Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 12 lipca 2005 r.
II UK 288/04
Istnienie schorzeń powodujących konieczność pozostawania w stałym
leczeniu nie stanowi samodzielnej przyczyny uznania częściowej niezdolności
do pracy, chociaż w pewnych okresach wymaga czasowych zwolnień lekar-
skich.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Andrzej
Kijowski, Barbara Wagner.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 lipca 2005 r. sprawy z
wniosku Wioletty K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, na skutek
kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 31
sierpnia 2004 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Warszawie do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasa-
cyjnego.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2004 r. [...] Sąd Apelacyjny w Warszawie zmienił
- w wyniku uwzględnienia apelacji wnioskodawczyni Wioletty K. - wyrok Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oraz poprzedzającą
go decyzję organu rentowego w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecz-
nych-Oddziałowi w P. o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą
zawodową i przyznał wnioskodawczyni prawo do renty stałej z tytułu częściowej nie-
zdolności do pracy w związku z chorobą zawodową od dnia 1 lipca 2001 r.
W sprawie sporna między stronami była ocena stanu zdrowia wnioskodaw-
czyni. Decyzją z dnia 16 sierpnia 2001 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w P. odmówił Wioletcie K. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z
2
chorobą zawodową, a Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w War-
szawie wyrokiem z dnia 28 maja 2002 r. oddalił jej odwołanie od tej decyzji, uznając
w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego, w tym z opinii biegłych
sądowych - laryngologa foniatry i specjalisty medycyny przemysłowej i patologii cho-
rób zawodowych, iż wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy, a zatem nie wy-
pełniła przesłanek z art. 18 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr
30, poz. 144 ze zm.).
W apelacji od tego wyroku wnioskodawczyni wskazała na powierzchowność
badań biegłych i nieuwzględnienie w ich opinii wyników badania stroboskopowego z
grudnia 2001r. wskazującego na schorzenia krtani. Sąd Apelacyjny, uznając zarzuty
apelacji, uzupełnił postępowanie dowodowe o opinię biegłych z Instytutu Medycyny
Pracy [...] w Ł. - Centrum Profilaktyki i Leczenia Zaburzeń Głosu i Słuchu i wobec
wniosków w niej zawartych, zmienił zaskarżony wyrok, uznając iż Wioletta K. spełniła
przesłanki częściowej niezdolności do pracy określone w art. 12 ust. 3 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją organ rentowy i zarzucając naruszenie
przepisów prawa materialnego - art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecz-
nych, polegające na ich niewłaściwym zastosowaniu, wniósł o jego „uchylenie w
całości”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zarzut przedstawiony w kasacji jest uzasadniony. Zgodnie z art. 12 ust. 1
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych „niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie
lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawno-
ści organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu”.
Jednocześnie w art. 12 ust. 3 ustawy wskazano, iż „częściowo niezdolną do pracy
jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z pozio-
mem posiadanych kwalifikacji”. Sąd Apelacyjny przyjmując - w oparciu o opinię bie-
głych - że wnioskodawczyni spełniła kryteria częściowej niezdolności do pracy okre-
3
ślone w art. 12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, na mocy art. 18 ust. 1
ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zmienił
zaskarżony wyrok i przyznał dochodzone świadczenie, pomijając przesłankę „odzy-
skania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu". Niemożność wykonywania pracy
w wyuczonym zawodzie nie jest równoznaczna z niezdolnością do pracy w rozumie-
niu art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS. W
tej mierze w pełni zachowuje aktualność teza wyroku z dnia 30 sierpnia 2001 r., II
UKN 521/00 (OSNP 2003 nr 10, poz. 260), że „o niezdolności do pracy spowodowa-
nej chorobą zawodową decyduje wpływ skutków tej choroby na zdolność do pracy
dotychczasowej oraz, uzależniona od stanu ogólnego związanego z wiekiem lub
brakiem predyspozycji psychofizycznych, możliwość wykonywania innej pracy w ra-
mach posiadanych kwalifikacji lub po przekwalifikowaniu”. W konsekwencji, prawi-
dłowa kwalifikacja faktu zachorowania na chorobę zawodową jako przesłanki prawa
do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej tą chorobą wymaga oceny,
czy ubezpieczony zachował zdolność do wykonywania pracy z wykorzystaniem po-
ziomu wykształcenia i kwalifikacji przez odniesienie się do dotychczasowego zawo-
du. Nie jest to jednak wystarczające, albowiem konieczne jest jeszcze ustalenie moż-
liwości dalszego wykonywania pracy w ramach posiadanych kwalifikacji, lecz w in-
nych warunkach od dotychczasowych. Orzekając o niezdolności do pracy należy
więc brać pod uwagę wszystkie powyższe okoliczności, a nie tylko wyuczony zawód,
przy uwzględnieniu, że o prawie do renty z tytułu niezdolności do pracy decyduje
brak rokowania odzyskania zdolności do pracy w dotychczasowym zawodzie lub
brak rokowania odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu (por. np. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1998 r., II UKN 326/98, OSNAPiUS 2000 nr
1, poz. 36, z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 675/98, OSNAPiUS 2000 nr 16, poz.
624). O niezdolności do pracy spowodowanej chorobą zawodową decyduje zatem
wpływ skutków tej choroby na zdolność do pracy dotychczasowej oraz możliwość
wykonywania innej pracy w ramach posiadanych kwalifikacji lub po przekwalifikowa-
niu. W wyroku z dnia 30 listopada 2000 r., II UKN 99/00 (OSNAPiUS 2002 nr 14,
poz. 340), Sąd Najwyższy uznał, iż „brak możliwości wykonywania pracy dotychcza-
sowej nie jest wystarczający do stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy w
sytuacji, gdy jest możliwe podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie bez przekwa-
lifikowania lub przy pozytywnym rokowaniu co do możliwości przekwalifikowania za-
wodowego”. W konsekwencji więc, brak możliwości wykonywania pracy dotychcza-
4
sowej nie jest wystarczający do stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy w
sytuacji, gdy jest możliwe podjęcie innej pracy w swoim zawodzie, bez przekwalifi-
kowania lub przy pozytywnym rokowaniu co do możliwości przekwalifikowania zawo-
dowego.
Dokonując analizy pojęcia „częściowa niezdolność do pracy" należy brać pod
uwagę zarówno kryterium biologiczne jak i ekonomiczne. W sensie biologicznym, to
stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu
powodującym częściową niezdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych
kwalifikacji; w sensie ekonomicznym, to częściowa utrata zdolności do zarobkowania
wykonywaniem takiej pracy. Osobą częściowo niezdolną do pracy w rozumieniu art.
12 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest więc osoba, która spełnia oby-
dwa te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym, jak i eko-
nomicznym. Sam fakt konieczności zmiany określonego stanowiska pracy przy ist-
nieniu możliwości wykonywania innego nie niżej kwalifikowanego zatrudnienia w da-
nym zawodzie nie uzasadnia przyznania świadczenia (tak w wyroku z dnia 21 grud-
nia 2004 r., I UK 28/04 - dotąd niepublikowany). Podobnie, sam fakt istnienia scho-
rzeń powodujących konieczność pozostawania w stałym leczeniu nie stanowi samo-
dzielnej przyczyny uznania częściowej niezdolności do pracy, jeśli leczenie to jest na
tyle skuteczne, że przywraca zdolność do pracy, chociaż w pewnych okresach wy-
maga czasowych zwolnień lekarskich z powodu niezdolności do pracy.
Z tych względów zarzuty kasacji odnoszące się do wykładni i zastosowania
przepisu art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są uzasadnione, gdyż niezdolność do wykony-
wania pracy dotychczasowej jest warunkiem koniecznym ustalenia prawa do renty z
tytułu niezdolności do pracy, ale nie jest warunkiem wystarczającym, jeżeli wiek, po-
ziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowanie, że
mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym za-
wodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym, a kwestia ta nie była przedmiotem
badania Sądu drugiej instancji.
Z omówionych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na pod-
stawie art. 39313
k.p.c.
========================================