Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 26 KWIETNIA 2005 R.
SNO 18/05
Przy opisie we wniosku omawianego przewinienia, które może łączyć
się jedynie z naruszeniem prawa w postępowaniu sądowym, w praktyce
stosowane są dwa rozwiązania: jedno – polegające na przytoczeniu spraw,
w których sędzia miał dopuścić się oczywistej i rażącej obrazy prawa już w
opisie zarzuconego przewinienia, drugie – rezygnujące z przytoczenia
spraw, w których sędzia miał dopuścić się oczywistego i rażącego
naruszenia prawa w samym opisie zarzuconego przewinienia, a sprawy te
są powoływane dopiero w uzasadnieniu wniosku. Przy uwzględnianiu mniej
sformalizowanego charakteru postępowania dyscyplinarnego, oba
rozwiązania należy uznać za dopuszczalne.
Przewodniczący: sędzia SN Jerzy Steckiewicz.
Sędziowie SN: Lech Walentynowicz, Kazimierz Zawada (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny na posiedzeniu z udziałem Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym sędziego Sądu
Okręgowego oraz protokólanta w sprawie sędziego Sądu Rejonowego po
rozpoznaniu w dniu 26 kwietnia 2005 r. zażalenia wniesionego przez Zastępcę
Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym na postanowienie Sądu
Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 1 marca 2005 r., sygn. akt (...)
p o s t a n o w i ł uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi
Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu do merytorycznego rozpoznania.
U z a s a d n i e n i e
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Okręgowym skierował w
dniu 17 stycznia 2005 r. do Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego
wniosek o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej przeciwko sędziemu Sądu
Rejonowego. Obwinił ją o to, że:
„w okresie od 2001 r. do czerwca 2004 r. orzekając w Wydziale I Cywilnym
Sądu Rejonowego dopuściła się oczywistej i rażącej obrazy przepisów prawa
procesowego i materialnego, w szczególności poprzez:
- nieusprawiedliwioną zwłokę w rozpoznawaniu wniosków o zwolnienie od
kosztów sądowych i ustanowienie adwokata lub radcy prawnego,
- opieszałość, brak jasnej koncepcji rozpoznania sprawy, brak koncentracji
materiału dowodowego i brak dbałości o sprawny tok postępowania,
- bezzasadne zawieszanie spraw,
2
- doprowadzenie do przewlekłości postępowania poprzez okresy
bezczynności, zbędne odraczanie rozpraw i brak koncepcji rozstrzygnięcia
sprawy,
- nieuzasadnione opóźnienia w podejmowaniu pierwszych czynności po
wydaniu zarządzenia wstępnego przez Przewodniczącą Wydziału w
przedmiocie zarejestrowania pisma wszczynającego postępowanie,
tj. o przewinienie dyscyplinarne określone w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27 lipca
2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070)”.
W uzasadnieniu wniosku odwołał się do materiału, jaki zebrał w toku prze-
prowadzonego postępowania dowodowego: zeznań świadków, zgromadzonych
akt sądowych oraz sprawozdań sędziego-wizytatora z wizytacji Wydziału I
Cywilnego Sądu Rejonowego oraz z oceny orzecznictwa sędziego Sądu
Rejonowego. Wskazał, że sędzia-wizytator stwierdziła:
- w kilku sprawach o podanych sygnaturach rażącą opieszałość w
rozpoznawaniu wniosków o zwolnienie od kosztów sądowych,
- w kilku – opieszałość w prowadzeniu postępowania, brak koncepcji
rozpoznania sprawy i koncentracji materiału dowodowego oraz dbałości o
sprawny tok postępowania,
- w kilku – brak koncepcji rozpoznania sprawy i znaczne okresy bezczynności,
- w kilku – bezzasadne zawieszenie postępowania,
- w kilkunastu – nieuzasadnione opóźnienie w podjęciu pierwszych czynności
po wydaniu zarządzenia wstępnego.
Oprócz tego, Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego przytoczył negatywną
ocenę sformułowaną przez sędziego-wizytatora o przydatności obwinionej do
orzekania. Zaznaczył również, że obwinionej wielokrotnie próbowano doręczyć
zawiadomienie o terminie przesłuchania, jednakże – jak wynika z relacji Prezesa
Sądu Rejonowego – nie odbiera ona kierowanej do niej korespondencji, a od
dnia 11 października 2004 r. przebywa na zwolnieniu lekarskim, przy czym nie
podała swego zastrzeżonego numeru telefonu. Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego uznał, że obwiniona nie skorzystała z prawa do złożenia
wyjaśnień w toku prowadzonego przeciwko niej postępowania. Dopiero w dniu
17 grudnia 2004 r. stawiła się u Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego
oświadczając, że przebywa na zwolnieniu lekarskim. Wtedy to doręczono jej
postanowienie o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego i poinformowano o
konieczności usprawiedliwienia nieobecności oraz uzgodniono termin jej
przesłuchania na 12 stycznia 2005 r. Jednak w terminie tym nie stawiła się na
przesłuchanie, ani nie usprawiedliwiła swej nieobecności zgodnie z właściwymi
przepisami (rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 czerwca 2003
r. w sprawie warunków i trybu usprawiedliwiania niestawiennictwa
oskarżonych, świadków i innych uczestników postępowania karnego z powodu
choroby oraz sposobu wyznaczania lekarzy uprawnionych do wystawiania
zaświadczeń potwierdzających niemożność stawienia się na wezwanie lub
zawiadomienie organu prowadzącego postępowanie, Dz. U. Nr 110, poz. 1049);
3
przesłała jedynie pisemną informację, że nadal przebywa na zwolnieniu
lekarskim. W rezultacie Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego uznał, że
obwiniona nie skorzystała z prawa do złożenia wyjaśnień w toku prowadzonego
przeciwko niej postępowania dyscyplinarnego.
Rozprawę przed Sądem Apelacyjnym – Sądem Dyscyplinarnym w sprawie
przeciwko sędziemu Sądu Rejonowego wyznaczono na 4 marca 2005 r. W dniu
17 lutego 2005 r. wpłynął wniosek obrońcy obwinionej o odroczenie
wyznaczonego terminu rozprawy z powodu wyjazdu obrońcy na urlop oraz o
zwrócenie „sprawy Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego do postępowania
wyjaśniającego opisanego w art. 114 Prawa o ustroju sądów powszechnych”.
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny po rozpoznaniu z urzędu „w
przedmiocie zwrotu wniosku o rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego” postanowieniem z dnia 1 marca 2005 r., wydanym
na podstawie art. 345 k.p.k. w związku z art. 128 Prawa o ustroju sądów
powszechnych oraz art. 337 i 332 k.p.k., przekazał sprawę Rzecznikowi
Dyscyplinarnemu celem:
„1) uzupełnienia postępowania poprzez wysłuchanie obwinionej i sędziego-
wizytatora Sądu Okręgowego do spraw cywilnych,
2) uzupełnienia braku formalnego wniosku poprzez dokładne określenie
początkowych i końcowych dat przewinień polegających na przewlekłości
postępowania, a objętych wnioskiem, przyporządkowania wskazanych w
uzasadnieniu wniosku akt do zarzucanych czynów oraz ich sprecyzowanie i
szczegółowe uzasadnienie wniosku odnośnie do każdego z objętych
wnioskiem przewinień dyscyplinarnych”.
W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny wyjaśnił, że według
art.332 k.p.k. wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego powinien
zawierać dokładne określenie zarzucanego obwinionemu czynu ze wskazaniem
czasu, miejsca, sposobu i okoliczności jego popełnienia. Także art. 114 § 4
Prawa o ustroju sądów powszechnych wymaga, aby wniosek o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej dokładnie określał zarzucany czyn. Wniosek dotyczący
obwinionej tych wymagań nie spełnia. Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny
zaznaczył ponadto, że zarzucane przewinienia nie mogą być określone za
pomocą ogólnikowych sformułowań, jakimi są zwroty mówiące o „braku
koncepcji rozstrzygnięcia” oraz „braku dbałości o sprawny tok postępowania”.
Wskazał przy tym przykładowo sprawy (I Nc 123/02, I Nc 33/02, I Nc 157/02),
co do których nie tylko we wniosku, ale i w protokołach powizytacyjnych
sformułowano jedynie ogólne zarzuty „braku koncentracji materiału
dowodowego”, „braku koncepcji rozpoznania”, „opieszałości”. Wreszcie
wytknął, iż wnioskiem jest objęta sprawa I Ns 156/00 nie należąca do referatu
obwinionej, jak też, że w jednej ze spraw z referatu obwinionej postępowanie
było dwukrotnie zawieszane, a wniosek nie precyzuje, którego z tych zawieszeń
dotyczy zarzut.
4
W zażaleniu na powyższe postanowienie Sądu Apelacyjnego – Sądu
Dyscyplinarnego Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego zarzucił naruszenie
przepisów prawa procesowego, artykułów 345 § 1, art. 337 i 332 k.p.k., przez
zwrot wniosku mimo nieistnienia uzasadniających to przesłanek. Podniósł, że
zgodnie z art. 114 § 1 i 3 Prawa o ustroju sądów powszechnych sędzia ma co
najmniej dwukrotnie możliwość złożenia wyjaśnień, jeden raz w toku czynności
wyjaśniających, a drugi raz po postawieniu mu zarzutów. Obwiniona nie
skorzystała z tych możliwości z przyczyn, które ją obciążają. Nie było także
powodów do dodatkowego słuchania przez Zastępcę Rzecznika
Dyscyplinarnego sędziego-wizytatora. Ewentualne doprecyzowanie jej
twierdzeń zawartych w sprawozdaniach powizytacyjnych i protokole
przesłuchania może nastąpić przed Sądem. Wreszcie, należy mieć na względzie,
iż zarzucane obwinionemu sędziemu Sądu Rejonowego przewinienie można w
drodze analogii do konstrukcji prawa karnego nazwać, zgodnie z kształtującą się
praktyką orzeczniczą (por. wyroki Sądu Najwyższego – Sądu Odwoławczego: z
dnia 22 października 2003 r., SNO 22/03, OSNSD 2003, II, poz. 57, oraz z dnia
5 listopada 2003 r., SNO 67/03, OSNSD 2003, II, poz. 61), przewinieniem o
cechach trwałych. Gdy więc chodzi o czas popełnienia zarzucanego jej
przewinienia, trzeba przyjąć, iż obejmował on cały okres utrzymywania się
stanu oczywistej i rażącej obrazy przez obwinioną przepisów prawa
procesowego i materialnego.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zarówno w orzecznictwie, jak i piśmiennictwie podkreśla się, że zwrot
sprawy na podstawie odpowiednio stosowanego art. 345 k.p.k. rzecznikowi
dyscyplinarnemu do uzupełnienia postępowania może mieć miejsce tylko
wyjątkowo, gdy złożony przez rzecznika wniosek wykazuje istotne braki, a ich
usunięcie w postępowaniu sądowym mogłoby napotkać znaczne trudności (por.
postanowienie Sądu Najwyższego – Sądu Dyscyplinarnego z dnia 3 lutego 2003
r., SNO 1/03, OSNSD 2003, I, poz. 3 oraz T. Ereciński, J. Gudowski, J. Iwulski:
Komentarz do Prawa o ustroju sądów powszechnych i ustawy o Krajowej
Radzie Sądownictwa, Warszawa 2002, s. 356). W niniejszej sprawie taka
wyjątkowa sytuacja nie występuje.
Co do pierwszego punktu zaskarżonego postanowienia należy w pełni
podzielić wyrażone w zażaleniu zapatrywanie, że obwiniona miała możliwość
złożenia wyjaśnień w postępowaniu prowadzonym przez Zastępcę Rzecznika
Dyscyplinarnego, lecz z możliwości tej nie skorzystała wyłącznie z przyczyn,
które obciążają ją samą. Podobnie, ewentualne doprecyzowanie twierdzeń
sędziego-wizytatora zawartych w sprawozdaniach powizytacyjnych może
niewątpliwie nastąpić w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym – Sądem
Dyscyplinarnym.
Trudno się także dopatrzyć istotnego braku formalnego wniosku w zakresie
objętym punktem drugim zaskarżonego postanowienia.
5
Przewidziane w art. 107 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych prze-
winienie dyscyplinarne polegające na oczywistej i rażącej obrazie prawa –
zarzucone obwinionej, może być popełnione wyłącznie w ramach postępowania
sądowego. Może ono być przy tym w zasadzie jedynie wynikiem naruszenia
przepisów postępowania, nie wiążących się z samym orzekaniem, lecz mających
na celu zapewnienie sprawnego przebiegu postępowania. Włączenie w zakres
hipotezy art. 107 § 1 Prawa o ustroju sądów powszechnych innych przepisów,
zwłaszcza materialnoprawnych, byłoby na ogół nie do pogodzenia z zasadą
niezawisłości sędziowskiej.
Gdy chodzi o opis we wniosku omawianego przewinienia, mogącego się,
jak zaznaczono, łączyć jedynie z naruszeniem prawa w postępowaniu sądowym,
stosowane są w praktyce dwa rozwiązania: jedno – polegające na przytoczeniu
spraw, w których sędzia miał się dopuścić oczywistej i rażącej obrazy prawa, już
w opisie zarzucanego przewinienia (por. np. wyrok Sądu Najwyższego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 6 czerwca 2003 r., SNO 26/03, OSNSD 2003, I, poz.
39), drugie – rezygnujące z przytoczenia spraw, w których sędzia miał się
dopuścić oczywistego i rażącego naruszenia prawa, w samym opisie
zarzucanego przewinienia; sprawy te są powoływane dopiero w uzasadnieniu
wniosku (por. powoływany już wyrok Sądu Najwyższego – Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 22 października 2003 r., SNO 22/03). W ocenie składu
orzekającego Sądu Najwyższego, uwzględniając mniej sformalizowany
charakter postępowania dyscyplinarnego, oba rozwiązania należy uznać za
dopuszczalne. W konsekwencji, niewymienienie sygnatur spraw, w których
obwiniona miała się dopuścić oczywistego i rażącego naruszenia prawa, w
opisie zarzucanego przewinienia, a przytoczenie ich tylko w uzasadnieniu
wniosku, nie mogło zostać uznane za istotny brak formalny, uzasadniający
zwrócenie sprawy rzecznikowi dyscyplinarnemu do uzupełnienia.
Kwestia zaś, czy obwiniona rzeczywiście dopuściła się wszystkich
przypisywanych jej uchybień i czy ich zasięg czasowy pokrywał się z okresem
wskazanym we wniosku, należy do sfery merytorycznej oceny zasadności
wniosku skierowanego przeciwko obwinionej.
Mając powyższe na względzie, orzeczono jak w sentencji (art. 437 k.p.k. w
związku z art. 128 Prawa o ustroju sądów powszechnych).