Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 30 sierpnia 2006 r., II CSK 53/06
Dopuszczalne jest stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności
przygranicznego pasa gruntu stanowiącego część nieruchomości
sąsiadującej z nieruchomością będącą własnością zasiadującego, gdy
rozgraniczenia obu nieruchomości dokonano ostateczną decyzją
administracyjną nieuwzględniającą zasiedzenia, którego termin upłynął przed
rozgraniczeniem.
Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Maria Grzelka
Sędzia SN Grzegorz Misiurek
Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Bogumiły R. przy uczestnictwie
Jolanty C., Marka R., Radosława R., Rafała R., Ryszarda R., Alicji W., Teresy K. i
Marka K. o zasiedzenie, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 30 sierpnia 2006 r. skargi kasacyjnej uczestniczki postępowania Teresy K.
od postanowienia Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 6
października 2005 r.
oddalił skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 6 października 2005 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie
Trybunalskim oddalił apelację uczestników Teresy i Marka małżonków K. od
postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 13 lipca 2005 r.
stwierdzającego, że wnioskodawczyni Bogumiła R. i jej mąż Zdzisław R. nabyli
przez zasiedzenie z dniem 31 grudnia 1987 r. na prawach wspólności ustawowej
małżeńskiej własność działki położonej w J., oznaczonej nr (...)18/2, o powierzchni
0,0030 ha, będącej częścią nieruchomości, dla której w Sądzie Rejonowym w
Opocznie prowadzona jest księga wieczysta nr (...). Wymieniona działka stanowi
wąski pas gruntu ciągnący się wzdłuż granicy między nieruchomością oznaczoną nr
(...)18, która jest własnością uczestników, a nieruchomością oznaczoną nr (...)13,
będącą własnością wnioskodawczyni i jej dzieci. Granica między tymi
nieruchomościami została ustalona ostateczną decyzją z dnia 19 czerwca 2001 r.
Naczelnika Wydziału Rolnictwa i Gospodarki Gruntami Urzędu Miejskiego w O.,
działającego z upoważnienia Burmistrza O., wydaną na podstawie danych z
ewidencji gruntów, uwzględniających stan prawny obu nieruchomości, wynikający z
aktów własności ziemi wydanych na podstawie ustawy z dnia 26 października
1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych (Dz.U. Nr 27, poz. 250 ze
zm.). Według ustaleń stanowiących podstawę wydania postanowienia, małżonkowie
R. byli samoistnymi posiadaczami w złej wierze działki nr (...)18/2 przynajmniej od
1967 r. Zdaniem Sądu Okręgowego, przeprowadzenie postępowania
rozgraniczeniowego nie stanowi przeszkody do stwierdzenia zasiedzenia przez
wnioskodawczynię i jej męża części jednej z nieruchomości objętej tym
postępowaniem. Nie spowodowało ono przerwy biegu zasiedzenia, gdyż zostało
wszczęte po upływie terminu zasiedzenia.
W skardze kasacyjnej uczestnicy zarzucili naruszenie prawa materialnego –
art. 172 k.c. przez błędną jego wykładnię, polegającą na przyjęciu, że
wnioskodawczyni i jej mąż byli samoistnymi posiadaczami działki nr (...)18/2,
podczas gdy na skutek wyrażenia zgody na rozgraniczenie nieruchomości według
stanu prawnego wynikającego z aktów własności ich posiadanie straciło charakter
posiadania samoistnego. Skarżący wnieśli o zmianę postanowień Sądów obu
instancji i oddalenie wniosku, ewentualnie o uchylenie tych postanowień i
przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Opocznie do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W związku z rozpoznawaną skargą kasacyjną nasuwa się pytanie, czy
dopuszczalne jest stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie własności
przygranicznego pasa gruntu stanowiącego część nieruchomości sąsiadującej z
nieruchomością będącą własnością zasiadującego, gdy rozgraniczenia obu
nieruchomości dokonano ostateczną decyzją administracyjną nieuwzględniającą
zasiedzenia, którego termin upłynął przed rozgraniczeniem. Udzielając odpowiedzi
na to pytanie należy przede wszystkim przypomnieć, że celem postępowania
rozgraniczeniowego jest ustalenie przebiegu spornej granicy między
nieruchomościami (art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. – Prawo geodezyjne
i kartograficzne, jedn. tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 240, poz. 2027 – dalej: „Pr.g.k.”).
Rozgraniczenie wywiera także skutek w zakresie stanu własności nieruchomości,
wyznacza bowiem granicę, do której rozciąga się prawo własności właściciela
każdej z nich (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 1964 r., III CR
27/64, OSNCP 1965, nr 3, poz. 45). Zgodnie z art. 153 k.c., jednym z kryteriów
rozgraniczenia gruntów jest ich stan prawny, przez który rozumie się także
zasiedzenie przygranicznych pasów gruntu (postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 26 kwietnia 1967 r., III CR 424/66, OSNCP 1967, nr 11, poz. 206). Z tych
przyczyn zarzut zasiedzenia w sprawie o rozgraniczenie prowadzonej przez sąd –
jeżeli jest zasadny – decyduje o ustaleniu przebiegu granicy.
Postępowanie w sprawie o rozgraniczenie jest jednakże postępowaniem
swoistym, gdyż jego wszczęcie może nastąpić wyłącznie w drodze postępowania
administracyjnego (art. 29 ust. 3 Pr.g.k.). W postępowaniu tym może dojść do
ugody zawartej przed geodetą, mającej moc ugody sądowej (art. 31 ust. 4 Pr.g.k.),
natomiast kompetencja organu administracji do wydania decyzji o rozgraniczeniu
jest ograniczona tylko do przypadku, gdy ustalenie przebiegu granicy może
nastąpić – jeżeli nie wchodzi w grę zgodne oświadczenie stron – na podstawie
zebranych dowodów (art. 33 ust. 1 Pr.g.k.). Z rozporządzenia Ministrów Spraw
Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 14
kwietnia 1999 r. w sprawie rozgraniczania nieruchomości (Dz.U. Nr 45, poz. 453)
wynika, że dowodami stanowiącymi podstawę ustalenia przebiegu granicy decyzją
(art. 33 ust. 1 Pr.g.k.) mogą być jedynie dokumenty wymienione w § 3-7 tego
rozporządzenia, a zatem dokumenty, których treść nie pozwala na ustalenie
stwierdzenia zasiedzenia przygranicznego pasa gruntu. Jedynie wówczas, gdy
strona jest niezadowolona z przebiegu granicy ustalonej decyzją o rozgraniczeniu i
gdy nie dojdzie do zawarcia ugody lub nie ma podstaw do wydania decyzji o
rozgraniczeniu, sprawa podlega przekazaniu do rozpoznania przez sąd (art. 33 ust.
3 i art. 34 ust. 2 Pr.g.k.). Dopiero w tym postępowaniu możliwe jest dokonanie
rozgraniczenia stosownie do kryteriów przewidzianych w art. 153 k.c., na podstawie
wszelkich dowodów, które są dopuszczalne w postępowaniu sądowym. W razie
zatem wydania decyzji o rozgraniczeniu, strona domagająca się rozgraniczenia
według stanu prawnego uwzględniającego zasiedzenie przygranicznego pasa
gruntu mogłaby cel ten osiągnąć wnosząc o przekazanie sprawy sądowi.
Nie można jednak uznać, że nieskorzystanie z tego uprawnienia i
dopuszczenie do tego, iż decyzja o rozgraniczeniu stała się ostateczna, zamyka
stronie drogę do żądania przed sądem stwierdzenia nabycia przez zasiedzenie
własności przygranicznego pasa gruntu z datą wcześniejszą niż dzień wydania
decyzji. Postępowanie sądowe uregulowane w art. 609-610 k.p.c. jest
postępowaniem właściwym w sprawach o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie
własności każdej rzeczy, bez względu na jej rodzaj i charakter oraz termin, w
którym doszło do zasiedzenia. Wyłączenie możliwości skorzystania z tej drogi
zachodzi tylko wówczas, gdy sprawa o zasiedzenie tej samej rzeczy przez tę samą
osobę na podstawie tych samych okoliczności faktycznych jest w toku lub została
już prawomocnie osądzona (art. 199 § 1 pkt 2 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.). Poza
tym wyłączenie możliwości uwzględnienia wniosku o stwierdzenie zasiedzenia
mogłoby wynikać z unormowania szczególnego (por. art. 618 § 3 k.p.c.), jednakże
nie ma przepisu, według którego niedopuszczalne jest stwierdzenie nabycia przez
zasiedzenie własności przygranicznego pasa gruntu, gdy – bez względu na termin
zasiedzenia – rozgraniczenie nieruchomości dokonane zostało ostateczną decyzją
administracyjną.
Z przytoczonych względów na pytanie postawione na wstępie należy
odpowiedzieć pozytywnie. Wbrew zapatrywaniu skarżących, rozgraniczenie
nieruchomości ostateczną decyzją administracyjną nie wpływa na ocenę, czy
władanie przez właściciela jednej z rozgraniczanych nieruchomości przygranicznym
pasem gruntu stanowiącym własność właściciela drugiej z rozgraniczanych
nieruchomości było posiadaniem samoistnym, pozwalającym na nabycie tego pasa
gruntu w drodze zasiedzenia jeszcze przed rozgraniczeniem (art. 172 k.c.). Z tego
względu tak sformułowana podstawa skargi kasacyjnej nie jest uzasadniona, co
sprawiło, że skarga została oddalona (art. 39814
w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).