Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 23 listopada 2004 r.
I PK 20/04
Uzyskanie przez pracowników specjalnej odprawy z tytułu zwolnień gru-
powych, nie stwarza - na zasadzie równości - uprawnienia do tej odprawy dla
pracowników nieobjętych zwolnieniami grupowymi.
Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Andrzej Kijowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 listopada 2004 r.
sprawy z powództwa Teresy G. przeciwko Bankowi [...] SA w K. o odprawę, na sku-
tek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Białymstoku z dnia 30 października 2003 r. [...]
o d d a l i ł kasację.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2003 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Białymstoku
zasądził od pozwanego Banku [...] SA w K. na rzecz powódki Teresy G. kwotę
30.000 zł wraz odsetkami oraz kwotę 2.000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że od dnia 29 kwietnia 1972 r. do dnia 31 października
2001 r. powódka była zatrudniona u pozwanego na stanowisku kasjera w pełnym
wymiarze czasu pracy na czas nieokreślony. W dniu 30 lipca 2001 r. pracodawca
wypowiedział powódce umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu
wypowiedzenia upływającego z dniem 31 października 2001 r. Jako przyczynę wy-
powiedzenia podano konieczność zmniejszenia stanu zatrudnienia w zakładzie
pracy. W dniu 23 października 2001 r. u pozwanego wszedł w życie regulamin roz-
wiązywania umów o pracę z pracownikami Banku [...] SA w W. Regulamin ten doty-
czył pracowników Banku odchodzących w trybie wypowiedzenia umowy o pracę lub
za porozumieniem stron w okresie od dnia 23 października 2001 r. do dnia 28 lutego
2
2002 r. Regulamin przewidywał w stosunku do pracowników odchodzących na jego
podstawie dodatkowe odprawy uzależnione od sposobu rozwiązania z pracownikiem
umowy o pracę oraz od stażu pracy u pozwanego.
Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy stwierdził, że
w sytuacji, gdy regulamin wszedł w życie z dniem 23 października 2001 r., a okres
wypowiedzenia umowy o pracę powódce upływał z dniem 31 października 2001 r., to
została ona objęta postanowieniami regulaminu i z tego względu powinna otrzymać
od pracodawcy przewidzianą w tym regulaminie odprawę w wysokości 10-krotnego
wynagrodzenia miesięcznego (23.584,30 zł oraz 1.500 zł na pokrycie kosztów ewen-
tualnego przeszkolenia). Ponadto, zdaniem Sądu powódka jako członek Komisji Re-
wizyjnej Międzyzakładowej Organizacji Związkowej [...] NSZZ „Solidarność” Regionu
[...] podlegała szczególnej ochronie prawnej. Pracodawca zaś wypowiadając jej sto-
sunek pracy mimo braku na jej zwolnienie zgody odpowiedniej organizacji związko-
wej, naruszył art. 32 ustawy o związkach zawodowych i z tego tytułu powódce należy
się odszkodowanie.
W apelacji od powyższego wyroku strona pozwana wniosła o jego zmianę i
zasądzenie na rzecz Teresy G. tylko odszkodowania w wysokości 4.915,70 zł z
ustawowymi odsetkami za okres od 1 listopada 2001 r. do dnia zapłaty i oddalenie
powództwa w pozostałym zakresie. Pozwany zarzucił bezpodstawność założenia
wyroku, że Teresa G. przysługiwały świadczenia przewidziane w regulaminie rozwią-
zywania umów o pracę z pracownikami Banku [...] SA. Pozwany przyznał, że Sąd
Rejonowy słusznie zasądził na rzecz powódki odszkodowanie w wysokości 4.915,70
zł, gdyż była ona z racji funkcji pełnionej w związku zawodowym pracownicą podle-
gającą szczególnej ochronie, wobec czego rozwiązanie z nią umowy o pracę przez
pozwanego zostało dokonane z naruszeniem prawa. Natomiast odprawa przewidzia-
na w regulaminie powódce nie przysługiwała. Regulamin z 23 października 2001 r.
stanowił bowiem, że takie świadczenie przysługuje tylko osobie, z którą stosunek
pracy został rozwiązany w trybie porozumienia stron. Z taką inicjatywą mógł przede
wszystkim wystąpić Bank. Pracodawca mógł też przystać na taką propozycję pra-
cownika. Sytuacji takiej nie było, skoro stosunek pracy łączący strony został rozwią-
zany w następstwie wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę przed wejściem
regulaminu w życie.
Wyrokiem z dnia 30 października 2003 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Białymstoku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony
3
wyrok w ten sposób, że obniżył zasądzoną na rzecz powódki Teresy G. od pozwa-
nego Banku [...] SA w K. kwotę z 30.000 zł do kwoty 4.915,70 zł oraz odstąpił od ob-
ciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego należnymi pozwanemu. W po-
zostałej zaś części powództwo Teresy G. oddalił.
Sąd drugiej instancji za bezsporny uznał fakt, że stosunek pracy z powódką
został rozwiązany z naruszeniem art. 32 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych. Powódka na podstawie art. 45 k.p. mogła w tej sytuacji domagać się
przywrócenia do pracy lub odszkodowania. Wybrała ona tę drugą możliwość i z tego
tytułu uzyskała niekwestionowane odszkodowanie. Niezależnie od tego powódka z
tytułu rozwiązania z nią stosunku pracy, oprócz odprawy emerytalnej otrzymała od
pracodawcy także odprawę na podstawie art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy. Sąd drugiej instancji stwierdził, że regulamin rozwiązy-
wania umów o pracę z pracownikami Banku [...] SA w W. obowiązywał od dnia 23
października 2001 r. do dnia 28 lutego 2002 r. i nie miał zastosowania do powódki,
której wypowiedzenie umowy o pracę zostało doręczone w dniu 31 lipca 2001 r. Zda-
niem Sądu zmiana sposobu rozwiązania umowy o pracę z powódką w trakcie wypo-
wiedzenia wymagałaby dodatkowych czynności prawnych, które nie zostały podjęte.
Art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. nie nakłada na pracodawcę obowiązku
przyznania zwalnianym pracownikom jeszcze innych świadczeń niż świadczenia
wymienione w tej ustawie. W sytuacji wprowadzenia przez pracodawcę dodatkowych
świadczeń, posiada on autonomię w zakresie ich ukształtowania i określenia kręgu
pracowników nimi objętych. Pracodawca nie był zobowiązany ani według przepisów
prawa, ani z powodu zasad współżycia społecznego do cofnięcia powódce wypowie-
dzenia umowy o pracę po to, ażeby rozpocząć procedurę regulaminowego rozwiąza-
nia z powódką stosunku pracy.
W kasacji od powyższego wyroku skarżąca wniosła o jego zmianę w części
oddalającej powództwo i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki odprawy w
kwocie 25.084,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1 listopada 2001 r. Pod-
stawę kasacji stanowi zarzut naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie regulaminu rozwiązywania umów o pracę z pracownika-
mi Banku [...] SA w W., a przede wszystkim przepisu § 5 i § 7 pkt 4 tegoż regula-
minu, polegający na przyjęciu przez Sąd drugiej instancji stanowiska, że powódce
nie przysługuje przewidziana w regulaminie odprawa.
4
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zasadnicza, wynikająca z podstawy kasacji (por. art. 39311
§ 1 k.p.c.) kwestia
podlegająca rozstrzygnięciu w postępowaniu kasacyjnym dotyczyła zawartej w za-
skarżonym wyroku oceny prawnej, że ustalony stan faktyczny nie uzasadniał zasto-
sowania do niego wskazanych w kasacji przepisów regulaminowych. Chodzi wiec
zatem najogólniej mówiąc, o porównanie (subsumcję) wiążąco ustalonego stanu
faktycznego sprawy (por. art. 39311
§ 2 k.p.c.) z przepisami regulaminu, na które
wskazuje kasacja, a ściślej mówiąc z wyrażonymi w tych przepisach normami zakła-
dowego prawa pracy. W odniesieniu do stanu faktycznego sprawy należało mieć na
uwadze po pierwsze to, że rozwiązanie stosunku pracy z powódką nastąpiło wpraw-
dzie z przyczyn dotyczących pracodawcy, o których mowa w art. 1 powoływanej
wyżej ustawy z 28 grudnia 1989 r., ale w zakresie rozwiązania indywidualnego, a
więc nie w ramach „grupowych zwolnień pracowników”. Te ostatnie bowiem nastąpiły
później i dla nich - jak to wynika z preambuły przedmiotowego regulaminu, na pod-
stawie art. 4 ust. 3 tej ustawy - zostały określone szczególne zasady. Po drugie,
istotne jest to, że chociaż umowa o pracę z powódką została, na skutek upływu
okresu wypowiedzenia rozwiązana z dniem 31 października 2001 r., to jest już po
wydaniu regulaminu, to jednak skuteczne czynności prawne w zakresie tego rozwią-
zania zostały dokonane wcześniej (wypowiedzenie zostało doręczone 31 lipca 2001
r.), bez związku z regulaminem, który wydany został dopiero w dniu 23 października
2001 r. i - jak to wyraźnie wynika z jego § 1 ust. 2 - obowiązuje od dnia 23 paździer-
nika 2001 r. do dnia 28 lutego 2002 r., do którego miały być zawarte porozumienia
stron w sprawie rozwiązywania stosunku pracy lub wręczone wypowiedzenie umów o
pracę.
Jeżeli chodzi o zakres regulaminu, należy zwrócić uwagę na niekwestiono-
wane w toku postępowania i w kasacji dwie zasadnicze kwestie. Po pierwsze, że
chodzi tu o akt prawny Zarządu Banku [...], który - jak to właściwie ocenił Sąd w za-
skarżonym wyroku - konkretyzując ustawowe zasady rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, mógł w sposób autonomicz-
ny, bez naruszenia zasady równości, przyznać takim pracownikom dodatkową od-
prawę pieniężną oprócz odprawy wynikającej z ustawy. Po drugie, regulamin ten nie
zawiera żadnych postanowień o jego zastosowaniu do pracowników, z którymi sto-
5
sunki pracy zostały rozwiązane lub którym przed wejściem regulaminu w życie wy-
powiedziano umowy o pracę.
To z uwzględnieniem powyższego kontekstu należało ustalać treść normatyw-
ną powoływanych w kasacji postanowień § 5 i § 7 ust. 4 regulaminu. Pierwszy z tych
przepisów stanowi, że w przypadku rozwiązania z pracownikiem stosunku pracy z
przyczyn leżących po stronie Banku z zachowaniem trybu porozumienia stron, pra-
cownikowi przysługują określone świadczenia (w tym dodatkowa odprawa, której do-
chodzi powódka). Otóż nie może ulegać wątpliwości, że chodzi tu o pracowników
zwalnianych z pracy w trybie porozumienia stron następującego po wejściu w życie
regulaminu. Precyzując tę kwestię należy stwierdzić, że § 5 odnosi się do tych pra-
cowników, których na podstawie postanowień regulaminu (por. jego § 1 ust. 4 i § 2)
wybrano do zwolnienia i z którymi, stosownie do postępowania określonego w § 5
ust. 2 i 3, zawarto odpowiednie porozumienie. Taka jest jednoznaczna w tym aspek-
cie zasada postępowania, zgodnie z którą „Bank złoży wszystkim pracownikom, z
którymi będzie chciał rozwiązać umowy o pracę z przyczyn leżących po stronie
Banku, propozycję rozwiązania umowy o pracę w trybie porozumienia stron. Propo-
zycja zostanie złożona w formie pisemnej i termin jej obowiązywania będzie wynosił
10 dni od dnia jej otrzymania przez pracownika” oraz że także sam pracownik może
wystąpić z własną propozycją i w takim przypadku „Bank ustosunkuje się do propo-
zycji pracownika w terminie 10 dni od dnia jej otrzymania”.
Sąd Najwyższy, wbrew stanowisku przedstawionemu w kasacji, w pełni po-
dziela ocenę prawną zaskarżonego wyroku, że wskazany przepis regulaminu nie
dotyczy takich sytuacji faktycznych, jak w sprawie rozpatrywanej, bo chodzi tu o pra-
cownika, do którego wszczęcie procedury doboru do zwolnienia i przeprowadzenia
pertraktacji dotyczących zawarcia porozumienia o rozwiązanie umowy o pracę by-
łoby bezprzedmiotowe, wobec wcześniejszych czynności prawnych, które spowodo-
wały rozwiązanie stosunku pracy. To samo dotyczy § 7 ust. 4 regulaminu, określają-
cego prawo do świadczenia (1.500 zł) „pracownikom, z którymi rozwiązano umowę o
pracę na zasadach niniejszego Regulaminu”.
Z powyższych przyczyn, skoro podstawa kasacji jest bezzasadna Sąd Najwyż-
szy orzekł stosownie do art. 39312
k.p.c.
========================================