Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 18 stycznia 2006 r.
II BU 1/05
Pismo Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zobowiązujące ubezpieczo-
nego do udzielenia informacji, czy dokonał zgłoszenia do ubezpieczenia, nie
ma charakteru czynności zmierzającej do ściągnięcia należności w rozumieniu
art. 35 ust. 4 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym
osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst:
Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.) i w związku z tym nie przerywa biegu
przedawnienia należności wskazanych w art. 35 ust. 3 tej ustawy.
Przewodniczący SN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie: SN Zbigniew Hajn
(sprawozdawca), SA Zbigniew Korzeniowski.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 stycznia
2006 r. sprawy ze skargi Piotra S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-
Oddziałowi w P. o składki na ubezpieczenie społeczne, na skutek skargi o stwierdze-
nie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z
dnia 15 września 2004 r. [...]
s t w i e r d z i ł, że wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 15 września
2004 r. [....] jest niezgodny z prawem.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu w sprawie
Piotra S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w P. o składki
na ubezpieczenie społeczne wyrokiem z 15 września 2004 r. oddalił apelację ubez-
pieczonego i zasądził od niego na rzecz ZUS-u kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.
Sąd Apelacyjny podzielił „prawidłowe i niekwestionowane ustalenia Sądu
pierwszej instancji”, z których wynika, że Piotr S. od 1 stycznia 1992 r. był ubezpie-
czony w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego. Od 1 sierpnia 1992 r. pro-
2
wadził działalność gospodarczą, od której nie opłacał składek na ubezpieczenie
społeczne. Pismem z 25 stycznia 2001 r. ubezpieczony zwrócił się do organu rento-
wego o wyjaśnienie, czy ma prawo do kontynuowania ubezpieczenia rolniczego oraz
czy ma obowiązek ubezpieczenia się w ZUS z tytułu prowadzonej działalności go-
spodarczej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w P. pismem z 15 lutego
2001 r. zobowiązał ubezpieczonego do podania, czy dokonał zgłoszenia do ubezpie-
czenia na druku S-51, oraz czy otrzymał w tej mierze decyzję. Następnie decyzją z
29 marca 2002 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że skarżący w okresie
od 1 sierpnia 1992 r. do 31 grudnia 1996 r. podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu
społecznemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Powód wniósł od
wskazanej decyzji odwołanie do Sądu Okręgowego podnosząc zarzut przedawnienia
roszczenia z tytułu składek. Odwołanie powoda zostało jednakże oddalone przez
Sąd Okręgowy wyrokiem z 9 stycznia 2003 r. Od wyroku tego powód złożył apelację.
Zgodnie z obowiązującym w okresie prowadzenia przez Piotra S. działalności
gospodarczej brzmieniem art. 1 ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu
społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity
tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.), obowiązkowemu ubezpieczeniu okre-
ślonemu ustawą podlegają osoby, które prowadzą na własny rachunek działalność
gospodarczą. Natomiast zgodnie z art. 2 osoby spełniające równocześnie warunki do
objęcia ubezpieczeniem społecznym określonym ustawą i ubezpieczeniem społecz-
nym rolników indywidualnych i członków ich rodzin podlegają ubezpieczeniu wynika-
jącemu z ustawy. W opinii Sądu Apelacyjnego, który podzielił w całej rozciągłości
ustalenia Sądu pierwszej instancji, ubezpieczony, zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z 18
grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospo-
darczą oraz ich rodzin, podlegał obowiązkowi ubezpieczenia społecznego od pierw-
szego dnia miesiąca kalendarzowego, w którym nastąpiło rozpoczęcie działalności
gospodarczej do momentu, w którym działalności tej zaprzestał. Tym samym przez
cały, wchodzący w rachubę okres zobowiązany był do uiszczania składek na ubez-
pieczenie społeczne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego z chwilą wystosowania do ubez-
pieczonego pisma ZUS z 15 lutego 2001 r. doszło do przerwania biegu przedawnie-
nia wymagalności należności z tytułu składek, gdyż organ rentowy podjął w ten spo-
sób czynności zmierzające do ściągnięcia należności poprzez wezwanie ubezpie-
czonego do złożenia stosownych wyjaśnień i wniosków, co wypełniło znamiona art.
35 ust. 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń
3
społecznych (jednolity tekst: Dz.U. Nr 25, poz. 137 ze zm.). Oznacza to, że ubezpie-
czony wyrokiem Sądu zobowiązany został do zapłaty należności z tytułu zaległych
składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy za nieprzedawniony okres od 1
lutego 1996 r. do 31 grudnia 1996 r.
Piotr S. złożył do Sądu Najwyższego skargę o stwierdzenie niezgodności z
prawem powołanego wyroku Sądu Apelacyjnego, zaskarżając go w całości. Skargę
oparł na podstawie naruszenia przepisów prawa materialnego poprzez ich błędną
wykładnię i w rezultacie niewłaściwe zastosowanie, w szczególności poprzez przyję-
cie, że wysłanie przez organ rentowy do ubezpieczonego pisma zobowiązującego do
podania informacji ma charakter czynności zmierzającej do ściągnięcia należności w
rozumieniu art. 35 ust. 4 ustawy z 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu
ubezpieczeń społecznych oraz poprzez niezastosowanie art. 35 ust. 3 tej ustawy.
Ubezpieczony wskazał, że zaskarżone orzeczenie jest niezgodne z powołanymi
przepisami art. 35 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. w związku z art. 109
ustawy z 10 listopada 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137,
poz. 887 ze zm.)
Ponadto ubezpieczony podniósł, że w wyniku wydania zaskarżonego orze-
czenia poniósł szkodę polegającą na konieczności zapłaty na rzecz pozwanego
składek na ubezpieczenie społeczne za okres od 1 lutego do 31 grudnia 1996 r.
Wskazał jednocześnie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w drodze in-
nych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, gdyż od zaskarżonego orzecze-
nia nie przysługiwała zgodnie z art. 3921
§ 1 k.p.c. kasacja z uwagi na zbyt niską
wartość przedmiotu sporu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z ustaleniami, przyjętymi przez Sąd Apelacyjny w podstawie faktycz-
nej zaskarżonego wyroku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych pismem z 15 lutego
2001 r. zobowiązał składającego skargę (ubezpieczonego) do podania, czy dokonał
on zgłoszenia do ubezpieczenia na druku S-51 oraz czy otrzymał w tej mierze decy-
zję. W ocenie Sądu Apelacyjnego, akceptującej wnioski Sądu Okręgowego, kierując
powyższe pismo do ubezpieczonego ZUS spowodował przerwanie biegu przedaw-
nienia, ponieważ miało ono charakter czynności zmierzających do ściągnięcia należ-
ności poprzez wezwanie ubezpieczonego do złożenia stosownych wyjaśnień i wnio-
4
sków, z jednoczesnym zobowiązaniem go do złożenia oświadczenia i dowodu, doty-
czącego zgłoszenia do ubezpieczenia.
Należy uznać, że stanowisko Sądu Apelacyjnego jest oczywiście sprzeczne z
brzmieniem art. 35 ust. 4 ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym
osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin, który stanowił, że „bieg
przedawnienia przerywa odroczenie terminu płatności, rozłożenie spłaty należności
na raty i każda inna czynność zmierzająca do ściągnięcia należności, jeżeli o czyn-
ności tej został zawiadomiony dłużnik. Składek nie można jednak dochodzić, jeżeli
od terminu ich płatności upłynęło 10 lat.”. Pismo ZUS z 15 lutego 2001 r. nie mieści
się w pojęciu „inna czynność zmierzająca do ściągnięcia należności, jeżeli o czynno-
ści tej został zawiadomiony dłużnik”, choćby z tego powodu, że ZUS nie informował
w nim ubezpieczonego o podjęciu innej, niż odroczenie terminu płatności lub rozło-
żenie spłaty należności na raty, czynności zmierzającej do ściągnięcia należności,
lecz zmierzał do uzyskania od niego informacji, które mogłyby ewentualnie stanowić
podstawę do podjęcia czynności zmierzających do ściągnięcia należności. Już z lo-
giki kolejności zdarzeń wynika, że tego rodzaju działanie nie mogło się mieścić w
wyżej wskazanym pojęciu „inna czynność zmierzająca do ściągnięcia należności,
jeżeli o czynności tej został zawiadomiony dłużnik”, lecz mogło jedynie stanowić
przygotowanie do jej ewentualnego dokonania. Z ustaleń faktycznych przyjętych w
sprawie nie wynika, aby za tym pismem, przed upływem terminu przedawnienia, po-
szły inne działania ZUS zmierzające do ściągnięcia należności.
Należy też podzielić stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, że po-
jęcie „ściągnięcie należności” zawiera element przymusu (zob. powołany w skardze
wyrok NSA z 18 stycznia 2002 r., III SA 3301/00, jak również wyrok z 12 lipca 2002
r., III SA 285/01, LEX nr 126812). Pogląd ten został wypowiedziany na gruncie art.
24 ust. 5 ustawy 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.
Nr 137, poz. 887 ze zm.), posługującego się identycznym określeniem: „inna czyn-
ność zmierzająca do ściągnięcia należności, jeżeli o czynności tej został zawiado-
miony dłużnik”, jak przytoczony wyżej art. 35 ust. 4 ustawy z 18 grudnia 1976 r. o
ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich
rodzin. Pismo ZUS z 15 lutego 2001 r. elementu czynności zawierającej „element
przymusu” nie zawierało.
Wobec powyższego Sąd Najwyższy, na podstawie art. 42411
§ 2 k.p.c., orzekł
jak w sentencji.
5
========================================