wynagradzania stanowią źródło prawa w rozumieniu art. 9 k.p., a
podział prowizji nie był uznaniowy, albowiem pkt 10 aneksu ustalał kryteria jej po-
działu i dopiero naruszenie jednego z elementów podziału prowizji, czy też uzasad-
niona negatywna ocena pracy powodów mogła mieć wpływ na obniżenie prowizji.
Ustne cofnięcie przez prezesa zarządu Spółki G.L. „zasad przyznawania premii" nie
było skuteczne, bowiem § 3 zarządzenia [...] z dnia 7 września 1994 r. wymagał w
takim przypadku „formy odrębnego zarządzenia". Ustne poinformowanie powodów co
do wypowiedzenia zasad przyznawania prowizji od czerwca 1996 r. na pewno tego
wymagania nie spełnia. Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na konieczność dokonania w
takiej sytuacji (gdy warunki wynagradzania ulegają obniżeniu czyli zmianie na nieko-
rzyść pracownika) wypowiedzenia zmieniającego określonego w art. 42 k.p. Tej insty-
tucji wobec powodów nie zastosowano. Sąd drugiej instancji uznał za niezasadny
zarzut strony pozwanej, że powodowie od czerwca 1996 r. nie wykonywali pracy ma-
jącej na celu podejmowanie decyzji inwestycyjnych. Z zeznań powodów oraz
świadka G.L. wynika, że wykonywali oni wszystkie czynności, które były potrzebne do
podjęcia decyzji inwestycyjnych, bo taka była ich merytoryczna, zasadnicza praca w
Biurze Inwestycji Kapitałowych. Decyzje odnośnie do inwestycji były uzgadniane
wspólnie, chociaż głos decydujący w tej mierze miał prezes L.
Kasację od tego wyroku wniosła strona pozwana, która zarzuciła naruszenie
art. 316 § 1, art. 328 § 2, art. 386 § 4 i art. 386 § 6 k.p.c. oraz art. 176 ust. 1 Konsty-
tucji RP, a także naruszenie art. 8, art. 29, art. 42 i art. 80 k.p. oraz art. 76 k.c. W uza-
sadnieniu podstaw kasacji strona pozwana wywiodła w szczególności, że Sąd Apela-
cyjny w wyroku z 26 kwietnia 2000 r. nie mógł uznać „zasadności powództwa", gdyż
sprawy nie rozstrzygnął. „Nie wydaje się dopuszczalne", by ocena prawna, o której
mowa w art. 386 § 6 k.p.c., mogła mieć postać stanowczego wskazania co do roz-
strzygnięcia zasady całego sporu. Sąd Okręgowy, działając jako sąd pierwszej in-
stancji, mógł i obowiązany był rozpatrzyć oraz ocenić całość zgromadzonego w spra-
wie materiału dowodowego i ponownie rozpoznać sprawę co do istoty, nie zmieniając
jedynie tych ustaleń, które wyraźnie, jednoznacznie ocenił Sąd Apelacyjny. Narusze-
nia art. 328 § 2 w związku z art. 391 k.p.c. strona pozwana upatruje w tym, że jeżeli
Sąd Apelacyjny uznał za stosowne odnieść się do zasadności powództwa i na tej
podstawie uzasadnić rozstrzygnięcie, to może oznaczać, że nie podzielił jednak po-
glądu Sądu Okręgowego o związaniu oceną prawną zawartą w uzasadnieniu wyroku
z 26 kwietnia 2000 r. Strona pozwana uważa, że w uzasadnieniach Sądów nie odnie-
6
siono się do zarzutu, że powodowie nie wykonywali pracy, za którą żądają prowizji.
Powodowie przestali podejmować decyzje inwestycyjne i dlatego zaprzestano wypła-
cania im prowizji. Aneks dotyczący wynagradzania prowizyjnego określał warunki, po
spełnieniu których należała się prowizja i w tym zakresie nie było uznaniowości pra-
codawcy. Jednocześnie jednak nie było tu „automatu" typowego dla regulaminów
wypłat premii z zysku, że w przypadku powstania zysku określoną jego część prze-
znacza się na fundusz premiowy. Prowizyjna część wynagrodzenia zależna była od
wzrostu wartości portfela, ale przysługiwała pracownikom tylko wówczas, gdy ten
wzrost wartości portfela był efektem ich działalności inwestycyjnej, czyli podejmowa-
nia decyzji inwestycyjnych. Zdaniem strony pozwanej, wynika to wyraźnie z punktów
1-3 aneksu. Mowa jest w nich wyraźnie o „wynagrodzeniu zależnym od efektów dzia-
łalności inwestycyjnej". Punkt 10 aneksu stanowi o uwzględnianiu „zaangażowania i
odpowiedzialności wynikającej z podejmowanych decyzji". Działalność inwestycyjna
polega między innymi na analizie sytuacji rynkowej, ale jej istotą jest podejmowanie
decyzji. W 1995 r. i na początku 1996 r. takie decyzje inwestycyjne podejmowali po-
wodowie. Jednak od czerwca 1996 r. działalność ściśle inwestycyjną, czyli podejmo-
wanie konkretnych decyzji inwestycyjnych, przejął na siebie osobiście prezes L. i po-
informował o tym powodów. Oni wykonywali tylko czynności techniczne. Nie ma wąt-
pliwości, że prezes L. miał prawo do przejęcia samodzielnego prowadzenia działal-
ności inwestycyjnej. To on bowiem odpowiadał za efekt tej działalności przed radą
nadzorczą i akcjonariuszami spółki. W związku z powyższym powodowie zostali po-
informowani, że od czerwca 1996 r. nie będzie im wypłacana prowizja, tylko premia
uznaniowa. Jeżeli powodowie faktycznie nie wykonywali działalności inwestycyjnej,
to po prostu prowizja im nie przysługiwała. Powodowie w okresie po dniu 1 kwietnia
1996 r. nie zgłaszali roszczeń o wypłatę prowizji, a nawet nie składali rozliczeń prowi-
zyjnych. Wynika z tego, że zaakceptowali taką interpretację regulaminu. Zdaniem
strony pozwanej, Sądy zastosowały błędną interpretację art. 80 k.p., zgodnie z któ-
rym wynagrodzenie należy się za pracę wykonaną. Roszczenie powodów jako
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego narusza również art. 8 k.p. Według
strony pozwanej, Sąd Apelacyjny trafnie zauważył, że dla dokonania zmiany „na gor-
sze" zasad wynagradzania niezbędne jest dokonanie wypowiedzenia zmieniającego.
Sąd Apelacyjny uznał jednak, że zmiana warunków wynagradzania, o jakiej poinfor-
mował pracowników pracodawca, nie stanowiła skutecznego prawnie wypowiedzenia
zmieniającego. Jest to stanowisko sprzeczne z art. 42 k.p. W przypadku regulaminów
7
wynagradzania sama ich zmiana bądź uchylenie nie ma „bezpośredniego wpływu na
pracownika". Zgodnie z art. 24113
§ 2 w związku z art. 772
§ 5 k.p., zmiany regulami-
nów wynagradzania na mniej korzystne wprowadza się bowiem w drodze wypowie-
dzenia pracownikowi warunków płacy. Obaj powodowie potwierdzają, że zostali poin-
formowani na początku czerwca 1996 r. o zmianie (w trybie natychmiastowym) do-
tychczasowych zasad wypłaty prowizji. Zostało im zatem złożone w sposób sku-
teczny w rozumieniu art. 60 i 61 k.c., oświadczenie woli pracodawcy o zmianie do-
tychczasowych warunków pracy przez uchylenie zasad przyznawania prowizji i za-
proponowanie przejścia na system premii uznaniowej. Zmiana nastąpiła ze skutkiem
od początku czerwca 1996 r. Wypowiedzenie zmieniające zostało dokonane skutecz-
nie pod względem prawnym i doprowadziło do formalnej zmiany warunków pracy.
Kodeks pracy nie wprowadza rygoru nieważności wypowiedzeń dokonanych w spo-
sób nieprawidłowy. Wypowiedzenie wadliwe wywołuje skutki prawne, a uchylenie
skutków bezprawności czynności pracodawcy może nastąpić tylko w ramach docho-
dzenia przez pracownika określonych roszczeń. Żaden z powodów nie złożył oświad-
czenia o odmowie przyjęcia nowych warunków, należy zatem przyjąć, że zmiana ta
została przez nich zaakceptowana. Żaden z nich również nie złożył pozwu do sądu o
uznanie wypowiedzenia warunków płacy za nieuzasadnione lub naruszające prze-
pisy o wypowiadaniu umów. Sąd Apelacyjny przyjął, że ustne cofnięcie zasad przy-
znawania premii nie było skuteczne, gdyż § 3 zarządzenia nr 9/94 wprowadzającego
regulamin wynagradzania stanowił, że wszelkie zmiany do regulaminu mogą być
wprowadzone wyłącznie zarządzeniem prezesa zarządu. Sąd Apelacyjny nie wska-
zał przepisów prawnych, na jakich się oparł w tym rozstrzygnięciu. Zdaniem strony
pozwanej, należy domniemywać, że podstawą mogły tu być jedynie przepisy Ko-
deksu cywilnego dotyczące formy i skuteczności czynności prawnych, a w szczegól-
ności art. 76 k.c. Ani § 3 zarządzenia nr 9/94, ani żaden inny wewnętrzny przepis
Spółki, nie wprowadzał jednak wymagania formy pisemnej takiego zarządzenia pod
rygorem nieważności lub bezskuteczności. Zatem zmiana zarządzenia mogła nastą-
pić w dowolnej formie, także ustnej.
Powodowie w odpowiedzi na kasację wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie
kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
8
Zarzuty naruszenia art. 316 § 1, art. 328 § 2 i art. 386 § 4 k.p.c., a także art.
176 ust. 1 Konstytucji RP są oczywiście bezzasadne. Sąd drugiej instancji w zaskar-
żonym wyroku wziął za podstawę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia roz-
prawy (art. 316 § 1 k.p.c.), w uzasadnieniu wyroku wskazał podstawę faktyczną i
prawną rozstrzygnięcia (art. 328 § 2 k.p.c.) oraz rozpoznał istotę sprawy, skoro odda-
lił apelację, a więc nie stosował art. 386 § 4 k.p.c. Sprawa została też rozpoznana w
postępowaniu dwuinstancyjnym (art. 176 ust. 1 Konstytucji).
Zgodnie z art. 386 § 6 k.p.c., ocena prawna i wskazania co do dalszego postę-
powania wyrażone w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wiążą zarówno sąd,
któremu sprawa została przekazana, jak i sąd drugiej instancji, przy ponownym roz-
poznaniu sprawy; nie dotyczy to jednak wypadku, gdy nastąpiła zmiana stanu praw-
nego. Przepis ten nie zmienia zasady, że postępowanie jest dwuinstancyjne. Wią-
żący charakter oceny prawnej i wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych
w wyroku sądu drugiej instancji, którym uchylono wyrok sądu pierwszej instancji i
przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, ma jednak istotne znaczenie w dal-
szym przebiegu postępowania. Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę drugi raz
jest bowiem związany tą oceną prawną i wskazaniami. Oznacza to, że jeżeli nie
zmienią się ustalenia faktyczne oraz stan prawny, to sąd drugiej instancji nie może
przyjąć innej oceny prawnej. Taka ocena, wyrażona w poprzednim wyroku sądu dru-
giej instancji, staje się więc niejako elementem powtórnego rozstrzygnięcia, a więc
wystarczy się do niej tylko odwołać w uzasadnieniu. Jednakże, ocena prawna i wska-
zania co do dalszego postępowania wyrażone w uzasadnieniu orzeczenia sądu dru-
giej instancji nie wiążą Sądu Najwyższego przy rozpoznawaniu kasacji (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 6 kwietnia 1998 r., I CKN 595/97, OSNC 1998 nr 12, poz. 211;
PS 2000 nr 5, s. 92 z glosą M. Łochowskiego). Naruszenie przez sąd drugiej instancji
art. 386 § 6 k.p.c., wskutek nieuwzględnienia ocen wiążących przy ponownym rozpo-
znawaniu sprawy, nie przekreśla możliwości uznania przez Sąd Najwyższy wyroku
za odpowiadający prawu (wyrok z dnia 11 stycznia 2001 r., I PKN 183/00,
OSNAPiUS 2002 nr 17, poz. 411). Oznacza to, że zarzut naruszenia przez sąd dru-
giej instancji art. 386 § 6 k.p.c. nie ma w postępowaniu kasacyjnym znaczenia, jeżeli
nie wpłynęło to na zasadność rozstrzygnięcia w wyroku zaskarżonym kasacją. Ina-
czej mówiąc, zarzut naruszenia tego przepisu może mieć znaczenie tylko wówczas,
gdy pozostałe zarzuty stanowią usprawiedliwioną podstawę kasacji.
9
Strona pozwana w kasacji nie kwestionuje już charakteru dochodzonych rosz-
czeń jako premii w ścisłym tego słowa znaczeniu. Uważa jednak, że nie zostały speł-
nione przesłanki nabycia tego prawa, które w jej ocenie polegały na „podejmowaniu
decyzji inwestycyjnych". W tym przedmiocie strona pozwana zarzuca naruszenie art.
8 i art. 80 k.p. Przepisy te nie mają jednak większego znaczenia, gdyż decydujące
było spełnienie przez powodów przesłanek nabycia prawa do premii określonych w
regulaminie wynagradzania. Zgodnie z § 1 zarządzenia Nr 59/95 z dnia 1 grudnia
1995 r. (które stało się regulaminem wynagradzania z mocy art. 8 ust. 1 ustawy z
dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych
ustaw, Dz.U. Nr 24, poz. 110 ze zm.), załącznik nr 2 do regulaminu wynagradzania
dotyczył „pracowników Biura Inwestycji Kapitałowych zajmujących się działalnością w
zakresie obrotu papierami wartościowymi za pośrednictwem giełdy". Tym pracowni-
kom przysługiwała więc prowizja „rozdzielana procentowo w zależności od ilości
osób, ich zaangażowania, pełnionej funkcji i odpowiedzialności za podejmowane de-
cyzje" (pkt 10 załącznika nr 2). Wynika z tego, że „podejmowanie decyzji inwestycyj-
nych", a ściślej „odpowiedzialność za podejmowane decyzje", była tylko jednym z
elementów warunkujących powstanie prawa do premii, a zwłaszcza jej „procento-
wego rozdzielenia". Podstawową przesłanką nabycia tego prawa było „zajmowanie
się działalnością w zakresie obrotu papierami wartościowymi za pośrednictwem
giełdy". Trafnie wobec tego Sąd drugiej instancji uznał, że powodowie spełnili prze-
słanki nabycia tego prawa, skoro „wykonywali wszystkie czynności, które były po-
trzebne do podjęcia decyzji inwestycyjnych, bo taka była ich merytoryczna, zasadni-
cza praca w Biurze Inwestycji Kapitałowych". Sąd drugiej instancji nie naruszył więc
art. 80 zdanie pierwsze k.p., gdyż powodowie nabyli prawo do wynagrodzenia za
pracę wykonaną. Nie wiadomo też, dlaczego w tej sytuacji ich żądania miałyby być
sprzeczne z zasadami współżycia społecznego czy społeczno-gospodarczym prze-
znaczeniem prawa (art. 8 k.p.).
Zgodnie z art. 9 § 1 k.p., regulamin wynagradzania jest źródłem prawa pracy,
a jego postanowienia - prawem pracy. Według art. 772
§ 6 k.p., regulamin wynagra-
dzania (a także jego zmiana) wchodzi w życie po upływie dwóch tygodni od dnia po-
dania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy. Nie
może więc budzić wątpliwości, że regulamin wynagradzania musi być sporządzony
na piśmie (jak każdy akt prawny) i podany do wiadomości pracowników. Jeżeli regu-
lamin wynagradzania nie został ustalony na piśmie i nie został podany do wiadomo-
10
ści pracowników, to nie obowiązuje jako akt prawny (nie został ustalony, nie wchodzi
w życie). Nie jest to problem formy czynności prawnej, lecz problem procesu stano-
wienia prawa pracy. Regulamin wynagradzania nie jest oświadczeniem woli praco-
dawcy i zarzut kasacji naruszenia art. 76 k.c. jest w tym zakresie nieadekwatny, a
tym samym bezzasadny.
Według art. 772
§ 5 k.p., do regulaminu wynagradzania stosuje się art. 24113
§
2 k.p., a więc jego postanowienia mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w
drodze wypowiedzenia dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu
stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy. Taka też jest kolejność zmiany
na niekorzyść pracownika warunków pracy wynikających z regulaminu wynagradza-
nia. W pierwszej kolejności należy zmienić we właściwym trybie regulamin wynagra-
dzania, a następnie dokonać wypowiedzenia zmieniającego. Jeżeli warunki wynagra-
dzania wynikają z regulaminu wynagradzania, to dokonanie wypowiedzenia zmienia-
jącego jest nieskuteczne, bez uprzedniej zmiany regulaminu. Wypowiedzenie zmie-
nia warunki pracy wynikające z umowy. Jego skuteczność nie wpływa natomiast na
warunki pracy wynikające z regulaminu wynagradzania. Argumentacja przedstawiona
w kasacji, dotycząca skuteczności wypowiedzenia zmieniającego dokonanego ustnie
ze względu na jego niezaskarżenie do sądu pracy (zarzut naruszenia art. 42 i 29
k.p.), jest o tyle bezprzedmiotowa, że warunki wynagradzania powodów w zakresie
dotyczącym premii nie wynikały z umów o pracę, lecz z regulaminu wynagradzania.
Nawet gdyby uznać, że powodom dokonano skutecznie wypowiedzeń zmieniających,
to i tak premia im przysługiwała, gdyż prawo do niej było ustalone w regulaminie wy-
nagradzania, a ten nie został zmieniony.
Z tych względów kasacja podlegała oddaleniu (art. 39312
k.p.c.). O kosztach
postępowania kasacyjnego orzeczono na mocy art. 98 § 1 k.p.c.
========================================