Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 21 kwietnia 2005 r.
I PZ 44/04
Pełnomocnik pracodawcy będący radcą prawnym nie może zgłosić ust-
nie do protokołu rozprawy (posiedzenia) wniosku o doręczenie uzasadnienia
wyroku sądu drugiej instancji (art. 466 k.p.c. a contrario).
Przewodniczący SSN Herbert Szurgacz, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Maria Tyszel.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 kwietnia
2005 r. sprawy z powództwa Sławomira Z. przeciwko Hucie Szkła Okiennego „K.” SA
w P.T. o odszkodowanie, na skutek zażalenia strony pozwanej na postanowienie
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunal-
skim z dnia 5 października 2004 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunal-
skim postanowieniem z 5 października 2004 r. [...] odrzucił wniosek pełnomocnika
strony pozwanej o doręczenie wyroku tego Sądu z 7 lipca 2004 r. wraz z uzasadnie-
niem, wydanego w sprawie z powództwa Sławomira Z. przeciwko Hucie Szkła
Okiennego „K.” SA w P.T.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy podniósł, że zgodnie z art. 387
§ 1 i 3 k.p.c., sąd drugiej instancji uzasadnia wyrok z urzędu, orzeczenie z uzasad-
nieniem doręcza się zaś tej stronie, która w terminie tygodniowym od ogłoszenia
sentencji wyroku zażąda doręczenia. Sąd wskazał, że wyrok został ogłoszony 7 lipca
2004 r. w obecności pełnomocnika strony pozwanej będącego radcą prawnym. W
zakreślonym przez art. 387 § 3 k.p.c. tygodniowym terminie od ogłoszenia sentencji,
który upłynął 14 lipca 2004 r., pełnomocnik strony pozwanej nie zażądał doręczenia
orzeczenia z uzasadnieniem. Pełnomocnik wystąpił z takim żądaniem dopiero 10
2
sierpnia 2004 r., a więc znacznie po upływie przepisanego terminu. Sąd uznał, że w
tym stanie rzeczy żądanie doręczenia wyroku z uzasadnieniem należało odrzucić
jako spóźnione z mocy art. 328 § 1 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Ze względu
na twierdzenia pełnomocnika strony pozwanej, Sąd zwrócił uwagę na to, że w proto-
kole ogłoszenia wyroku z 7 lipca 2004 r. nie ma zapisu dotyczącego zgłoszenia przez
pełnomocnika strony pozwanej żądania doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Gdyby
jednak nawet żądanie takie zostało przez niego zgłoszone do protokołu, to byłoby
ono bezskuteczne z mocy art. 466 k.p.c. a contrario. Uprawnienie do zgłoszenia do
protokołu środków odwoławczych i innych pism procesowych przysługuje jedynie
pracownikowi lub ubezpieczonemu działającemu bez adwokata lub radcy prawnego.
Natomiast uprawnienie takie z pewnością nie przysługiwało pełnomocnikowi strony
pozwanej będącemu radcą prawnym.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik strony pozwanej wniósł
o jego uchylenie i nadanie dalszego biegu wnioskowi strony pozwanej poprzez dorę-
czenie wyroku z uzasadnieniem. W uzasadnieniu zażalenia skarżący wskazał, że 29
czerwca 2004 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie po zamknięciu rozprawy odroczył ogło-
szenie orzeczenia i wyznaczył termin jego publikacji na 7 lipca 2004 r. W tym dniu
sędzia przewodniczący składu orzekającego ogłosił wyrok wyłącznie w obecności
pełnomocnika strony pozwanej i protokolanta, odczytując sentencję wyroku. Pełno-
mocnik strony pozwanej twierdzi, że po ogłoszeniu sentencji oświadczył, iż wnosi o
doręczenie wyroku z uzasadnieniem, w odpowiedzi na co został pouczony, że ma
obowiązek - dla skuteczności kasacji - złożyć ten wniosek na piśmie w ustawowym
terminie. Następnie skarżący wskazał, że fakt, iż wniosek pełnomocnika nie został
zapisany w protokole ogłoszenia orzeczenia, nie mógł być przedmiotem wniosku o
sprostowanie protokołu we właściwym czasie, gdyż akta sprawy nie zostały pełno-
mocnikowi strony pozwanej udostępnione w sekretariacie z powodu „przekazania
sprawy sędziemu w Bełchatowie w celu uzasadnienia wyroku”. Skarżący podniósł, że
zgodnie z art. 326 § 3 k.p.c. po ogłoszeniu sentencji przewodniczący podaje ustnie
zasadnicze powody rozstrzygnięcia, których w przedmiotowej sprawie pełnomocnik
strony pozwanej nie usłyszał i dlatego przede wszystkim wniósł już podczas ogło-
szenia wyroku o doręczenie go z uzasadnieniem. Dalej skarżący wskazał, że wno-
sząc po ogłoszeniu wyroku o jego doręczenie oczekiwał, że otrzyma go na piśmie,
zredagowany we wszystkich swoich elementach w definitywnej formie. W ocenie
pełnomocnika strony pozwanej w żadnym wypadku nie można przyjąć, że żądanie
3
doręczenia wyroku z uzasadnieniem było spóźnione, gdyż wniosek ten nie jest rów-
noznaczny z wniesieniem środka odwoławczego, a w tym wypadku mógł, ale nie
musiał skutkować zaskarżeniem wyroku.
Sąd Najwyższy, zważył co następuje:
Zagadnienie dopuszczalności żądania doręczenia odpisu orzeczenia z uza-
sadnieniem można rozpatrywać z jednej strony na płaszczyźnie zasady jawności po-
stępowania sądowego wobec stron i uczestników postępowania (por. w szczególno-
ści art. 42 § 2 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych,
Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm. oraz art. 9 k.p.c.), a z drugiej strony - w odniesieniu do
problematyki procesowej zaskarżania orzeczeń. Zasada jawności wewnętrznej wy-
nika z art. 9 zdanie drugie k.p.c., zgodnie z którym strony i uczestnicy postępowania
mają prawo otrzymywać odpisy lub wyciągi z akt. Powołany przepis odnosi się do
wszystkich dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym także do orzecze-
nia z uzasadnieniem, jeżeli zostało już sporządzone. Skuteczność żądania doręcze-
nia takich odpisów (wyciągów) nie zależy od zachowania jakichkolwiek terminów lub
innych warunków, a jedynie od uiszczenia opłaty kancelaryjnej, chyba że strona ko-
rzysta ze zwolnienia od kosztów sądowych (por. np. art. 463 k.p.c.). Doręczenie od-
pisu wyroku z uzasadnieniem nie ma jednak wówczas znaczenia dla biegu terminu
do wniesienia odwołania (apelacji lub kasacji), czyli nie ma znaczenia procesowego.
Inaczej przedstawia się kwestia dopuszczalności żądania sporządzenia i do-
ręczenia odpisów orzeczeń wraz z uzasadnieniem w toku postępowania, w związku z
systemem wnoszenia środków odwoławczych lub środków zaskarżenia. Pomijając
inne przypadki, należy tu - ze względu na przedmiot zaskarżenia w niniejszej sprawie
- wskazać jedynie na art. 328 § 1 i art. 387 § 3 k.p.c.
Według przepisów o postępowaniu apelacyjnym, sąd drugiej instancji uzasad-
nia z urzędu wyrok oraz postanowienie kończące postępowanie w sprawie (art. 387 §
1 k.p.c.), a jeżeli nastąpiło ogłoszenie sentencji, to orzeczenie wraz z uzasadnieniem
doręcza się stronie, która w terminie tygodniowym - mającym charakter terminu
ustawowego - od ogłoszenia sentencji zażądała doręczenia (art. 387 § 3 in principio
k.p.c.). Jeżeli ogłoszenia nie było, orzeczenie z uzasadnieniem doręcza się stronom
w terminie tygodniowym od sporządzenia uzasadnienia z urzędu (art. 387 § 3 in fine
k.p.c.). Przepis art. 387 § 3 k.p.c. nie uzależnia dopuszczalności żądania doręczenia
4
orzeczenia z uzasadnieniem od tego, czy w sprawie przysługuje kasacja, tym bar-
dziej że w niektórych przypadkach jej dopuszczalność zależy od przedmiotu sprawy
(art. 3921
§ 2 k.p.c.) albo od wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 3921
§ 1 k.p.c.). W
art. 387 § 3 k.p.c. nie wymaga się też, by strona, zgłaszając wymienione żądanie,
deklarowała, że czyni to w zamiarze wniesienia kasacji. Decydujące jest tu zachowa-
nie tygodniowego terminu. Jego przekroczenie powoduje odrzucenie wniosku o do-
ręczenie wyroku z uzasadnieniem złożonego na podstawie art. 387 § 3 k.p.c., aby
wyraźnie zaznaczyć, że jest on spóźniony i nie otwiera drogi do wniesienia kasacji,
co jednak nie pozbawia strony złożenia wniosku o doręczenie odpisu wyroku i odpisu
jego uzasadnienia na podstawie art. 9 k.p.c. - jednak już bez skutku w postaci otwar-
cia drogi do wniesienia kasacji.
Na podstawie art. 9 k.p.c. strona ma prawo otrzymać w każdym czasie odpis
wyroku i sporządzonego uzasadnienia, niezależnie od uprawnienia otrzymania wyro-
ku z uzasadnieniem sporządzonym na jej żądanie zgłoszone w terminie określonym
w art. 328 § 1 k.p.c. lub art. 387 § 3 k.p.c. Doręczenie odpisu wyroku z uzasadnie-
niem na podstawie art. 9 k.p.c. nie otwiera drogi do wniesienia apelacji lub kasacji
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z 12 września 2001 r., I PZ 59/01,
OSNAPiUS 2003 nr 17, poz. 416).
Należy bowiem mieć na względzie, że - odmiennie niż przy apelacji - zażąda-
nie przez stronę doręczenia orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnieniem (gdy
nie jest ono doręczane z urzędu) jest warunkiem koniecznym dla wniesienia kasacji.
Kasację wnosi się w terminie miesięcznym od doręczenia stronie skarżącej orzecze-
nia z uzasadnieniem (art. 3934
k.p.c.). Warunkiem dopuszczalności kasacji jest zło-
żenie w terminie tygodniowym przewidzianym w art. 387 § 3 zdanie pierwsze k.p.c.
wniosku o doręczenie odpisu orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnieniem. Je-
śli wniosek taki nie został skutecznie złożony, kasacja jest niedopuszczalna i podlega
odrzuceniu na podstawie art. 3935
k.p.c. Wniosek złożony po terminie przewidzianym
w art. 387 § 3 zdanie pierwsze k.p.c. nie wywołuje żadnych skutków procesowych
(art. 167 k.p.c.) i jako bezskuteczny nie otwiera drogi do wniesienia kasacji, która -
wniesiona w takich warunkach - podlega odrzuceniu (por. postanowienie Sądu Naj-
wyższego z 15 listopada 2001 r., III CZ 86/01, LEX nr 52715).
Żądanie doręczenia wyroku z uzasadnieniem zgłoszone po upływie terminu z
art. 387 § 3 k.p.c., gdy z okoliczności sprawy wynika, że celem tego żądania jest
wniesienie kasacji, sąd drugiej instancji odrzuca. Ma tu odpowiednie zastosowanie
5
art. 328 § 1 k.p.c. („żądanie spóźnione sąd odrzuci na posiedzeniu niejawnym") w
związku z art. 391 k.p.c., ponieważ art. 387 k.p.c. nie zawiera w tym przedmiocie
odmiennego unormowania (por. stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w nie-
publikowanych postanowieniach z dnia 7 czerwca 1997 r., II CZ 64/97, z dnia 5
września 1997 r., III CKN 389/97, z dnia 25 listopada 1997 r., I CZ 142/97 oraz z dnia
25 sierpnia 1999 r., III CKN 567/99).
Wniosek strony o doręczenie orzeczenia sądu drugiej instancji z uzasadnie-
niem, złożony na podstawie art. 387 § 3 k.p.c. po upływie terminu przewidzianego w
tym przepisie, podlega odrzuceniu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 10
marca 2000 r., IV CZ 18/00, OSNC 2000 nr 10, poz. 181). Odrzucenie spóźnionego
wniosku o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem stwarza jasną sytuację proceso-
wą dla strony, która wie, że po ewentualnym doręczeniu odpisu wyroku z odpisem
uzasadnienia na podstawie art. 9 k.p.c. nie będzie już możliwe skuteczne wniesienie
kasacji. Strona, której wniosek odrzucono, może jednakże - na podstawie art. 9 k.p.c.
- w dowolnym czasie żądać doręczenia odpisu orzeczenia sądu drugiej instancji - wy-
roku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie wraz z uzasadnieniem.
Doręczenie takie nie wywołuje jednak skutków procesowych w postaci możliwości
wniesienia kasacji.
W rozpoznawanej sprawie Sąd Okręgowy odrzucił wniosek strony pozwanej o
doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem jako spóźniony. Wniosek ten został złożo-
ny bowiem po upływie siedmiu dni od ogłoszenia wyroku. Skoro wyrok został ogło-
szony 7 lipca 2004 r., to termin z art. 387 § 3 k.p.c. upłynął 14 lipca 2004 r., wniosek
zaś został złożony 10 sierpnia 2004 r. (co wynika z prezentaty Biura Podawczego
Sądu Okręgowego). Co prawda, pełnomocnik strony pozwanej twierdzi, że po ogło-
szeniu wyroku złożył do protokołu ogłoszenia orzeczenia wniosek o doręczenie wy-
roku z uzasadnieniem, jednak w protokole z ogłoszenia wyroku nie ma żadnej
wzmianki dotyczącej takiego wniosku. Twierdzenie pełnomocnika strony pozwanej o
braku możliwości złożenia wniosku o sprostowanie treści protokołu posiedzenia jaw-
nego wyznaczonego w celu publikacji orzeczenia nie może być traktowane poważ-
nie, skoro wniosek o sprostowanie tego protokołu mógł być złożony dopóty, dopóki
akta sprawy znajdowały się w Sądzie Okręgowym - czyli zanim zostały przedstawio-
ne z zażaleniem Sądowi Najwyższemu (art. 160 k.p.c.). Jednakże - jak słusznie oce-
nił Sąd Okręgowy - nawet gdyby takie żądanie zostało zgłoszone przez pełnomoc-
nika strony pozwanej ustnie podczas posiedzenia jawnego wyznaczonego w celu
6
publikacji sentencji wyroku, byłoby ono nieskuteczne. Wniosek o doręczenie wyroku
sądu drugiej instancji z uzasadnieniem powinien być złożony na piśmie. Z mocy art.
466 k.p.c. a contrario. prawo do ustnego zgłoszenia w sądzie wniosku o doręczenie
wyroku z uzasadnieniem nie przysługiwało stronie pozwanej reprezentowanej przez
radcę prawnego. Zgodnie z tym przepisem pracownik lub ubezpieczony działający
bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie ustnie do protokołu między
innymi treść środków odwoławczych i innych pism procesowych (w tym wniosku o
doręczenie uzasadnienia), a także poprawki i uzupełnienia tych pism. Przepis ten nie
dotyczy pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym.
Skarżący nie kwestionuje okoliczności, że pisemny wniosek o doręczenie wy-
roku z uzasadnieniem złożył po upływie terminu z art. 387 § 3 k.p.c. Twierdzi nato-
miast, że wniosek pisemny był poprzedzony wnioskiem ustnym złożonym do proto-
kołu posiedzenia jawnego wyznaczonego w celu publikacji wyroku. Na to jednak nie
ma dowodów.
Z tych względów zażalenie podlegało oddaleniu na podstawie art. 385 w
związku z art. 39318
§ 3 i art. 397 § 2 k.p.c.
========================================