Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 3 LUTEGO 2005 R.
SNO 3/05
Przewodniczący: sędzia SN Ewa Gaberle.
Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Marek Sokołowski.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny na rozprawie z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego sędziego Sądu Apelacyjnego oraz protokolanta po
rozpoznaniu w dniu 3 lutego 2005 r. sprawy sędziego Sądu Okręgowego w
związku z odwołaniem: obwinionego, Ministra Sprawiedliwości i Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego od wyroku Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 22 października 2004 r., sygn. akt (...)
u t r z y m a ł w m o c y zaskarżony w y r o k, a kosztami postępowania
odwoławczego obciążył Skarb Państwa.
U z a s a d n i e n i e
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego w A. złożył do
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w B. wniosek o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej przeciwko sędziemu Sądu Okręgowego w C., któremu
zarzucił popełnienie przewinienia służbowego, polegającego na tym, że od
października 2001 r. do dnia 14 czerwca 2004 r., wbrew wyraźnemu zakazowi
wynikającemu z art. 86 § 3 pkt 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r – Prawo o
ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.), pełnił funkcję
członka rady nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej „B.(...)” w C., tj. o czyn
przewidziany w art. 107 § 1 tej ustawy.
Wyrokiem z dnia 22 października 2002 r., sygn. akt (...), Sąd Apelacyjny –
Sąd Dyscyplinarny w B., uznał sędziego Sądu Okręgowego za winnego
popełnienia zarzuconego mu przewinienia służbowego, wyczerpującego
dyspozycję art. 107 § 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych i na
mocy art. 109 § 5 powołanej ustawy odstąpił od wymierzenia kary.
Sąd ten uznał, iż w świetle zgromadzonego w toku postępowania
dyscyplinarnego materiału dowodowego fakt popełnienia przez obwinionego
sędziego przewinienia służbowego określonego w art. 107 § 1 ustawy nie budzi
wątpliwości. Obowiązujący do dnia 30 września 2001 r. art. 68 § 1 ustawy z
dnia 20 czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (jednolity
tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) w związku z art. 4 pkt 3 ustawy z
dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej
przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. Nr 106, poz. 679 ze zm.)
dopuszczały jako wyjątek, członkostwo sędziów w radach nadzorczych
2
spółdzielni mieszkaniowych. Z dniem 1 października 2001 r. weszła w życie
ustawa z dnia 27 lipca 2001 r – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U.
Nr 98, poz. 1070 ze zm.), która w art. 86 § 3 pkt 2 wyraźnie stwierdziła, że
sędzia nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej
spółdzielni. Przepis ten nie przewidywał wyjątku co do członkostwa w radzie
nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej. Stosownie do art. 86 § 4 u.s.p., podjęcie
dodatkowego zatrudnienia, innego zajęcia lub sposobu zarobkowania (art.86 § 1
i 3 u.s.p.) wymagało uprzedniego wdrożenia procedury zawiadomienia
właściwego organu, który miał prawo wyrazić sprzeciw. Obwiniony, pozostając
po dniu 1 października 2001 r. w radzie nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej
„B.(...)” w C. i nie zawiadamiając o tym Prezesa Sądu Okręgowego w C.,
naruszył zakaz ustawowy z art. 86 § 3 pkt 2 u.s.p., a ponadto w rozmowie z
Prezesem Sądu Okręgowego w C. w dniu 16 marca 2004 r. potwierdził brak
zamiaru rezygnacji z funkcji członka rady nadzorczej.
Tak więc wina sędziego Sądu Okręgowego w zakresie postawionego mu
zarzutu popełnienia przewinienia służbowego objętego przepisem art. 107 § 1
u.s.p. nie budziła wątpliwości. Jednakże, w ocenie Sądu, biorąc pod uwagę fakt,
że obwiniony traktował to – do niedawna dozwolone – zajęcie jako pracę
społeczną, nie był dotąd karany, a nadto nienagannie przepracował w wymiarze
sprawiedliwości 35 lat, istnieją podstawy do uznania przewinienia za przypadek
mniejszej wagi, co uzasadnia, na podstawie art.109 § 5 u.s.p., odstąpienie od
wymierzenia obwinionemu kary dyscyplinarnej.
Odwołanie od powyższego wyroku wniósł Minister Sprawiedliwości, w
części dotyczącej orzeczenia o karze – na niekorzyść obwinionego.
Na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p.,
zaskarżonemu wyrokowi zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przez
przyjęcie, że przewinienie dyscyplinarne obwinionego, polegające na pełnieniu,
wbrew wyraźnemu zakazowi wynikającemu z art. 86 § 3 pkt 2 u.s.p., funkcji
członka Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej „B.(...)” w C., stanowiło
przewinienie mniejszej wagi i w następstwie tego niesłuszne odstąpienie od
wymierzenia kary dyscyplinarnej. Według skarżącego zważyć należało znaczny
stopień zawinienia sędziego Sądu Okręgowego, wyrażający się w szczególnie
dużym natężeniu jego złej woli, bowiem obwiniony nie dość, że wbrew
wyraźnemu zakazowi wynikającemu z art. 86 § 3 pkt 2 u.s.p., pełnił funkcję
członka Rady Nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej „B.(...)” w C., to zaniechał
zawiadomić o tym, stosownie do przepisu art. 86 § 4 u.s.p., Prezesa Sądu
Okręgowego w C., któremu przysługiwała decyzja o sprzeciwie; nadto zaś po
ujawnieniu tego stanu rzeczy, w rozmowie z Prezesem Sądu Okręgowego w C.
w dniu 16 marca 2004 r. stwierdził, iż nie zrezygnuje z funkcji członka rady
nadzorczej. W odwołaniu wskazano także, iż Sąd Dyscyplinarny przecenił
okoliczność późniejszego zrzeczenia się przez obwinionego mandatu członka
rady nadzorczej, skoro nastąpiło to dopiero po wszczęciu wobec niego
postępowania dyscyplinarnego. Okolicznością obciążającą sędziego jest również
3
fakt otrzymywania przez niego gratyfikacji finansowych (ich wysokość ma
znaczenie drugorzędne) z tytułu uczestnictwa w posiedzeniach rady nadzorczej.
W konkluzji odwołania skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części
i wymierzenie – na podstawie art. 109 § 1 pkt 2 u.s.p. – obwinionemu kary
dyscyplinarnej nagany.
Pismem z dnia 25 listopada 2004 r. odwołanie od wyroku Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w B. złożył obwiniony i podnosząc
zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art.107 § 1, art.86 § 4
w związku z art.86 § 3 pkt 2, art. 88 w związku z art. 87 § 1 u.s.p., wniósł o jego
zmianę i uniewinnienie od zarzucanego przewinienia służbowego. W
uzasadnieniu odwołania zakwestionował stanowisko Sądu Dyscyplinarnego w
przedmiocie naruszenia zakazu wynikającego z art. 86 u.s.p., w tym w
szczególności obowiązku wdrożenia procedury zawiadomienia właściwego
organu co do podejmowania dodatkowego zatrudnienia zawartego w § 4,
wskazując iż w chwili wejścia w życie przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2001 r.
– Prawo o u.s.p. był już członkiem rady nadzorczej spółdzielni, przepisy ustawy
nie regulowały sytuacji sędziego, który w chwili ich wejścia w życie pozostawał
już w „innym zajęciu”, a stosowanie przepisów art. 86 § 4 – 6 u.s.p. w drodze
analogii jest jedynie jedną z możliwości rozwiązania tego zagadnienia.
Odwołanie od wyroku Sądu Dyscyplinarnego złożył także Zastępca
Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego w A., zaskarżając wyrok w
części dotyczącej orzeczenia o karze i zarzucając jej rażącą niewspółmierność
(łagodność), wniósł o jego zmianę poprzez orzeczenie kary przeniesienia na
inne miejsce służbowe, wnioskowanej przed Sądem pierwszej instancji. W
uzasadnieniu odwołania Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego podkreślił, iż
kontynuowanie przez obwinionego członkostwa w radzie nadzorczej spółdzielni
wbrew stanowisku przełożonych i fakt rezygnacji z tej funkcji dopiero po
rozpoczęciu postępowania dyscyplinarnego stanowi przewinienie o znacznym
stopniu szkodliwości, poważniejszym niż w ocenie Sądu pierwszej instancji.
W odpowiedzi na odwołanie Ministra Sprawiedliwości, obwiniony wniósł
o jego nieuwzględnienie i podtrzymał swoje odwołanie wraz z zawartym
wnioskiem o uniewinnienie od zarzucanego przewinienia służbowego, natomiast
w piśmie procesowym z dnia 19 stycznia 2005 r. podtrzymał swoje odwołanie i
wniósł o nieuwzględnienie odwołania Ministra Sprawiedliwości jak i odwołania
Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego w A.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Według niewątpliwego stanu faktycznego, sędzia Sądu Okręgowego był
działaczem ruchu spółdzielczego od kilkudziesięciu lat. W marcu 1990 r.
wybrany został na członka rady nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej „B.(...)”
w C. Funkcję tę pełnił w kolejnych kadencjach do dnia 14 czerwca 2004 r. Na
kadencję 2001 – 2005 wybrany został przez zebranie przedstawicieli członków
spółdzielni w dniu 18 czerwca 2001 r. Członkom rady nadzorczej, na podstawie
4
uchwały zebrania przedstawicieli członków spółdzielni z dnia 18 czerwca 1998
r., za udział w posiedzeniach rady nadzorczej przysługiwało świadczenie w
wysokości 10 % aktualnego najniższego wynagrodzenia brutto, ogłaszanego
przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej. W 2003 r obwiniony otrzymał z tego
tytułu (za udział w 19 posiedzeniach rady nadzorczej i 13 posiedzeniach komisji
statutowych rady nadzorczej) kwotę 1 888 zł (zaświadczenie Spółdzielni k. 18 –
19 akt sprawy). Za działalność w ruchu spółdzielczym został odznaczony
odznaką Zasłużonego Działacza Ruchu Spółdzielczego (legitymacja SM nr ...).
W rozmowie z Prezesem Sądu Okręgowego w C. w dniu 16 marca 2004 r.
obwiniony stwierdził, że nie zrezygnuje z funkcji członka rady nadzorczej
(notatka urzędowa k. 4 akt sprawy).
Ostatecznie jednak w dniu 14 czerwca 2004 r. obwiniony zrzekł się
mandatu członka rady nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej „B.(...)” w C. (k.
33 akt sprawy).
Obowiązujący do dnia 30 września 2001 r. art. 68 § 1 ustawy z dnia 20
czerwca 1985 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych w związku z art. 4 pkt
3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności
gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne, dopuszczały jako wyjątek,
członkostwo sędziów w radach nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych. Z
dniem 1 października 2001 r. weszła w życie ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. –
Prawo o ustroju sądów powszechnych.
W myśl art. 86 § 1 tej ustawy, sędzia nie może podejmować dodatkowego
zatrudnienia, z wyjątkiem zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym, naukowo-
dydaktycznym lub naukowym w łącznym wymiarze nieprzekraczającym
pełnego wymiaru czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych
stanowiskach, jeżeli wykonywanie tego zatrudnienia nie przeszkadza w
pełnieniu obowiązków sędziego. Sędziemu nie wolno nadto także podejmować
innego zajęcia ani sposobu zarobkowania, które przeszkadzałoby w pełnieniu
obowiązków sędziego, mogłoby osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub
przynieść ujmę godności urzędu sędziego.
O zamiarze podjęcia dodatkowego zatrudnienia, o którym mowa w § 1, a
także o podjęciu innego zajęcia lub sposobu zarobkowania, sędzia zawiadamia
prezesa właściwego sądu, a prezesi tych sądów – Ministra Sprawiedliwości.
Prezes właściwego sądu w stosunku do sędziego, a Minister
Sprawiedliwości w stosunku do prezesa sądu apelacyjnego i prezesa sądu
okręgowego wydaje decyzję o sprzeciwie wobec zamiaru podjęcia zatrudnienia
na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w szkole
wyższej, jeżeli uzna, że będzie ono przeszkadzało w pełnieniu obowiązków
sędziego, oraz wobec podjęcia lub kontynuowania innego zajęcia, które
przeszkadzałoby w pełnieniu obowiązków sędziego, osłabiało zaufanie do jego
bezstronności lub przynosiło ujmę godności urzędu sędziego (§ 5).
Z powyższego wynika więc, że obowiązek zawiadomienia prezesa sądu i
ewentualnie jego decyzja o sprzeciwie może dotyczyć tylko podejmowania
5
przez sędziego dodatkowego zatrudnienia na stanowisku dydaktycznym,
naukowo-dydaktycznym lub naukowym, ewentualnie innego zajęcia czy też
sposobu zarobkowania, natomiast nie może dotyczyć sytuacji określonych w
przepisie § 3, który formułuje bezwzględny zakaz pozostawania przez sędziego
m.in. członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni, w
tym również w radzie nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej.
Obwiniony, pozostając po dniu 1 października 2001 r. członkiem rady
nadzorczej Spółdzielni Mieszkaniowej „B.(...)” w C., naruszył zakaz ustawowy
określony w art. 86 § 3 pkt 2 u.s.p., stąd też jego wina w zakresie postawionego
mu zarzutu popełnienia przewinienia służbowego określonego art. 107 § 1 u.s.p.
nie budzi wątpliwości. Przepis ten wskazuje bowiem, że za przewinienia
służbowe, w tym za oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia
godności urzędu (przewinienia dyscyplinarne), sędzia odpowiada
dyscyplinarnie.
Oceny tej nie zmieniłoby także zawiadomienie o fakcie pozostawania
członkiem rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej Prezesa Sądu
Okręgowego w C., skoro ustawa sformułowała stosowny zakaz, którego
złamania nie mogłaby konwalidować żadna decyzja prezesa właściwego sądu.
Z tych przyczyn twierdzenia obwinionego, iż istniały podstawy do jego
uniewinnienia są oczywiście nietrafne. Fakt, że członkostwo w radzie
nadzorczej spółdzielni obwiniony uzyskał w poprzednim stanie prawnym, nie
ma znaczenia dla oceny, że po wejściu w życie art. 86 § 3 u.s.p. czynność ta
przestała być dozwolona, co obligowało sędziego do rezygnacji z niej nawet bez
interwencji ze strony prezesa sądu. Zaniechanie tego, a nawet początkowo
odmowa rezygnacji z tej funkcji jest naganne, stanowiąc przewinienie służbowe
w rozumieniu art. 107 § 1 u.s.p.
Niemniej, wbrew również twierdzeniom odwołań: Ministra
Sprawiedliwości oraz Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego, stanowisko Sądu
pierwszej instancji, że był to przypadek mniejszej wagi, co uzasadnia
odstąpienie od wymierzenia kary, ma prawne uzasadnienie i jest przez Sąd
Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny, podzielane.
Ustawa, wprowadzając pojecie przewinienia mniejszej wagi, nie definiuje
go. Ma to ten skutek, że o uznaniu przewinienia służbowego za taki przypadek
(mniejszej wagi) rozstrzyga sąd dyscyplinarny, biorąc pod uwagę niewielką
szkodliwość czynu dla służby, oraz takiż stopień jego zawinienia. Dokonana
przez Sąd w tym postępowaniu ocena czynu (jego okoliczności i stopnia
zawinienia obwinionego) i stwierdzenie, że był to przypadek mniejszej wagi, co
uzasadnia odstąpienie od wymierzenia kary, jest trafna.
W ocenie Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego, samo wszczęcie i
prowadzenie postępowania dyscyplinarnego, a także przesądzenie, że było to
przewinienie służbowe, stanowiło dostateczną dolegliwość dla sędziego, co w
pełni uzasadnia odstąpienie od wymierzenia kary.
6
W tym stanie rzeczy również odwołania Ministra Sprawiedliwości i
Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego są niezasadne, co mając na względzie
orzeczono jak w wyroku, na podstawie art. 456 k.p.k.