Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 lutego 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2013 r. w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z wniosku T. B.

z udziałem W. A. (1)

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 13 września 2012 r. sygn. akt II Ns 4820/10

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie:

1.  w punkcie II o tyle, że oddalić wniosek T. B.
o rozliczenie nakładów na nieruchomość stanowiącą przedmiot współwłasności,

2.  w punkcie IV w ten sposób, że wysokość dopłaty od T. B. na rzecz W. A. (1) podwyższyć do kwoty 20.766 (dwadzieścia tysięcy siedemset sześćdziesiąt sześć) złotych,

3.  w punkcie VI w ten sposób, że odrzucić wniosek uczestnika W. A. (1) w przedmiocie rozliczenia uiszczonych podatków;

II.  stwierdzić, iż zainteresowani ponoszą we własnym zakresie koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem
w sprawie.

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni T. B. wniosła o zniesienie współwłasności nieruchomości położonej w obrębie A., jednostka ewidencyjna B., powiat m. B., województwo (...), przy ulicy (...), o numerze geodezyjnym (...), o pow. 1238 m ², zabudowanej dwoma budynkami mieszkalnymi i budynkiem gospodarczym, dla której przed Sądem Rejonowym w Białymstoku Wydziałem IX Ksiąg Wieczystych prowadzona jest księga wieczysta KW (...), stanowiącej współwłasność z udziałem 2/3 części jej oraz z udziałem 1/3 części uczestnika postępowania W. A. (2). Domagała się przyznania całej nieruchomości na jej rzecz, ostatecznie wyraziła zgodę na przyznanie na jej rzecz wydzielonej w projekcie podziału nieruchomości sporządzonym przez biegłego geodetę R. F. (1) – k. 132 działki nr (...) o pow. 0,0818 ha, zaś na rzecz uczestnika postępowania działki nr (...) o pow. 0,0420 ha, bez wzajemnych dopłat. Tym niemniej jednak podała, że jeżeli dopłata od niej na rzecz uczestnika wyniosłaby 10.000 złotych wnosi o odroczenie terminu płatności na jeden miesiąc, w przypadku zaś, gdyby dopłata wynosiła 30.000 złotych – na 6 miesięcy. Przyznała, iż wynajmowała przedmiotową nieruchomość w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca 2012 roku i z tego tytułu pobierała czynsz w kwocie 700 złotych miesięcznie. Podniosła jednak, iż przeznaczyła go na remont nieruchomości i opłaty z remontem związane. Wniosła o rozliczenie nakładów poniesionych przez nią na przedmiotową nieruchomość w kwocie 91.697,76 złotych.

Uczestnik postępowania W. A. (2) poparł wniosek co do zasady. Domagał się zniesienia współwłasności poprzez przyznanie na jego rzecz wydzielonej w projekcie podziału nieruchomości sporządzonym przez biegłego geodetę R. F. (2) – k. 132 – działki nr (...) o pow. 0,0420 ha, zaś działki nr (...) o pow. 0,0818 ha na rzecz wnioskodawczyni, z dopłatą na jego rzecz. Domagał się rozliczenia pożytków cywilnych pobranych przez wnioskodawczynię w postaci czynszu za wynajem przedmiotowej nieruchomości za okres od kwietnia do lipca 2012 roku. Domagał się rozliczenia poniesionych przez niego nakładów na przedmiotową nieruchomość z tytułu uiszczonych przez niego podatków od nieruchomości w 2008 roku w kwocie 2.724,67 złotych. Wniósł o oddalenie wniosku wnioskodawczyni o rozliczenie jej nakładów na przedmiotową nieruchomość. Wskazał, że z aktu notarialnego nabycia ww. nieruchomości wynika, iż wnioskodawczyni nabyła swój udział w nieruchomości w ramach rozliczenia nakładów w kwocie 82.000 złotych poniesionych przez nią na przedmiotową nieruchomość.

Postanowieniem z dnia 13 września 2012 roku Sąd Rejonowy w Białymstoku:

I.  ustalił, że przedmiotem współwłasności T. B. z udziałem w 2/3 częściach i W. A. (1) z udziałem w 1/3 części jest nieruchomość położona w obrębie A. (nr (...)), jednostka ewidencyjna B. ( (...)-1) powiat m. B., województwo (...) przy ulicy (...), oznaczona numerem geodezyjnym (...), o powierzchni 0,1238 ha zabudowana dwoma budynkami mieszkalnymi i budynkiem gospodarczym, dla której w Sądzie Rejonowym w Białymstoku prowadzona jest księga wieczysta (...) o łącznej wartości 465 488 zł;

II.  ustalił, że wnioskodawczyni T. B. poczyniła nakład na nieruchomości opisany w punkcie I-szym w kwocie 16 581 zł oraz pobrała pożytki w kwocie 3 500 zł;

III.  dokonał zniesienia współwłasności nieruchomości opisanej w punkcie I-szym postanowienia w ten sposób, że:

1.  na wyłączną własność wnioskodawczyni T. B. przyznał nieruchomość oznaczoną na mapie z projektem podziału nieruchomości sporządzonym przez biegłego geodetę R. F. (1) k. 132 akt numerem geodezyjnym 503/1 o powierzchni 0,0818 ha o wartości 302 390 zł,

2.  na wyłączną własność uczestnika postępowania W. A. (1)przyznał nieruchomość oznaczoną na mapie z projektem podziału nieruchomości sporządzonym przez biegłego geodetę R. F. (1)k. 132 akt numerem geodezyjnym (...) o powierzchni 0,0420 ha o wartości 120 046 zł

- uznając mapę z projektem podziału nieruchomości k. 132 akt za integralną część niniejszego postanowienia;

IV.  zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania tytułem dopłaty kwotę 15 239 zł płatną w terminie jednego miesiąca od daty uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w wysokości 13 % w stosunku rocznym na wypadek zwłoki w terminie płatności;

V.  zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kwotę 1167 zł tytułem zwrotu części pobranych pożytków;

VI.  oddalił wniosek uczestnika postępowania w przedmiocie rozliczenia uiszczonego długu;

VII.  wydatki w sprawie ustalił na kwotę 8 236,66 zł i uznał za uiszczone do kwoty 3 500 zł;

VIII.  cofnął wnioskodawczyni zwolnienie od kosztów sądowych;

IX.  zasądził na rzecz Skarbu Państwa od wnioskodawczyni kwotę 5 157,80 zł, zaś od uczestnika postępowania kwotę 578,90 zł tytułem nieuiszczonych kosztów postępowania;

X.  stwierdził, że zainteresowani ponoszą we własnym zakresie pozostałe koszty postępowania związane z udziałem w sprawie.

Zgodnie z ustaleniami Sądu I instancji małżonkowie T. B.i A. B. (1)nabyli udział 1/3 części w nieruchomości o numerze geodezyjnym (...)położonej przy ulicy (...)w B.od S. G.na mocy aktu notarialnego z dnia 17 maja 1991 roku Rep. A numer (...)sporządzonego w Kancelarii Notarialnej A. B. (2). Prawomocnym wyrokiem z dnia 21 lutego 2005 roku w sprawie o syng. akt I C 2248/04 Sąd Okręgowy w Białymstoku rozwiązał przez rozwód zawarty w dniu 9 lutego 1991 roku związek małżeński T. B.i A. B. (1). Prawomocnym postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2010 roku w sprawie o syng. akt II Ns 903/09 Sąd Rejonowy w Białymstoku w sprawie o podział majątku wspólnego T. B.i A. B. (1)przyznał na rzecz T. B.powyższy udział 1/3 części w przedmiotowej nieruchomości nabyty na mocy aktu notarialnego z dnia 17 maja 1991 roku. Dalszy udział 1/3 części w powyższej nieruchomości T. B.nabyła od Z. Ż.i W. W.na mocy aktu notarialnego z dnia 19.09.2008 roku – Rep. A numer (...)sporządzonego w Kancelarii Notarialnej Notariusza J. D..

W. A. (2) nabył udział 2/9 części w przedmiotowej nieruchomości od C. B. i K. P. na mocy aktu notarialnego z dnia 27.12.2007 roku – Rep. A numer (...) w Kancelarii Notarialnej Notariusza J. D.. Z kolei udział 1/9 części w przedmiotowej nieruchomości nabył od J. P. na mocy aktu notarialnego z dnia 03.03.2008 roku – Rep. A numer (...) sporządzonego w Kancelarii Notarialnej Notariusza J. D..

Sąd I instancji dokonał zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości poprzez jej podział fizyczny po przeprowadzeniu oględzin, posiłkując się opinią biegłego sądowego z zakresu budownictwa J. J. oraz opinią biegłego z zakresu geodezji R. F. (1), który to biegły sporządził wstępny, jak i ostateczny projekt podziału. Sąd Rejonowy miał na uwadze, że podział jest zgodny z dotychczasowym zakresem posiadania nieruchomości, zaś znajdujący się na niej budynek nadaje się do podziału. Wartość nieruchomości przed podziałem oraz po podziale została określona w oparciu o opinię biegłego z zakres (...).

Uzasadniając rozstrzygnięcie w przedmiocie nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię na nieruchomość wspólną Sąd I instancji powołał się na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z dnia 18 marca 1999 r., I CKN 928/97, zgodnie z którym współwłaściciel, który dokonał nakładów na przedmiot współwłasności może dochodzić zwrotu ich wartości w oparciu o art. 207 kc od pozostałych każdoczesnych współwłaścicieli - w stosunku do ich udziałów w rzeczy wspólnej.

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż wnioskodawczyni domagała się rozliczenia poniesionych przez nią nakładów na przedmiotową nieruchomość w kwocie 91.697,76 złotych. Na okoliczność tą przedłożyła rachunki i protokoły odbioru. Składały się na nie: wymiana dachu w 2000 roku na budynku przy ulicy (...); wymiana okien; ocieplenie budynku sidingiem; wymiana drzwi zewnętrznych i wewnętrznych; wymiana schodów wewnętrznych i zewnętrznych; ocieplenie ścian suchym tynkiem; malowanie; zrobienie podłóg, sufitu; zaadaptowanie strychu do mieszkania; ułożenie boazerii, glazury i terakoty w łazience; posadzenie drzewek owocowych i ozdobnych; wykonanie chodnika, posadzenie krzaków ozdobnych; postawienie płotu z tyłu od sąsiada – 700 – 900 złotych; dołożenie się kwotą 900 złotych do wykonania płotu od strony innego sąsiada; wstawienie centralnego ogrzewania – zakupienie kaloryferów, pieca; wywożenie gruzu.

Sąd I instancji uwzględnił roszczenie wnioskodawczyni w zakresie nakładów koniecznych. Odnosząc się do zarzutu uczestnika postępowania, iż wnioskodawczyni udział 1/3 części nabyła w drodze aktu notarialnego z dnia 19.09.2008 roku w zamian za poniesione przez siebie nakłady, Sąd Rejonowy wskazał, że w treści tej umowy zawarte jest oświadczenie uczestniczki postępowania, iż poniosła ona nakłady na nabywany udział w nieruchomości w kwocie 82.000 złotych i w związku z tym zaliczyła na poczet ceny sprzedaży wymaganą wierzytelność z tytułu poniesionych nakładów w kwocie 82.000 złotych. Tym niemniej oświadczenie zawarte w treści aktu notarialnego nie może stanowić podstawy do zakwestionowania wniosku wnioskodawczyni. Zdaniem Sądu Rejonowego strony mogły w ramach swobody kształtowania stosunków prawnych zawrzeć odnośnie sposobu rozliczenia dowolne oświadczenie. Ponadto z tego oświadczenia nie wynika, jakich konkretnie nakładów dotyczyło oświadczenie wnioskodawczyni.

Aktualną wartość nakładów koniecznych wykonanych na przedmiotowej nieruchomości przez wnioskodawczynię i zgłoszonych do rozliczenia Sąd Rejonowy ustalił posiłkując się uzupełniającą opinią biegłego z zakresu wyceny nieruchomości J. J.. Biegły ten wskazał, iż do nakładów koniecznych poniesionych przecz wnioskodawczynię można zaliczyć: wymianę pokrycia dachowego na ponad 60% łącznie ze wzmocnieniem konstrukcji dachu; wymianę ołacenia, wzmocnienie belek, obróbki blacharskie, wymiana okien; ułożenie podłogi w kuchni. Pozostałe nakłady biegły zaliczył do nakładów użytecznych i nie dokonał ich wyceny. Wartość nakładów po uwzględnieniu zużycia technicznego biegły oszacował na kwotę 16.581 złotych. Do powyższej opinii zarzuty wniosły obie strony, do których to zastrzeżeń biegły odniósł się na rozprawie w dniu 30 sierpnia 2012 roku podtrzymując opinię. W konsekwencji Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni poniosła nakład konieczny na nieruchomość w kwocie 16.581 złotych.

Uczestnik postępowania domagał się rozliczenia poniesionych przez niego nakładów na przedmiotową nieruchomość z tytułu uiszczonych przez niego i jego poprzedników podatków od nieruchomości w 2008 roku w kwocie 2.724,67 złotych. Podał, że dowody opłat zaległego podatku opłaconego w 2008 roku były wystawione na poprzednich współwłaścicieli, dłużników K. P., J. P. i C. B.. Wskazał, iż na odwrotach tych dokumentów widnieje adnotacja, iż uiścił je R. A. (1) po nabyciu udziału w nieruchomości. Zbywcy bowiem, sprzedali nieruchomość z niezapłaconymi podatkami. Wnioskodawczyni zakwestionowała poniesienie przez uczestnika postępowania wskazanych nakładów.

Sąd I instancji zaznaczył, iż fakt opłacenia przez R. A. (1) (pełnomocnika uczestnika postępowania) opłat publicznoprawnych, do których opłacenia zobowiązani byli J. P., C. B. oraz K. P., został udowodniony dokumentami przedłożonymi przez pełnomocnika uczestnika postępowania. Sąd I instancji nie uwzględnił jednak wniosku o rozliczenie tych nakładów przyjmując, iż uczestnik postępowania nie był zobowiązany do uiszczenia tych opłat. Obowiązek poniesienia tych opłat ciążył na wcześniejszych współwłaścicielach przedmiotowej nieruchomości i to wobec nich uczestnikowi postępowania mogłoby przysługiwać ewentualnie roszczenie o zwrot zapłaconych opłat.

Wysokość dopłaty należnej uczestnikowi postępowania Sąd Rejonowy wyliczył w ten sposób, że od łącznej wartości nieruchomości powstałych po podziale odjął wartość nakładu poniesionego przez wnioskodawczynię. Miał na uwadze, że wnioskodawczyni posiadająca udział w przedmiotowej nieruchomości w wysokości 2/3 części otrzymała działkę o numerze (...) wartości 302.390 złotych i zatrzyma nakłady przez nią wykonane w budynku mieszkalnym znajdującym się na tej części nieruchomości, zaś uczestnik postępowania posiadający udział w przedmiotowej nieruchomości w wysokości 1/3 części, otrzymał działkę nr (...)o wartości 120.046 złotych. Tym samym uczestnik postępowania otrzymał działkę o wartości o 15.239 złotych niższej, niż wartość jego udziału w dzielonej nieruchomości, wobec czego należy mu się od wnioskodawczyni dopłata w kwocie 15.239 zł, która zdaniem tego Sądu powinna być płatna jednorazowo w terminie jednego miesiąca.

Apelację od powyższego postanowienia złożył uczestnik postępowania zaskarżając je w części, to jest w punktach II, IV, VI zarzucając:

I/ istotne uchybienia procesowe mające wpływ na wynik sprawy polegające na naruszeniu:

1)  art. 233 § 1 kpc i art. 328 § 2 kpc poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, że wnioskodawczyni T. B.poniosła na nieruchomość jeszcze inne nakłady, nie będące przedmiotem rozliczeń między nią a jej poprzednikami prawnymi spadkobiercami M. B., opisanych w akcie notarialnym umowy sprzedaży sporządzonym w Kancelarii Notarialnej Notariusza J. D.w dniu 19.09.2008 r. Rep. A nr (...), podczas gdy wnioskodawczyni nie kwestionowała twierdzeń uczestnika postępowania, że rozliczenie nakładów w wysokości 82.000 zł w roku 2008 obejmowało nakłady, które chciała ona rozliczyć w niniejszej sprawie; ponadto ani w tej sprawie, ani w załączonej sprawie o podział majątku wspólnego z jej byłym mężem A. B. (1)sygn. akt II Ns 903/09 nie wymieniała żadnych innych nakładów, niż te, które zgłosiła do rozliczenia w niniejszej sprawie, zatem domniemanie Sądu, jakoby istniały jeszcze inne nakłady, nie znajduje uzasadnienia w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie;

2)  naruszenie art. 29 ustawy z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacji podatkowej (Dz. U. 2005 r., Nr 8, poz. 60) poprzez ustalenie, że R. A. (2) nie był zobowiązany do uiszczenia podatku od nieruchomości, i że ewentualne roszczenia regresowe powinien zgłaszać do poprzednich właścicieli nieruchomości, a nie do wnioskodawczyni, podczas gdy podatek od nieruchomości obciąża nabywcę nieruchomości i na mocy art. 3 ust 4 ustawy z dnia 12.01.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany stanowi współwłasność lub znajduje się w posiadaniu dwóch lub więcej podmiotów, to stanowi odrębny przedmiot opodatkowania, a obowiązek podatkowy od nieruchomości lub obiektu budowlanego ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach lub posiadaczach, a na mocy art. 29 Ordynacji Podatkowej także na małżonkach;

3)  naruszenie art. 230 kpc poprzez nie uznanie za przyznane faktu rozliczenia przez wnioskodawczynię tych samych nakładów w akcie notarialnym sprzedaży nieruchomości i w niniejszym postępowaniu, podczas gdy wnioskodawczynie tego faktu nie kwestionowała;

4)  art. 217 § 1 kpc poprzez jego niezastosowanie i oddalenie wniosku dowodowego o zażądanie z Urzędu Miejskiego w B. informacji, jaka była całkowita kwota podatku nieruchomości przy ul. (...) w B., kto był obciążony podatkiem i kiedy go opłacił;

II/ sp rzeczność ustaleń faktycznych z materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie, które miały wpływ na treść zaskarżonego postanowienia polegającą na ustaleniu, że w nioskodawczyni T. B.poniosła na nieruchomość jeszcze inne nakłady, nie będące przedmiotem rozliczeń między nią a jej poprzednikami prawnymi spadkobiercami M. B., opisanych w akcie notarialnym umowy sprzedaży sporządzonym w Kancelarii Notarialnej Notariusza J. D.w dniu 19.09.2008 r. Rep. A nr (...).

Wskazując na powyższe wniósł o:



zażądanie z Urzędu Miejskiego w B. informacji, jaka była całkowita kwota podatku od nieruchomości przy ul. (...) w B., kto był obciążony podatkiem i kiedy go opłacił,



zmianę postanowienia w zaskarżonej części poprzez oddalenie wniosku wnioskodawczyni o rozliczenie poczynionych przez nią nakładów w całości oraz o rozliczenie długu w postaci zaległych podatków od nieruchomości spłaconych przez W. A. (1),



zasądzenie od T. B. na rzecz W. A. (1) zwrotu kosztów postępowania za drugą instancję według norm prawem przepisanych.

SĄD OKRĘGOWY ZWAŻYŁ, CO NASTĘPUJE:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie w części dotyczącej nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię na wspólną nieruchomość, lecz z innych przyczyn, niż wskazane przez skarżącego.

Analiza motywów, jakie legły u podstaw zaskarżonej części rozstrzygnięcia prowadzi do wniosku, iż Sąd Rejonowy dopuścił się naruszenia prawa materialnego, gdyż w sposób błędny ocenił charakter roszczenia o zwrot wartości nakładów opartego na art. 207 k.c., co skutkowało nieprawidłowym rozstrzygnięciem. Mianowicie Sąd I instancji powołując się na pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w postanowieniu z dnia 18 marca 1999 r., I CKN 928/97, LEX nr 36681, przyjął, iż roszczenia o rozliczenie nakładów na rzecz wspólną mają charakter prawnorzeczowy, wobec czego odpowiedzialność z tytułu ich rozliczenia ponosi każdoczesny współwłaściciel rzeczy. Tymczasem podkreślenia wymaga, iż Sąd Najwyższy odstąpił od przedstawionego powyżej stanowiska w uchwale z dnia 10 maja 2006 roku, III CZP 11/06 (OSNC 2007/3/38), gdzie wyraził zapatrywanie, iż roszczenie o zwrot wartości nakładów poczynionych przez jednego ze współwłaścicieli na nieruchomość wspólną przysługuje przeciwko osobom, które były współwłaścicielami w czasie dokonywania tych nakładów. Stanowisko to podtrzymał następnie w uchwale z dnia 21 lutego 2008 r., III CZP 144/07 (OSNC 2009/2/22), gdzie dodatkowo stwierdził, iż roszczenie o zwrot wartości nakładów poniesionych przez jednego ze współwłaścicieli na rzecz wspólną przysługuje przeciwko osobom, które były współwłaścicielami w czasie dokonywania tych nakładów, również wtedy, gdy osoby te zbyły swoje udziały nieodpłatnie, gdyż odpłatny, czy też nieodpłatny charakter zbycia udziału nie ma wpływu na odpowiedzialność z tytułu roszczeń uregulowanych w art. 207 k.c. W ocenie Sądu Najwyższego, roszczeń powstających w sytuacjach unormowanych w art. 207 k.c. nie można uznać za wynikające z obligacji realnej, ponieważ do zobowiązań realnych, tak jak do praw rzeczowych, ma zastosowanie zasada numerus clausus i mogą być one powołane do życia tylko w wypadkach wyraźnie przewidzianych przez ustawę, nikt bowiem nie może być obciążony cudzym zobowiązaniem, jeżeli ustawa wyraźnie tak nie stanowi. Z art. 207 k.c. nie wynika, by roszczenie przysługujące współwłaścicielowi z tego tytułu miało cechy właściwe dla roszczeń wynikających z obligacji realnej. Ustawodawca ani wprost, ani w sposób pośredni nie wskazał, by roszczenie o zwrot odpowiedniej części wydatków było roszczeniem innym niż względne, czyli powstające, istniejące i realizowane w stosunkach między współwłaścicielem, który poniósł wydatki i podmiotem, który w chwili ich poniesienia był obowiązany do zapłaty odpowiedniej części wydatków. Ustawodawca, normując powstanie prawa względnego o rozszerzonej skuteczności, musiałby w sposób wyraźny określić jego cechy, przede wszystkim przez rozstrzygnięcie o skuteczności względem każdoczesnego współwłaściciela, czyli względem podmiotu będącego współwłaścicielem w chwili wystąpienia z żądaniem. Przepis art. 207 k.c. takiego wskazania nie zawiera. Sąd Najwyższy zaznaczył ponadto, iż nie ma podstaw do przyjęcia, że roszczenie o zapłatę odpowiedniej części nakładów powstaje w innej chwili, niż poniesienie tych nakładów, czyli przykładowo w chwili zwrotu rzeczy. Dlatego też, zdaniem Sądu Najwyższego, roszczenie o zwrot nakładów poczynionych na nieruchomość ma charakter obligacyjny i przysługuje wobec osoby będącej współwłaścicielem nieruchomości w chwili, gdy nakładów dokonano.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko o obligacyjnym charakterze roszczeń z art. 207 k.c. Za trafnością tego poglądu przemawia dodatkowo okoliczność, iż zbywca udziału co do zasady określa cenę z uwzględnieniem wartości rzeczy wzbogaconej o nakład, zaś nabywca w ogóle może nie wiedzieć o nakładach i o tym, czy nakłady, i w jakim zakresie, zostały rozliczone, zwłaszcza, gdy zostały one dokonane na rzeczy wspólnej na wiele lat przed sprzedażą udziału. Rozwiązanie polegające na tym, iż roszczenie o zwrot nakładów na rzecz wspólną przysługuje przeciwko osobom, które były współwłaścicielami w czasie dokonywania tych nakładów, jest ponadto o tyle zasadne, iż współwłaściciele ci mają na bieżąco możliwość kontroli zakresu dokonywanych nakładów i wiedzę co do tego, czy nakłady zostały z nimi rozliczone.

Roszczenia współwłaścicieli z tytułu dokonanych nakładów na rzecz wspólną sąd rozstrzyga wyłącznie na żądanie, nigdy z urzędu. Roszczenie to powinno zostać zgłoszone w toku postępowania w sposób sformalizowany, a mianowicie należy określić, jakie konkretnie nakłady mają zostać rozliczone. Na współwłaścicielu zgłaszającym to roszczenie spoczywa także ciężar dowodu faktu, iż nakłady zostały poczynione na rzeczy wspólnej oraz to współwłaściciel zgłaszający wniosek o rozliczenie nakładów powinien wykazać ich wartość.

Sposób sformułowania przez wnioskodawczynię wniosku o rozliczenie nakładów poczynionych przez nią na nieruchomości wspólnej wskazuje, iż wnioskodawczyni domagała się rozliczenia nakładów poczynionych wyłącznie w latach 2000-2001. Wnioskodawczyni zażądała bowiem rozliczenia z tytułu nakładów kwoty 91.697,76 złotych, która to kwota wynika z faktur VAT i rachunków uproszczonych złożonych przez pełnomocnika wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 27 marca 2012 roku (zob. pismo procesowe wnioskodawczyni z dnia 26.03.2012 r. – k. 201-202; stanowisko pełnomocnika wnioskodawczyni zajęte na rozprawie w dniu 27.03.2012 roku – k. 215). Dokumenty przedstawione przez pełnomocnika wnioskodawczyni odnoszą się zaś do nakładów poczynionych przez wnioskodawczynię na nieruchomości wspólnej w 2000 roku i 2001 roku (zob. rachunki uproszczone, faktury VAT i protokoły odbioru wykonanych robót – k. 203-213).

W latach 2000-2001 współwłaścicielami udziału, który następnie nabył uczestnik postępowania, byli C. B. i K. P. (udział 2/9 części) oraz J. P. (udział 1/9 części). Uczestnik postępowania nabył udział 2/9 części w przedmiotowej nieruchomości od C. B. i K. P. w dniu 27 grudnia 2007 roku, zaś udział 1/9 części od J. P. w dniu 3 marca 2008 roku. Nie budzi zatem wątpliwości Sądu Okręgowego, iż na datę dokonywania nakładów, których rozliczenia w ramach niniejszego postępowania domagała się wnioskodawczyni, uczestnik postępowania nie był współwłaścicielem przedmiotowej nieruchomości.

W świetle przedstawionych powyżej okoliczności, sposobu sformułowania żądania przez wnioskodawczynię i poglądu Sądu Najwyższego o obligacyjnym charakterze roszczenia o zwrot nakładów, roszczenie wnioskodawczyni skierowane przeciwko uczestnikowi postępowania, który nie był współwłaścicielem w czasie dokonywania nakładów, powinno podlegać oddaleniu.

Na marginesie należy zaznaczyć, że gdyby wnioskodawczyni zgłosiła roszczenie o rozliczenie nakładów dokonanych w czasie, gdy uczestnik postępowania był już współwłaścicielem nieruchomości, to niewykluczone, że żądanie – o ile zostałoby sformułowane w prawidłowy sposób i udowodnione – mogłoby zasługiwać na uwzględnienie w pewnej części. Porównanie zdjęć wykonanych na potrzeby opinii sporządzonej w sprawie o podział majątku wspólnego T. B. i A. B. (1) (k. 110 akt sprawy II Ns 903/09 Sądu Rejonowego w Białymstoku) ze zdjęciem zamieszczonym w opinii uzupełniającej sporządzonej w niniejszej sprawie przez biegłego sądowego J. J. (k. 226 akt niniejszej sprawy) doprowadziło Sąd Okręgowy do wniosku, że po pożarze, jaki miał miejsce w dniu 10 marca 2009 roku, dokonano częściowej naprawy dachu w zakresie obróbki blacharskiej. W tym czasie uczestnik postępowania był zaś współwłaścicielem przedmiotowej nieruchomości. Co istotne, uczestnik postępowania podniósł w toku postępowania, że wnioskodawczyni w grudniu 2011 roku wykonała naprawę części dachu (zob. pismo procesowe z dnia 05.03.2012r. – k. 199v). Za miarodajnością tych twierdzeń przemawia dodatkowo okoliczność, iż w ramach podziału majątku wspólnego T. B. i A. B. (1) tytułem nakładu na naprawę dachu rozliczono jedynie fakturę VAT z dnia 30.04.2009 roku wystawioną na kwotę 428 złotych (k. 161 akt sprawy II Ns 903/09), którą to kwotę uznał uczestnik postępowania A. B. (1). Pozostałych nakładów na naprawę dachu Sąd Rejonowy w Białymstoku nie rozliczył w sprawie o podział majątku wspólnego wskazując, iż biegli sądowi nie stwierdzili śladów naprawy dachu po pożarze (zob. uzasadnienie postanowienia Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 29 kwietnia 2010 roku wydanego w sprawie II Ns 903/09 o podział majątku wspólnego i opinia biegłego J. Kaskiewicza – k. 269-k. 271 akt sprawy II Ns 903/09). Postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego zostało prawomocnie zakończone w dniu 17 czerwca 2010 roku i skoro biegli w tamtej sprawie nie stwierdzili wówczas śladów naprawy dachu po pożarze, zaś z porównania zdjęć wynika, że obecnie dach jest częściowo naprawiony, to w stopniu graniczącym z pewnością można stwierdzić, iż dach został naprawiony w części po zakończeniu postępowania w sprawie o podział majątku wspólnego. Nie można jednocześnie tracić z pola widzenia, że wnioskodawczyni po pożarze otrzymała odszkodowanie od firmy ubezpieczeniowej i nie wiadomo, czy odszkodowanie to nie pokryło kosztów remontu dachu.

Niemniej jednak wnioskodawczyni w niniejszej sprawie nie zgłosiła wniosku o rozliczenie nakładów z tytułu remontu budynku mieszkalnego przeprowadzonego po pożarze. Nie przedstawiła również dowodów na potwierdzenie, iż remont ten i w jakim zakresie, został przez nią dokonany, jak też nie zgłosiła stosownego wniosku dowodowego celem oszacowania wartości tych nakładów. Biegły J. J. sporządzając opinię w niniejszej sprawie nie wyliczył wartości nakładów poczynionych na nieruchomość wspólną po pożarze, a wnioskodawczyni w zastrzeżeniach do opinii nie zgłosiła stosownego zarzutu (k. 259). Co istotne, nawet zgłoszenie zarzutu nie wyliczenia nakładów poczynionych po dniu 10 marca 2009 roku nie mogło skutkować rozliczeniem tych nakładów, a to wobec niezgłoszenia żądania w tym przedmiocie. Rozliczenie tych nakładów z urzędu nie wchodziło w rachubę.

Wobec powyższego należało zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie II o tyle, że oddalić wniosek T. B. o rozliczenie nakładów na nieruchomość stanowiącą przedmiot współwłasności.

Co do zarzutu nierozliczenia uiszczonego podatku od nieruchomości należy wskazać, iż wniosek w tym przedmiocie zgłoszony przez uczestnika postępowania powinien zostać odrzucony z uwagi na powagę rzeczy osądzonej ( res iudicata). Do takiego wniosku doprowadziła Sąd Okręgowy analiza akt prawomocnie zakończonej sprawy I C 144/08 Sądu Rejonowego w Białymstoku z powództwa W. A. (1) przeciwko T. B. o zapłatę. W tamtej sprawie W. A. (1), po rozszerzeniu powództwa, domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 2.117,63 zł obejmującej dwa roszczenia, to jest związane z żądaniem zwrotu przez pozwaną części pobranego przez nią czynszu najmu lokalu mieszkalnego znajdującego się na nieruchomości wspólnej położonej w B. przy ulicy (...) oraz opartego na żądaniu zwrotu przez pozwaną przypadającej na jej udział w nieruchomości wspólnej części podatków od nieruchomości uiszczonych przez powoda w 2008 roku za lata 2005 i 2006. Powództwo w tamtej sprawie zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Białymstoku z dnia 11 września 2008 roku, IC 144/08 z uwagi na nieudowodnienie faktów, na których powód opierał żądanie. Sąd Rejonowy wskazał wówczas, iż powód przedstawił pokwitowania wpłat dotyczące opłaty adiacenckiej, zaś nie złożył pokwitowań wpłat podatku od nieruchomości, podczas gdy powód domagał się zwrotu wyłącznie podatku od nieruchomości.

W niniejszej sprawie uczestnik postępowania domagał się rozliczenia podatków za nieruchomość wspólną za lata 2005 i 2006 uiszczonych przez siebie w 2008 roku na łączną kwotę 2724,67 złotych (k. 240). Żądanie to zostało zaś już prawomocnie osądzone w sprawie o sygn. akt I C 144/08. Wprawdzie uczestnik postępowania w niniejszej sprawie złożył do akt, poza pokwitowaniami potwierdzającymi opłacenie w 2008 roku podatku od nieruchomości wspólnej, dowody uiszczenia opłaty adiacenckiej (zob. pokwitowania i tytuły wykonawcze – k. 283-286), niemniej jednak zgłoszone przez niego żądanie rozliczenia ciężarów związanych z nieruchomością wspólną ograniczało się wyłącznie do rozliczenia podatku od nieruchomości za lata 2005 i 2006, uiszczonego w 2008 roku. Uczestnik postępowania w rozpoznawanej sprawie nie domagał się rozliczenia uiszczonej opłaty adiacenckiej. Roszczenia wynikające z art. 207 k.c. mają charakter procesowy, wobec czego sąd w postępowaniu nieprocesowym może w tym zakresie orzekać wyłącznie na wniosek, nigdy z urzędu, a żądanie musi zostać odpowiednio skonkretyzowane. Skoro uczestnik postępowania nie żądał rozliczenia opłaty adiacenckiej, to kwestia ta nie była przedmiotem rozstrzygnięcia. Natomiast co do żądania rozliczenia uiszczonych podatków od nieruchomości za 2005 i 2006 rok wniosek w tym przedmiocie należało odrzucić na mocy art. 199 § 1 pkt 2 kpc, gdyż sprawa o to samo roszczenie została już prawomocnie osądzona. Dlatego też Sąd Okręgowy zmienił w tym kierunku punkt VI zaskarżonego postanowienia.

Zmiana zaskarżonego postanowienia w części dotyczącej nakładów poniesionych przez wnioskodawczynię na nieruchomość wspólną i oddalenie wniosku w tym zakresie skutkowało koniecznością zmiany postanowienia Sądu I instancji również w części dotyczącej wysokości dopłaty należnej uczestnikowi postępowania.

Łączna wartość nieruchomości powstałych po podziale wynosi 422.436 złotych. Wartość udziału wnioskodawczyni w dzielonych nieruchomościach wynosi zatem 281.624 złote (2/3 x 422.436 zł), natomiast wartość udziału uczestnika postępowania wynosi 140.812 złotych (1/3 x 422.436 zł). Wnioskodawczyni wskutek zniesienia współwłasności otrzymała działkę nr (...) o wartości 302.390 złotych, czyli o wartości o 20.766 złotych wyższej, niż wartość przypadającego jej udziału we współwłasności. Natomiast uczestnik postępowania otrzymał działkę nr (...) o wartości 120.046 złotych, czyli o wartości o 20.766 złotych niższej, niż wartość przypadającego mu udziału. Dlatego też należało zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie IV w ten sposób, że wysokość dopłaty od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania podwyższyć do kwoty 20.766 złotych.

Mając powyższe na uwadze orzeczono na podstawie art. 386 § 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc i art. 199 § 1 pkt 2 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc, jak w sentencji.

O kosztach postępowania odwoławczego rozstrzygnięto zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 520 § 1 k.p.c. z uwagi na fakt, iż w sprawach tzw. działowych nie występuje sprzeczność interesów między tymi uczestnikami (współwłaścicielami, spadkobiercami), którzy domagają się podziału (zniesienia współwłasności, działu spadku, podziału majątku wspólnego), niezależnie od tego, jaki sposób dokonania podziału proponują i jakie wnioski składają w tym względzie (zob. m.in. postanowienie SN z dnia 19.11.2010r., III CZ 46/10, OSNC 2011/7-8/88). O sprzeczności interesów można by mówić wówczas, gdyby uczestnicy postępowania wnosili o oddalenie wniosku o zniesienie współwłasności, lecz taka sytuacja w rozpoznawanej sprawie nie wystąpiła. Zarówno bowiem wnioskodawczyni, jak też uczestnik postępowania, domagali się zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości. Sprzeczności interesów nie można upatrywać w samym fakcie wniesienia apelacji przez uczestnika postępowania, który zakwestionował rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w przedmiocie nakładów i wydatków na nieruchomość wspólną.