Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2013 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku K. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o ponowne ustalenie wysokości emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie

z dnia 30 października 2012 r. sygn. akt IV U 1109/12

z m i e n i a zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w J. z 16 maja 2012 r. w ten sposób, że ustala, iż wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawcy K. K. powinna zostać obliczona zgodnie z podstawą wymiaru, dla której wskaźnik WWPW wynosi 100,31% , tak jak w prawomocnej decyzji ZUS Oddziału w J. z 5 listopada 2009 r. ustalającej prawo i wysokość emerytury wnioskodawcy.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 maja 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. odmówił K. K. ponownego przeliczenia wysokości świadczenia, podnosząc, że przy ustalaniu wysokości emerytury z urzędu przyjęto prawidłowy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru tj. 78,58 %.

W odwołaniu od powyższej decyzji wnioskodawca podniósł, że zgodnie z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. jeżeli nie pojawiły się nowe okoliczności, podważające uprzednio zebrane dowody, nie ma podstawy do weryfikowania prawomocnej decyzji. K. K. podkreślił, że przechodząc z renty na emeryturę w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego 65 lat nie składał do organu rentowego żadnych nowych dokumentów.

Odpowiadając na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wskazując że wznowił postępowanie w trybie art. 114 ust. 1 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, po ujawnieniu okoliczności, że wnioskodawca nie przedstawił wynagrodzenia z co najmniej pięcioletniego okresu, w związku z czym brak było podstaw do ustalenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru z wynagrodzenia osiągniętego z tytułu zatrudnienia wykonywanego równocześnie w dwóch zakładach pracy, tj. w(...)w B. oraz (...)w C.. Warunek taki wynika z art. 7 ust. 3 pkt. 2 ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz. U. nr 104, poz. 450 ze zm.).

Wyrokiem z dnia 30 października 2012 r., sygn. akt IV U 1109/12, Sąd Okręgowy w Rzeszowie Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd ustalił, że K. K. miał przyznane prawo do renty od dnia 17 marca 1992 r., do wyliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia przyjęto wynagrodzenie wnioskodawcy z lat 1989 – 1991 w (...) w B.. Decyzją z dnia 28 kwietnia 1997 r. ZUS przeliczył rentę wnioskodawcy na skutek uwzględnienia dodatkowego wynagrodzenia osiągniętego z tytułu zatrudnienia w(...)w C., wwpw obliczono błędnie w wysokości 97,42 %. Kolejną decyzją z 4 grudnia 1997 r. organ rentowy ponownie przeliczył rentę, uwzględniając do wskaźnika wysokości podstawy (100,31 %) wartość świadczeń rekompensacyjnych i zarobki z więcej niż jednego zakładu pracy z 3 kolejnych lat. Następnie organ rentowy decyzją z dnia 5 listopada 2009 r. przyznał wnioskodawcy z urzędu emeryturę w miejsce renty z tytułu niezdolności do pracy, stosując wwpw 100,31 %. W dniu 14 stycznia 2010 r. organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury, przy przyjęciu prawidłowego wskaźnika podstawy wymiaru na poziomie 78,58 %, a decyzja ta nie została zaskarżona.

Przechodząc do oceny prawnej, Sąd Okręgowy stwierdził, że wznowienie postępowania administracyjnego jest trybem nadzwyczajnym, umożliwiającym wzruszenie decyzji ostatecznej. Zarzut wnioskodawcy, że zmiana prawomocnej decyzji organu rentowego jest niedopuszczalna z uwagi na brak zmiany okoliczności jest – w ocenie Sądu Okręgowego – niezasadny, ponieważ art. 114 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS daje organowi rentowemu podstawę do korekty błędnych decyzji. Dalej Sąd I instancji zauważył, że błędna decyzja przyznająca świadczenie osobie, która nie spełnia ustawowych warunków nie prowadzi do nabycia prawa do tego świadczenia. W rozpoznawanej sprawie ujawniono okoliczności istniejące w dacie przyznania świadczenia i mające wpływ na prawo do niego, gdyż organ rentowy pomimo braku zaświadczenia o wynagrodzeniu z co najmniej pięcioletniego okresu, zawyżył wnioskodawcy wskaźnik podstawy wymiaru świadczenia. Dlatego też zasadnym było ustalenie decyzją z dnia 14 stycznia 2010 r. wysokości świadczenia przy przyjęciu tylko prawdziwych i właściwych danych, a odmowa w obecnie zaskarżonej decyzji ponownego przeliczenia świadczenia wnioskodawcy według błędnie i bezpodstawnie przyjętych danych w 1997 r. jest zgodna z prawem.

W apelacji od powyższego wyroku wnioskodawca domagał się jego zmiany, wskazując na liczne nieprawidłowości w postępowaniu ZUS, np. brak jasnej i konkretnej podstawy prawnej decyzji wydawanych w przedmiocie jego świadczenia oraz powoływanie się na całą ustawę. W ocenie wnioskodawcy decyzja ZUS, obniżająca wskaźnik podstawy wymiaru bez nowych dokumentów została wydana na podstawie art. 114 ust. 1a ustawy emerytalno – rentowej, uchylonego orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest uzasadniona i powoduje wydanie wyroku reformatoryjnego przez Sąd II instancji .

Przedmiotem sporu była wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawcy w sytuacji, gdy decyzją z dnia 5.11.2009 r. pozwany organ rentowy ustalił prawo i wysokość emerytury wnioskodawcy przyjmując do wyliczenia podstawy wymiaru świadczenia, podstawę wymiaru wcześniej pobieranej renty z tytułu niezdolności do pracy. Wskaźnik WWPW świadczenia rentowego wyniósł 100,31 % i został wyliczony w decyzji rentowej z 4.12.1997 r. wadliwie, (błąd korzystny dla ubezpieczonego). W oparciu o ten sam wskaźnik organ rentowy wyliczył podstawę wymiaru emerytury wnioskodawcy w decyzji z 5.11.2009 r. wydanej z urzędu .

Decyzją z dn. 14.01.2010 r. organ rentowy, który bez żadnych nowych dowodów zorientował się we wcześniej popełnionym własnym błędzie, zweryfikował wysokość świadczenia emerytalnego wnioskodawcy, wyliczając podstawę wymiaru tego świadczenia w oparciu o prawidłowo ustalony wskaźnik WWPW wynoszący 78,58 % .

Wydanie przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z dnia 28 lutego 2012 r. sygn. K 5/11 spowodowało wniosek ubezpieczonego do organu rentowego, wznowienie przez ten organ postępowania w trybie art. 149 kpa i w konsekwencji wydanie spornej decyzji z dnia 16.05.2012 r. odmawiającej ponownego przeliczenia świadczenia emerytalnego wnioskodawcy .

Prawomocna decyzja organu rentowego z 14.01.2010 r. została wydana, kiedy w obrocie prawnym znajdował się przepis art. 114 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych umożliwiający organowi rentowemu weryfikację prawomocnej decyzji , jeżeli okazało się, że przedłożone dowody nie dawały podstaw do ustalenia prawa do emerytury lub renty albo ich wysokości.

Utrata mocy obowiązującej ww. przepisu zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. sygn. K 5/11 powoduje , że legalność powołanej decyzji oceniać należy wyłącznie w oparciu o treść art. 114 ust. 1 tej ustawy.

Tymczasem w niniejszej sprawie jest niesporne, że podstawą wydania decyzji z dn. 14.01.2010 r. z urzędu przeliczającej emeryturę wnioskodawcy było ujawnienie ( dokonanie analizy ) dokumentacji znajdującej się już w aktach rentowych i emerytalnych ZUS. Brak jest więc elementu „nowości” okoliczności z art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, która uzasadniałaby ponowne ustalenie wysokości emerytury wnioskodawcy przez organ rentowy w tej decyzji.

Zgodnie z treścią art. 190 ust. 3 Konstytucji orzeczenie wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Zgodnie z poglądem przeważającym w orzecznictwie Sądu Najwyższego, wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający niezgodność przepisu ustawy z Konstytucją jest w zasadzie skuteczny ex tunc tj. od dnia wejścia w życie zakwestionowanego przepisu, chyba że co innego wynika z jego sentencji ( por. wyrok SN z dnia 21 listopada 2006 r., II PK 42/06 LEX nr 950622, uchwale SN z 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, LEX nr 79008 ).

Pogląd ten podziela również Sąd Apelacyjny w składzie orzekającym w niniejszej sprawie .

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niekonstytucyjności normy prawnej w świetle powyższego w sferze uprawnień emerytalno – rentowych stwarza nową rzeczywistość uprawnionych, różną w stosunku do tej, która została prawomocnie ustalona na podstawie niekonstytucyjnego i uchylonego unormowania. Polega ona na wstecznym stosowaniu nowego, niewadliwego prawa do stanów faktycznych, które powstały pod rządami niezgodnego z Konstytucją prawa i wtedy się zakończyły.

Powołane przez Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku orzecznictwo Sądu Najwyższego dotyczące stosowania art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej datuje się sprzed nowelizacji tego przepisu wprowadzającej ust 1a ( od 1.07.2004 r. ) miało więc charakter interpretacji rozszerzającej, niemożliwy obecnie do zaakceptowania z uwagi na treść wyroku TK z dnia 28 lutego 2012 r. sygn. K 5/11. Należy zwrócić uwagę, iż Sąd Najwyższy zmienił swoją interpretację w zakresie możliwości stosowania art. 114 ust. 1 i 1a ustawy emerytalnej jeszcze przed wydaniem Trybunału Konstytucyjnego – z dnia 28 lutego 2012 r. – por. wyrok SN z 5.04.2011 r. sygn. III UK 93/10 LEX 966818, wyrok SN z 5.04.2011 r. sygn. III UK 92/10, LEX 966817, wyrok SN z 5.04.2011 r. sygn. III UK 91/10, LEX 949032, wskazując nową linię wykładni tych przepisów.

Obecnie, po wydaniu przez Trybunał Konstytucyjny wyroku z 28 lutego 2012 r., jest to jak się wydaje jedyna możliwa do przyjęcia i stosowania interpretacji prawa w tym zakresie.

Mając powyższe na względzie stwierdzić należy , iż nie było podstaw do weryfikacji przez organ rentowy wysokości świadczenia emerytalnego wnioskodawcy w decyzji z 14.01.2010 r. Skoro zatem organ rentowy na wniosek wznowił postępowanie w trybie art. 149 kpa należało wydać decyzję uwzględniającą żądanie wnioskodawcy.

Dlatego Sąd Apelacyjny zgodnie z treścią art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego i orzekł co do istoty sprawy jak w sentencji wyroku.