Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 19/06
POSTANOWIENIE
Dnia 12 października 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Roman Kuczyński
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z odwołania M. O.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanej Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością "R. "
o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 października 2006 r.,
zażalenia ubezpieczonej na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 22 maja 2006 r.,
oddala zażalenie.
Uzasadnienie.
Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
22 maja 2006 r., odrzucił na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c. apelację
wnioskodawczyni od wyroku Sądu Okręgowego– Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych z 8 marca 2006 r., ponieważ apelacja - sporządzona i wniesiona przez
pełnomocnika wnioskodawczyni będącego adwokatem - nie została opłacona
opłatą „w wysokości stałej” wynoszącej 30 złotych.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik wnioskodawczyni
zwrócił uwagę, że stosownie do art. 1302
§ 3 k.p.c., sąd odrzuca bez wezwania o
2
uiszczenie opłaty wniesione przez adwokata środki odwoławcze lub środki
zaskarżenia (w tym apelację) podlegające opłacie w wysokości stałej lub
stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu
zaskarżenia. Przepis ten – zdaniem pełnomocnika wnioskodawczyni – odnosi się
wyłącznie do dwóch rodzajów opłat wymienionych w art. 12 i 13 ustawy z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, a mianowicie do opłaty
stałej (art. 12) i opłaty stosunkowej (art. 13), nie ma natomiast zastosowania do
opłaty podstawowej, o której stanowi art. 14 ustawy. Tak więc należy uznać za
błędne utożsamianie przez Sąd Apelacyjny „opłaty w wysokości stałej” z opłatą
podstawową. Zgodnie z art. 36 ustawy o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pobiera się opłatę
podstawową w wysokości 30 złotych, która nie jest opłatą w wysokości stałej, o
jakiej mowa w art. 1302
§ 3 k.p.c.
Pełnomocnik skarżącej wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wyrok Sądu pierwszej instancji został wydany 8 marca 2006 r., w związku z
czym nie budzi wątpliwości, że w sprawie znajdują zastosowanie przepisy ustawy z
dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167,
poz. 1398 ze zm.). Będący przepisem przejściowym art. 149 ust. 1 ustawy stanowi
bowiem, że w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy
dotychczasowe przepisy o kosztach sądowych stosuje się do czasu zakończenia
postępowania w danej instancji. Do czasu wydania wyroku przez Sąd Okręgowy -
czyli do 8 marca 2006 r. - należało stosować przepisy dotychczasowe (w tym
ustawę z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
oraz przepisy Kodeksu postępowania cywilnego sprzed zmian wprowadzonych
ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), od
chwili zakończenia postępowania w pierwszej instancji – czyli od wydania wyroku
przez Sąd Okręgowy - należy stosować przepisy nowe, w tym przepisy
znowelizowanego Kodeksu postępowania cywilnego.
Dodany ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (zwaną dalej ustawą) art. 1302
k.p.c. (który wszedł w życie 2 marca 2006
r.) reguluje skutki niewykonania przez profesjonalnego pełnomocnika, będącego
3
adwokatem lub radcą prawnym, wynikającego z art. 10 ustawy obowiązku
uiszczenia opłaty przy wnoszeniu pisma podlegającego takiej opłacie (art. 3
ustawy). Przepis art. 1302
§ 3 k.p.c. stanowi, że sąd odrzuca bez wezwania o
uiszczenie opłaty wniesione przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika
patentowego środki odwoławcze lub środki zaskarżenia (apelację, zażalenie,
skargę kasacyjną, skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia, sprzeciw od wyroku zaocznego, zarzuty od nakazu zapłaty, skargę na
orzeczenie referendarza sądowego) podlegające opłacie w wysokości stałej lub
stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu
zaskarżenia. Przepis ten może budzić wątpliwości interpretacyjne. Wątpliwości
skarżącego dotyczą zasadniczo zagadnienia, czy opłata w wysokości stałej, o
której mowa w art. 1302
§ 3 k.p.c., to również opłata podstawowa, określona w art.
14 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Podniesioną w zażaleniu kwestię dotyczącą interpretacji użytego w art. 1302
k.p.c. pojęcia „opłata w wysokości stałej” rozstrzygnęło już orzecznictwo Sądu
Najwyższego, między innymi w uchwale z 26 września 2006 r., II UZP 11/06, w
której wyrażono pogląd, że art. 1302
§ 3 k.p.c. stosuje się do środków
odwoławczych i środków zaskarżenia podlegających opłacie podstawowej, o której
mowa w art. 35 i 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych.
Przepis art. 11 ustawy dzieli opłaty na stałą, stosunkową albo podstawową.
Opłatę stałą pobiera się w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w
ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, w wysokości jednakowej,
niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia (art.
12), opłatę stosunkową – w sprawach o prawa majątkowe, przy czym wynosi ona
5% wartości przedmiotu sporu lub przedmiotu zaskarżenia (art. 13), natomiast
opłatę podstawową – w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej,
stosunkowej lub tymczasowej (art. 14 ust. 1). Opłata podstawowa wynosi 30
złotych i stanowi minimalną opłatę, którą strona jest obowiązana uiścić od pisma
podlegającego opłacie, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 14 ust. 3). Pobranie
od pisma opłaty podstawowej wyłącza pobranie innej opłaty (art. 14 ust. 4).
Zgodnie z art. 36 ustawy, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych i w
4
sprawach odwołań rozpoznawanych przez sąd pracy i ubezpieczeń społecznych
pobiera się opłatę podstawową w kwocie 30 złotych wyłącznie od apelacji,
zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia.
Analiza powołanych wyżej przepisów wskazuje, że w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych i w sprawach odwołań rozpoznawanych przez sąd pracy
i ubezpieczeń społecznych pobranie opłaty podstawowej przewidziane zostało
jedynie od wymienionych w art. 36 ustawy środków odwoławczych i środków
zaskarżenia. Opłata ta w każdym przypadku wynosi 30 złotych, jest opłatą
minimalną, jaką strona jest obowiązana uiścić od podlegających opłacie pism
wymienionych w art. 36, a jej pobranie wyłącza pobranie jakiejkolwiek innej opłaty
(art. 14 ust. 3 i 4). Skoro nie ma możliwości całkowitego lub częściowego
zwolnienia strony od ponoszenia omawianej opłaty przez sąd, ustalenia jej
wysokości w sposób odmienny, niż to czyni art. 36 ustawy, bądź pobrania od pisma
będącego środkiem odwoławczym lub środkiem zaskarżenia innej opłaty, niż opłata
podstawowa, to należy uznać, że określona w art. 36 ustawy opłata podstawowa –
jako niepoddająca się jakiejkolwiek modyfikacji – jest opłatą w wysokości stałej w
rozumieniu art. 1302
§ 3 k.p.c.
Już w orzeczeniach wcześniejszych (w stosunku do uchwały z 26 września
2006 r., II UZP 11/06), Sąd Najwyższy zwracał uwagę, że użyty w art. 1302
§ 3
k.p.c. zwrot „opłata w wysokości stałej” różni się od używanego w ustawie o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych pojęcia „opłata stała”, co wskazuje, że
określenia te mają inne znaczenie. Gdyby użyte w art. 1302
§ 3 k.p.c. określenie
odnosiło się wprost do pojęcia zawartego w ustawie o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych, ustawodawca posłużyłby się sformułowaniem „podlegające
opłacie stałej lub stosunkowej”, bądź „podlegające całej opłacie stałej lub jej
ułamkowej części albo opłacie stosunkowej”, nie zaś sformułowaniem „podlegające
opłacie w wysokości stałej”. Zatem określenie „opłata w wysokości stałej” ma
szerszy zakres znaczeniowy i obejmuje także opłaty, które nie są opłatami stałymi
w rozumieniu ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, ale ich
wysokość jest stała dlatego, że została określona kwotowo, jak to ma miejsce w
przypadku opłaty podstawowej (por. dotychczas niepublikowane postanowienia
5
Sądu Najwyższego z 30 maja 2006 r., I CZ 23/06, z 2 czerwca 2006 r., II UZ
14/06, z 11 lipca 2006 r., I CSK 146/06 i z 17 sierpnia 2006 r., III UZ 7/06).
Opłata podstawowa jest nowym rodzajem opłaty sądowej, nieznanym
obowiązującej poprzednio ustawie z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych, a tym samym pojęciu „opłaty w wysokości stałej” należy
nadać znaczenie adekwatne do aktualnego stanu prawnego. W uzasadnieniu
uchwały z 13 września 2000 r., III CZP 34/00 OSNC z 2001 r. nr 1, poz. 4, Sąd
Najwyższy podkreślił, że opłata w wysokości stałej w rozumieniu art. 17 ustawy z
dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, to taka
opłata, której wysokość jest stała, czyli taka sama, jednakowa. Kryterium temu
odpowiada nie tylko opłata, która jest wyrażona kwotowo, lecz także taka opłata,
która, stanowiąc określony, zawsze taki sam ułamek określonej kwoty, ma zawsze
taką samą wysokość ("wysokość stałą"). Na gruncie obecnie obowiązującej ustawy
kryterium temu odpowiada również wyrażona kwotowo i w niezmiennej wysokości
opłata podstawowa. Gdyby zamiarem ustawodawcy było ograniczenie skutku
wynikającego z art. 1302
§ 3 k.p.c. wyłącznie do środków odwoławczych i środków
zaskarżenia podlegających opłacie stałej lub stosunkowej, wyraźnie by to
zaznaczył poprzez jednoznaczne odniesienie się do tych opłat bądź poprzez
wyłączenie spod działania powołanego przepisu pism podlegających opłacie
podstawowej. Skoro tego nie uczynił, to wynikający z art. 1302
§ 3 k.p.c. obowiązek
uiszczenia przez adwokata lub radcę prawnego należnej opłaty bez wzywania o jej
uiszczenie pod rygorem odrzucenia środka odwoławczego lub środka zaskarżenia
dotyczy nie tylko pism podlegających całej opłacie stałej (art. 18 ust. 2 ustawy),
ułamkowej części opłaty stałej (art. 19 ustawy) i opłacie stosunkowej obliczonej od
wskazanej przez stronę wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 13 w związku z art.
18 ust. 2 ustawy), ale również pism podlegających opłacie podstawowej, o której
między innymi mowa w art. 36 ustawy.
Uiszczenie określonej kwotowo w ustawie należnej opłaty podstawowej, w
stałej wysokości 30 złotych, jest prostą czynnością, niewykraczającą poza granice
wymagań, jakie należy stawiać zawodowemu pełnomocnikowi. Pozostaje to w
zgodzie z podstawowymi celami i założeniami ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych, którymi było między innymi usprawnienie i
6
przyspieszenie postępowania cywilnego poprzez wprowadzenie nowych zasad
dotyczących ustalania wysokości i pobierania od stron opłat sądowych, w tym
możliwość szerszego zastosowania mechanizmu zwrotu lub odrzucenia pisma
wniesionego przez profesjonalnego pełnomocnika w razie nieuiszczenia opłaty w
stałej wysokości.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na
podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art. 39814
k.p.c.