Pełny tekst orzeczenia

WYROK Z DNIA 23 LISTOPADA 2006 R.
IV KK 328/06
Zakaz wynikający z art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k. odnosi się do każdego
określonego w ustawie przypadku orzekania karnoprawnego obowiązku
naprawienia szkody, a więc również tego, określonego w art. 72 § 2 k.k.
Przewodniczący: sędzia SN H. Gordon-Krakowska.
Sędziowie SN: A. Kapłon, J. Skwierawski (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: K. Parchimowicz.
Sąd Najwyższy w sprawie Grażyny O., skazanej za przestępstwo
określone w art. 286 § 1 k.k. i inne, po rozpoznaniu w Izbie Karnej na roz-
prawie w dniu 23 listopada 2006 r., kasacji wniesionej przez Prokuratora
Generalnego na korzyść skazanej od wyroku Sądu Rejonowego w C. z dnia
20 września 2004 r.,
u c h y l i ł zaskarżony wyrok w części dotyczącej zobowiązania skazanej
Grażyny O. do naprawienia szkody (...).
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem Sądu Rejonowego w C. z dnia 20 września 2004 r. Graży-
na O. uznana została za winną popełnienia przestępstw określonych w art.
286 § 1 k.k. i w art. 270 § 1 k.k. (dwukrotnie), a Sąd wymierzył jej łącznie
karę roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem
jej wykonania na okres 3 lat. Ponadto, orzeczeniem stanowiącym pkt 5 tego
wyroku Sąd zobowiązał skazaną – na podstawie art. 72 § 2 k.k. – do na-
2
prawienia w całości szkody wyrządzonej przestępstwem określonym w art.
286 § 1 k.k., przez zapłatę na rzecz pokrzywdzonej spółki jawnej „B.” z sie-
dzibą w K. kwoty 106 669,20 zł, w terminie roku od uprawomocnienia się
orzeczenia.
Wyrok Sądu Rejonowego nie został zaskarżony przez żadną ze stron
postępowania i uprawomocnił się bez postępowania odwoławczego.
Kasację od tego wyroku wniósł – na podstawie art. 521 k.p.k. – Proku-
rator Generalny na korzyść skazanej „w części dotyczącej orzeczenia na
mocy art. 72 § 2 k.k. obowiązku naprawienia szkody”. W kasacji podniesio-
no zarzut rażącego naruszenia art. 415 § 5 k.p.k., „polegającego na orze-
czeniu wobec skazanej Grażyny O. na mocy art. 72 § 2 k.k. obowiązku na-
prawienia szkody (...) gdy tymczasem roszczenie wynikające z przestęp-
stwa było już przedmiotem postępowania cywilnego prowadzonego w Wy-
dziale Gospodarczym Sądu Okręgowego w C.” – i wniesiono „o uchylenie
wyroku Sądu Rejonowego w C. w zaskarżonej części”.
Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej, pokrzywdzonej spółki, wniósł o
oddalenie kasacji twierdząc, że w chwili orzekania Sądu karnego nie toczy-
ło się inne postępowanie w przedmiocie roszczenia wynikającego z prze-
stępstwa, a zawarta przed Sądem cywilnym ugoda między stronami nie jest
orzeczeniem określonym w art. 777 pkt 1 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przepis art. 72 § 2 k.k. stanowi materialną podstawę możliwości zo-
bowiązania skazanego do naprawienia szkody w całości lub części w wy-
padku zawieszenia wykonania kary. Możliwość taka jest wyłączona, jeżeli
obowiązek naprawienia szkody orzeczono jako środek karny (art. 39 pkt 5
k.k.) albo zobowiązano sprawcę do uiszczenia świadczenia wymienionego
w art. 39 pkt 7 k.k. W kwestii m.in. zobowiązania do naprawienia szkody
stan prawny uległ zmianie od dnia 1 lipca 2003 r., to jest od chwili wejścia w
życie przepisów ustawy z dnia 10 stycznia 2003 r. o zmianie ustawy – Ko-
3
deks postępowania karnego... (Dz. U. Nr 17, poz. 155). Nowelą tą wprowa-
dzono zmiany w treści przepisów art. 415 k.p.k. Treść § 5, zastępującego
obowiązujący poprzednio § 6 tego artykułu, uzupełniono zdaniem drugim,
zawierającym klauzulę antykumulacyjną, wyłączającą dopuszczalność
orzeczenia m.in. obowiązku naprawienia szkody „jeżeli roszczenie wynika-
jące z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania al-
bo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono”. Nie ulega wątpliwości, że
wynikający z tej klauzuli zakaz odnosi się w równym stopniu do każdego ze
wskazanych w ustawie wypadków orzekania karnoprawnego obowiązku
naprawienia szkody, niezależnie od podstawy prawnej umożliwiającej wy-
danie takiego orzeczenia – a więc również do przepisu art. 72 § 2 k.k.
Orzeczenie o obowiązku naprawienia szkody zawarto w wyroku wy-
danym w czasie obowiązywania art. 415 § 5 k.p.k., w brzmieniu ustalonym
wskazaną wyżej ustawą nowelizującą. Przed wydaniem tego wyroku, bo w
dniu 7 kwietnia 2003 r., pokrzywdzona spółka wystąpiła do Sądu Okręgo-
wego w C. z pozwem przeciwko Grażynie O., zawierającym żądanie orze-
czenia nakazu zapłaty kwoty 106 669,20 zł. Nakazem zapłaty z dnia 7 maja
2003 r. Sąd nakazał pozwanej, aby zapłaciła powodowi tę kwotę wraz z od-
setkami. Wniesienie przez pozwaną zarzutów od nakazu zapłaty spowodo-
wało wszczęcie postępowania cywilnego, zakończonego w dniu 16 czerwca
2004 r. zawarciem ugody, w której treści pozwana zobowiązała się zapłacić
powodowi należność wynikającą z nakazu zapłaty. Sąd uchylił jednocze-
śnie nakaz zapłaty kwoty 41 734,64 zł, i w tym zakresie umorzył postępo-
wanie. Pełnomocnik oskarżycielki posiłkowej nie przeczył tym ustaleniom w
czasie rozprawy kasacyjnej.
Niezasadny jest zatem podniesiony w czasie rozprawy – dla uzasad-
nienia wniosku o oddalenie kasacji – argument, że w chwili orzekania w tej
sprawie przez Sąd karny roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa
nie było przedmiotem innego postępowania. Toczyło się bowiem postępo-
4
wanie nakazowe, a Sąd rozpoznający niniejszą sprawę wiedział o tym, o
czym świadczy treść dokumentów pozostających w aktach sprawy oraz do-
puszczenie przez Sąd dowodu z akt sprawy cywilnej. Wskazane wyżej oko-
liczności wyłączały dopuszczalność wydania orzeczenia zobowiązującego
Grażynę O. do naprawienia szkody. Nieistotny jest w tej sytuacji argument
wskazujący na odmienne funkcje i podstawy prawne orzekania o obowiąz-
ku naprawienia szkody, skoro treść art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k. przesądza jed-
noznacznie o niedopuszczalności zobowiązania do naprawienia szkody w
postępowaniu karnym w wypadkach określonych w tym przepisie. Nieza-
sadny jest również argument wyprowadzony z treści art. 777 pkt 1 k.p.c. Z
przepisu tego wynika bowiem, że ugoda zawarta przed Sądem powszech-
nym jest również – obok „orzeczenia sądu prawomocnego lub podlegające-
go natychmiastowemu wykonaniu” – tytułem egzekucyjnym. Pozwala to
twierdzić, że stanowi ona o zabezpieczeniu roszczenia pokrzywdzonego w
sposób równie skuteczny, jak określone w tym przepisie orzeczenie sądu.
Należy zatem przyjąć, że zachodziła w niniejszej sprawie okoliczność wyłą-
czająca dopuszczalność orzeczenia w postępowaniu karnym obowiązku
naprawienia szkody.