Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CK 240/04
POSTANOWIENIE
Dnia 27 października 2004 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian
SSA Elżbieta Strelcow
w sprawie z powództwa Z.C.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń i Reasekuracji W. SA w B.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 27 października 2004 r.,
na skutek kasacji strony pozwanej
od wyroku Sądu Okręgowego
z dnia 3 września 2003 r.,
uchyla zaskarżony wyrok oraz wyrok Sądu Rejonowego z dnia
25 kwietnia 2003 r., i odrzuca pozew;
zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 9.040
(dziewięć tysięcy czterdzieści) złotych tytułem kosztów procesu
za wszystkie instancje.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 3 września 2003 r. Sad Okręgowy oddalił apelację
pozwanego Towarzystwa Ubezpieczeń i Reasekuracji „W.” S.A. Oddział w B. od
wyroku Sądu Rejonowego z dnia 25 kwietnia 2003 r., którym zasądzona została od
pozwanego na rzecz powoda Z. C. kwota 26 100 zł z odsetkami ustawowymi i
kosztami procesu. Zasądzona kwota stanowi odszkodowanie z tytułu
ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku drogowego, w wyniku
którego uszkodzony został samochód powoda marki Audi i wobec tego, że koszt
naprawy (50 941 zł) przewyższał wartość rynkową pojazdu przed wypadkiem
(43 200 zł) szkodę tę ustalono na kwotę odpowiadającą różnicy pomiędzy wartością
rynkową pojazdu przed wypadkiem (43 200 zł) a kwotą 17 100 zł, która
prawomocnie została zasądzona od pozwanego na rzecz powoda z tytułu tego
samego ubezpieczenia wyrokiem Sądu Rejonowego w S. z dnia 28 marca 2002 r.,
sygn. akt I C 24/01. Sądy obu instancji nie uznały zasadności podniesionego
przez pozwanego zarzutu sprawy osądzonej i przyjęły, że w poprzedniej sprawie
powód – po uprzednim dwukrotnym żądaniu od pozwanej zapłaty odszkodowania w
kwocie 59 950,10 zł – wystąpił o zasądzenie jedynie bezspornej kwoty
odszkodowania ustalonego jako różnica pomiędzy wartością rynkową pojazdu
przed wypadkiem (43 200 zł) a jego wartością rynkową po wypadku (26 100 zł)
i że trudno przypisywać powodowi, iż wytaczając tamto powództwo zrzekł się
„reszty odszkodowania”.
Wyrok wymieniony na wstępie pozwany zaskarżył kasacją. Podstawę kasacji
stanowi naruszenie prawa materialnego – art. 363 § 1 i 2 k.c. oraz naruszenie
przepisu postępowania art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., przez przyjęcie, że w sprawie
nie zachodzi powaga rzeczy osądzonej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nie ulega wątpliwości, że powodowi przysługuje od zakładu ubezpieczeń
tylko jedno – obejmujące naprawienie wszystkich doznanych szkód –
odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej sprawcy
wypadku, w wyniku którego uszkodzony został jego samochód. Oczywiście
nie oznacza to, że powód nie mógł domagać się odszkodowania poprzez spełnienie
świadczeń częściowych, składających się na to odszkodowanie.
3
Dochodząc odszkodowania w sprawie Sądu Rejonowego w S. sygn. akt I C
24/01 powód nie wskazał jednakże, że dochodzi jedynie części odszkodowania.
Okoliczność, że przed wytoczeniem powództwa domagał się od pozwanego
przyznania mu odszkodowania w kwocie 59 950,10 zł ani jego twierdzenie, że żąda
zasądzenia kwoty 17 100 zł jako bezspornej, nie było wystarczające do przyjęcia,
że poza tą kwotą może mu w ramach należnego mu odszkodowania przysługiwać
jakaś dalsza kwota. W każdym bądź razie z punktu widzenia pozwanego kwota
17 100 zł wyczerpywała odszkodowanie należne powodowi, gdyż na taką kwotę
ustalił on wysokość tego odszkodowania, odmawiając jego wypłacenia ze względu
na nieuznawanie zasady swojej odpowiedzialności za zaistniałą szkodę. Dlatego to
w wymienionej sprawie przedmiotem sporu była tyko zasada powództwa, a nie jego
wysokość.
Okoliczność, że dochodząc odszkodowania w poprzedniej sprawie powód
nie zastrzegł, iż dochodzi jedynie części należnego mu roszczenia, nie wyłączała
jednakże możliwości – po prawomocnym uwzględnieniu żądania – dochodzenia
dalszej, uprzednio nie dochodzonej jego części, w odrębnej sprawie. Rzecz jednak
w tym, że – jak już wyżej powiedziano – powodowi z tytułu szkody wyrządzonej
jednym zdarzeniem przysługuje tylko jedno odszkodowanie. Sposób ustalenia jego
wysokości jest natomiast innym zagadnieniem.
W poprzedniej sprawie, tak jak i w sprawie, w której wydany został
zaskarżony wyrok, powód dochodził odszkodowania za szkodę spowodowaną
uszkodzeniem jego samochodu. Szkodę tę mógł określać koszt naprawy pojazdu
lub w razie nieopłacalności naprawy – wartość rynkowa samochodu sprzed
wypadku, pomniejszona o wartość rynkową jego pozostałości po wypadku. Jeżeli
naprawa nie przywróciła pojazdu do stanu sprzed wypadku, szkodę mógł stanowić
koszt naprawy pojazdu oraz zmniejszenie wartości samochodu po naprawie
w porównaniu ze stanem sprzed wypadku. W sytuacji, gdy koszt naprawy
przewyższa wartość samochodu sprzed wypadku, odszkodowanie nie może jednak
być wyższe od tej wartości. Takie zasady ustalenia wysokości szkody
i odszkodowania wynikają w szczególności z orzeczeń Sądu Najwyższego
powołanych w zaskarżonym wyroku. Żądając naprawienia szkody polegającej
na różnicy – ustalonej przez pozwanego i nie kwestionowanej przez powoda
4
co do wysokości – między wartością pojazdu sprzed wypadku a jego wartością
po wypadku, powód określił poniesioną przez siebie szkodę bez odwoływania się
do kosztów naprawy pojazdu. Tak określona, na podstawie kryterium wybranego
przez powoda, wysokość doznanej przezeń szkody na skutek uszkodzenia jego
pojazdu, wyczerpuje całość szkody ustalonej przy pomocy tego kryterium.
Odszkodowanie w kwocie 17 000 zł, zasądzone prawomocnym wyrokiem Sądu
Rejonowego w S. z dnia 28 marca 2002 r., sygn. akt I C 24/01, stanowi naprawienie
tej szkody.
W sprawie, w której wydany został zaskarżony wyrok, powód dochodzi –
i żądanie to zostało uwzględnione – odszkodowania ograniczonego wprawdzie
do wartości pojazdu sprzed wypadku, ale w wysokości kosztów naprawy
samochodu (przy uwzględnieniu kwoty już uprzednio prawomocnie zasądzonej).
W sytuacji, gdy odszkodowanie ustalone, aczkolwiek według innego kryterium,
ale należne ze względu na wyrządzenie tej samej szkody, zostało już prawomocnie
w całości zasądzone na rzecz powoda, nie może on ponownie dochodzić tego
odszkodowania, ustalonego na podstawie innego kryterium. W sprawie, w której
odszkodowanie takie zostało zasądzone, zachodzi – ze względu na prawomocne
osądzenie sprawy o to samo – nieważność postępowania (art. 379 pkt 3 k.p.c.).
Już tylko na marginesie należy zauważyć, że zasądzenie odszkodowania
w wysokości, co prawda ograniczonej do wartości samochodu sprzed wypadku,
lecz odpowiadającej kosztom naprawy pojazdu, przy uwzględnieniu odszkodowania
prawomocnie zasądzonego w poprzedniej sprawie, w istocie oznaczałoby
przyznanie odszkodowania odpowiadającego kosztom naprawy samochodu
w sytuacji, gdy koszty te przewyższały jego wartość sprzed wypadku, a zatem
gdy naprawa samochodu była ekonomicznie nieuzasadniona i co za tym idzie
nie było uzasadnione przyznanie odszkodowania w wysokości kosztów tej naprawy.
Poza tym przyznanie takiego odszkodowania pomijałoby – przy braku podstaw
do naprawy samochodu i określenia odszkodowania należnego powodowi
w wysokości odpowiadającej tym kosztom – wartość pojazdu po wypadku.
Z przytoczonych względów, Sąd Najwyższy uznał, że między stronami
sprawa o należne powodowi od pozwanego odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia
odpowiedzialności cywilnej sprawcy wypadku drogowego, w wyniku którego
5
uszkodzony został jego samochód, została prawomocnie osądzona wyrokiem Sądu
Rejonowego w S. z 28 marca 2002 r., sygn. akt I C 24/01. Zaskarżony wyrok
wydany zatem został w postępowaniu dotkniętym nieważnością (art. 379 pkt 3
k.p.c.). Po rozpoznaniu kasacji na posiedzeniu niejawnym (art. 3938
§ 2 k.p.c.),
na podstawie art. 39316
k.p.c. należało więc uchylić wydane w sprawie wyroki
i odrzucić pozew i na podstawie art. 108 § 1 w związku z art. 98 § 1 i 3 oraz art. 99
k.p.c. zasądzić od powoda na rzecz pozwanego poniesione przezeń koszty
procesu, obejmujące wpis od apelacji i wpis od kasacji oraz koszty wynagrodzenia
jego pełnomocnika – radcy prawnego we wszystkich instancjach.