Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 5 grudnia 2006 r.
II PK 124/06
Podanie jako przyczyny wypowiedzenia zmieniającego wprowadzenia
znanego pracownikowi, nowego regulaminu wynagradzania, z błędnym okre-
śleniem daty jego wejścia w życie, nie oznacza naruszenia art. 45 § 1 w związku
z art. 42 § 2 k.p.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 5 grudnia
2006 r. sprawy z powództwa Stanisława D., Henryka O., Anny O., Kazimierza L.,
Henryka G. przeciwko Przedsiębiorstwu Spedycji Międzynarodowej C.H. W. SA w W.
o przywrócenie poprzednich warunków płacy, na skutek skargi kasacyjnej strony po-
zwanej od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Zielonej Górze z dnia 24 listopada 2005 r. [...]
1. u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz zmienił wyrok Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy w Świebodzinie z dnia 3 marca 2004 r. [...] i oddalił powództwo,
2. nie obciążył powodów kosztami postępowania.
U z a s ad n i e n i e
Wyrokiem z dnia 3 marca 2004 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Świebodzi-
nie uwzględnił powództwo o uznanie za bezskuteczne wypowiedzeń warunków płacy
dokonanych przez pozwane Przedsiębiorstwo Spedycji Międzynarodowej „C.H. W.”
w W. powodom Stanisławowi D. - w dniu 25 września 2003 r., Henrykowi O. - w dniu
26 września 2003 r., Annie O. - w dniu 29 września 2003 r., Kazimierzowi L. - w dniu
30 września 2003 r. i Henrykowi G. - w dniu 22 października 2003 r. i przywrócił po-
wodom poprzednie warunki wynagrodzenia, wynikające z Zakładowego Układu Zbio-
rowego Pracy z dnia 25 stycznia 1995 r. Przyczynę wypowiedzenia określoną przez
pracodawcę jako wprowadzenie nowych wynagrodzeń regulaminem z dnia 3 grudnia
2
2002 r., który wszedł w życie w dniu 3 stycznia 2003 r., Sąd pierwszej instancji uznał
za nieprawdziwą. Sąd ten ustalił, że w dniu 7 sierpnia 2002 r. pracodawca dokonał
wypowiedzenia układu zbiorowego, a okres tego wypowiedzenia upłynął w dniu 30
listopada 2002 r. W dniu 21 listopada 2002 r. przekazał wszystkim zakładowym or-
ganizacjom związkowym (ZZ Pracowników Terenowych PSM „C.H. W.” SA, ZZ Pra-
cowników PSM „C.H. W.” SA i Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” PSM „C.H.
W.” SA) projekt regulaminu wynagradzania sporządzony w tym samym dniu, który
został odrzucony na podstawie uzgodnionego stanowiska związków. Zarządzeniem z
dnia 3 grudnia 2002 r. prezes zarządu wprowadził regulamin wynagradzania, który
został doręczony wszystkim kierownikom oddziałów i powodowie zapoznali się z jego
treścią w lutym 2003 r., co potwierdzili podpisami na liście. W dniu 12 grudnia 2002 r.
ZZ Pracowników Terenowych PSM „C.H. W.” SA przedstawił stanowisko odnośnie
do regulaminu, a w dniu 20 grudnia 2002 r. wspólne stanowisko przedstawiły dwa
pozostałe związki. Pozwany nie uwzględnił tych stanowisk i w dniu 20 grudnia 2002
r. ponownie polecił podanie do wiadomości treści regulaminu wynagradzania z dnia 3
grudnia 2002 r., a następnie uznał, że wszedł on w życie w dniu 3 stycznia 2003 r.
Wypowiedzenia powodom warunków płacy strona pozwana dokonała mimo braku
zgody KZ NSZZ „Solidarność”. Powodowie nie złożyli oświadczeń o odmowie przyję-
cia nowych warunków i zaczęły one obowiązywać powoda Henryka G. w dniu 1 lute-
go 2004 r., a pozostałych powodów w dniu 1 stycznia 2004 r. W ocenie Sądu pierw-
szej instancji, regulamin wynagradzania został wprowadzony z naruszeniem art. 30
ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U
z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.). Sąd ustalił, że regulamin nie wszedł w życie w dniu
3 stycznia 2003 r. z tego powodu, iż pozwany nie przedstawił przekonujących dowo-
dów, że na dwa tygodnie przed tym dniem (art. 772
§ 6 k.p.) wszyscy pracownicy
mieli możliwość zapoznania się z jego treścią. Dowody zebrane w sprawie wskazy-
wały, że pracownicy strony pozwanej zatrudnieni w oddziale w S. zapoznali się z nim
najwcześniej w lutym 2003 r. Regulamin nie obowiązywał zatem w dniu wskazanym
przez pozwanego, a więc podana przyczyna wypowiedzeń zmieniających nie była
prawdziwa, stąd wypowiedzenia nie były uzasadnione w rozumieniu art. 42 § 2 w
związku art. 45 k.p. Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2004 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze oddalił apelację strony pozwanej, mimo
uznania trafności zarzutu, że przy wprowadzeniu regulaminu nie doszło do narusze-
nia art. 30 ust. 5 ustawy o związkach zawodowych, gdyż przyjął, iż pismo z dnia 21
3
listopada 2002 r., w którym organizacje związkowe działające u strony pozwanej wy-
powiedziały się na temat regulaminu wynagradzania przedstawionego im w tym dniu,
nie obejmowało wspólnego merytorycznego stanowiska, lecz brak woli negocjowa-
nia. W ocenie Sądu drugiej instancji, regulamin wynagradzania, który był negocjowa-
ny jeszcze w grudniu 2002 r., nie mógł stanowić uzasadnionej podstawy wypowie-
dzeń, gdyż nie wszedł w życie w dniu 3 stycznia 2003 r., ponieważ strona pozwana
nie przedstawiła dowodu, że jego tekst został podany do wiadomości powodom
przed dniem 1 stycznia 2003 r. Przyjęcie nowych warunków płacy nie zamykało po-
wodom drogi do domagania się przed sądem ustalenia, że wypowiedzenie narusza
prawo lub jest nieuzasadnione. W wyniku kasacji wniesionej przez stronę pozwaną,
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 4 sierpnia 2005 r., II PK 5/05, uchylił zaskarżony
wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania wraz z
orzeczeniem o kosztach postępowania. Sąd Najwyższy wskazał, iż wypowiedzenia
powodom warunków płacy uzasadnione zostało wprowadzeniem nowego regulaminu
wynagradzania, zastępującego postanowienia wypowiedzianego przez pracodawcę
zakładowego układu zbiorowego, który utracił moc z dniem 30 listopada 2002 r. Sku-
teczność wypowiedzeń warunkowana była więc stwierdzeniem, że regulamin ten stał
się zgodnie z art. 9 § 1 k.p. źródłem prawa pracy i w chwili dokonywania wypowie-
dzeń obowiązywał jako akt prawa pracy. W zakresie objętym sporem decydujące dla
spełnienia tego warunku było zachowanie przez pracodawcę trybu wymaganego w
art. 772
§ 6 k.p., a jego zachowanie, polegające na podaniu regulaminu do wiadomo-
ści pracowników w sposób przyjęty u strony pozwanej, powodowało wejście regula-
minu w życie po upływie dwóch tygodni od tego dnia. Ponadto z art. 24112
§ 2 k.p.,
odpowiednio stosowanego do regulaminu wynagradzania, wynika, że pracodawca
obowiązany był zawiadomić pracowników o wejściu regulaminu w życie, dostarczyć
zakładowej organizacji związkowej niezbędną liczbę jego egzemplarzy, a na żądanie
pracownika udostępnić do wglądu tekst i wyjaśnić jego treść. Udostępnienie regula-
minu następuje zatem później niż jego wejście w życie, które zależy jedynie od
podania regulaminu do wiadomości pracowników, przy czym Kodeks pracy nie za-
strzega, że chodzi w tym wypadku o „tekst" regulaminu. Wobec tego jest jasne, że
wejście w życie regulaminu wynagradzania nie zależy od tego, czy pracownikowi
udostępniono (i kiedy) tekst tego regulaminu, a regulamin obowiązuje także wtedy,
gdy pracodawca w ogóle nie wywiązał się z obowiązku przewidzianego w art. 24112
§
2 pkt 3 k.p. w związku z art. 772
§ 6 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21
4
lipca 1999 r., I PKN 165/99, OSNAPUS 2000 nr 20, poz. 745). Nie obowiązuje jako
akt prawny tylko taki regulamin wynagradzania, który nie został ustalony na piśmie i
podany do wiadomości pracowników w sposób określony w art. 772
§ 6 k.p. (por.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2004 r., I PK 569/03, OSNP 2005 nr
11, poz. 154). Sąd Najwyższy uznał, że wprowadzony we właściwym trybie regulamin
wynagradzania stanowił usprawiedliwioną przyczynę dokonania wypowiedzeń zmie-
niających treść umów o pracę powodów w zakresie, w jakim warunki wynagradzania
wynikały z tego regulaminu, a przyczyna taka została powodom podana.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Zielonej Górze wyrokiem z dnia 24 listopada 2005 r. oddalił apelację
strony pozwanej. W uzasadnieniu wyroku Sąd drugiej instancji podał za stanowi-
skiem Sądu Najwyższego, iż wejście w życie regulaminu nie jest uwarunkowane
udostępnieniem pracownikom „tekstu" regulaminu, a jedynie podaniem go do wiado-
mości w sposób określony wart. 772
§ 6 k.p., a możliwość zapoznania się przez pra-
cowników z treścią regulaminu musi być realna. Sąd Okręgowy uzupełnił postępo-
wanie dowodowe i ustalił, że przedmiotowy regulamin wynagradzania nie został
przed dniem 3 stycznia 2003 r. podany do wiadomości pracowników oddziału w S. w
sposób przyjęty u pozwanego zaś pracownicy oddziału zapoznali się z zarządzeniem
o wprowadzeniu regulaminu łącznie z treścią regulaminu w dniach od 4 do 7 lutego
2003 r. Zdaniem Sądu drugiej instancji, w tym stanie rzeczy regulamin mógł wejść w
życie w dniach 18 - 21 lutego 2003 r. (art. 772
§ 6 k.p.), a skoro pracodawca nie po-
dał do wiadomości pracowników oddziału innej, odpowiadającej tym zdarzeniom daty
wejścia w życie regulaminu wynagradzania, to wskazanie w wypowiedzeniach zmie-
niających dokonanych powodom we wrześniu i październiku 2003 r. nieprawdziwej
daty 3 stycznia 2003 jako daty wejścia w życie regulaminu, oznacza, że regulamin
ten nie mógł, jako nieobowiązujący w tym dniu, stanowić uzasadnionej przyczyny
wypowiedzeń zmieniających w rozumieniu art. 42 § 2 w związku z art. 45 k.p.
Powyższy wyrok zaskarżyła skargą kasacyjną strona pozwana i zarzucając
naruszenie prawa materialnego - art. 772
§ 6 k.p. w związku z art. 24212
k.p. i art. 6
k.c. oraz 42 § 2 w związku z art. 45 § 1 k.p., przez przyjęcie, że wypowiedzenia
zmieniające dokonane w wyniku wprowadzenia nowego regulaminu wynagradzania
są nieuzasadnione, gdyż regulamin ten nie wszedł w życie z powodu niezapoznania
się powodów z jego treścią w terminie dwu tygodni od podania go im do wiadomości,
art. 9 k.p., poprzez przyjęcie, że regulamin wynagradzania, którego dzień wejścia w
5
życie zakwestionowała grupa kilku pracowników nie stanowi źródła pracy dla pra-
cowników pozwanego, art. 30 § 4 k.p., poprzez przyjęcie, że pracodawca wskazał
nieprawdziwe okoliczności jako przyczynę wypowiedzenia dotychczasowych warun-
ków płacy; art. 42 § 2 w związku z art. 45 § 1 k.p., poprzez przywrócenie na po-
przednie warunki płacy powódki Anny O., która nie jest pracownikiem pozwanego od
dnia 1 maja 2004 r.; oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 233 k.p.c. - przez
przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i przyjęcie, iż twierdzenia powodów
dotyczące zapoznania się z treścią regulaminu pracy w lutym 2003 r. oznaczają, że
regulamin wynagradzania wprowadzony przez pracodawcę nie stał się źródłem
prawa pracy w rozumieniu art. 9 k.p. i nie stanowił prawdziwej przyczyny dokonanych
wypowiedzeń zmieniających, oraz przyjęcie, że wszyscy powodowie nie zapoznali
się z regulaminem, a także art. 316 § 1 k.p.c., poprzez orzeczenie o przywróceniu na
poprzednie warunki płacy powódki Anny O., która nie jest pracownikiem pozwanego
od dnia 1 maja 2004 r., zamiast wydania orzeczenia o umorzeniu postępowania jako
bezprzedmiotowego. Strona pozwana wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości i oddalenie powództwa, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i prze-
kazanie sprawy do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach zastęp-
stwa procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma uzasadnione podstawy. W stanie faktycznym sprawy
bezsporne jest, że wypowiedzenia powodom warunków płacy uzasadnione zostało
wprowadzeniem nowego regulaminu wynagradzania, zastępującego postanowienia
wypowiedzianego przez pracodawcę zakładowego układu zbiorowego, który utracił
moc z dniem 30 listopada 2002 r. Skuteczność wypowiedzeń warunkowana była więc
stwierdzeniem, że regulamin ten stał się zgodnie z art. 9 § 1 k.p. źródłem prawa
pracy i w chwili dokonywania wypowiedzeń obowiązywał jako akt prawa pracy. Jak
wskazał Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z dnia 4 sierpnia 2005 r., II PK 5/05,
decydujące dla spełnienia tego warunku było zachowanie przez pracodawcę trybu
wymaganego w art. 772
§ 6 k.p. Jego zachowanie, polegające na podaniu regula-
minu do wiadomości pracowników w sposób przyjęty u strony pozwanej, powodo-
wało wejście regulaminu w życie po upływie dwóch tygodni od tego dnia. Z art. 24112
§ 2 k.p., odpowiednio stosowanego do regulaminu wynagradzania, wynika, że praco-
6
dawca obowiązany był zawiadomić pracowników o wejściu regulaminu w życie, do-
starczyć zakładowej organizacji związkowej niezbędną liczbę jego egzemplarzy, a na
żądanie pracownika udostępnić do wglądu tekst i wyjaśnić jego treść. Udostępnienie
regulaminu następuje zatem później niż jego wejście w życie, które zależy jedynie od
podania regulaminu do wiadomości pracowników, przy czym Kodeks pracy nie za-
strzega, że chodzi w tym wypadku o „tekst" regulaminu. Tak więc wejście w życie
regulaminu wynagradzania nie zależy od tego, czy pracownikowi udostępniono (i
kiedy) tekst tego regulaminu, a regulamin obowiązuje także wtedy, gdy pracodawca
w ogóle nie wywiązał się z obowiązku przewidzianego w art. 24112
§ 2 pkt 3 k.p. w
związku z art. 772
§ 6 k.p. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 lipca 1999 r., I
PKN 165/99, OSNAPUS 2000 nr 20, poz. 745).
Z ustaleń faktycznych, które stanowiły podstawę wydania zaskarżonego wyro-
ku, wynika, że tryb przewidziany w art. 772
§ 6 k.p. został przez pracodawcę powo-
dów spełniony, gdyż regulamin został „podany do wiadomości pracowników" w spo-
sób przyjęty u strony pozwanej. Sąd drugiej instancji, uzupełniając postępowanie
dowodowe, ustalił że pracownicy oddziału S. zapoznali się z zarządzeniem o wpro-
wadzeniu regulaminu łącznie z treścią regulaminu w dniach od 4 do 7 lutego 2003 r.,
wobec czego regulamin wynagradzania mógł wejść w życie w dniach 18 - 21 lutego
2003 r. (art. 772
§ 6 k.p.). Przy tym ustaleniu - niewątpliwym w świetle dowodów -
nietrafnie jednak Sąd Okręgowy uznał, że podana w wypowiedzeniach zmieniających
ich przyczyna jest nieprawdziwa. Niewątpliwie przyczyną tą było wprowadzenie no-
wego regulaminu wynagradzania, który w dacie dokonanych wypowiedzeń obowią-
zywał i był powodom znany. W świetle ustaleń, jedynie określenie daty wejścia w
życie tego regulaminu - 3 stycznia 2003 r., mogło budzić wątpliwości, co jednak nie
oznacza, że taki regulamin, będący źródłem prawa w czasie dokonywania wypowie-
dzeń zmieniających, nie stanowił uzasadnionej przyczyny wypowiedzeń zmieniają-
cych w rozumieniu art. 42 § 2 w związku z art. 45 k.p.
W ocenie Sądu Najwyższego, taka interpretacja przepisów art. 772
§ 6 k.p. w
związku z art. 24112
§ 2 k.p. jaką przyjął Sąd Okręgowy jest błędna, a podniesiony w
skardze kasacyjnej zarzut naruszenia art. 772
§ 6 k.p. jest usprawiedliwiony. Dla
obowiązywania regulaminu istotne jest, czy pracownik miał możliwość zapoznania
się z jego treścią, nie zaś, czy zapoznał się z nią rzeczywiście. Według art. 772
§ 5
k.p., do regulaminu wynagradzania stosuje się art. 24113
§ 2 k.p., a więc jego posta-
nowienia mniej korzystne dla pracowników wprowadza się w drodze wypowiedzenia
7
dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę
nawiązania stosunku pracy. Wprowadzony regulamin wynagradzania stanowił zatem,
inaczej niż orzekł w wyroku z dnia 24 listopada 2005 r. Sąd Okręgowy, usprawiedli-
wioną przyczynę dokonania wypowiedzeń zmieniających treść umów o pracę powo-
dów w zakresie, w jakim warunki wynagradzania wynikały z tego regulaminu. Po-
zwany wprowadził w dniu 3 grudnia 2002 r. regulamin wynagradzania z powodu
utraty mocy obowiązującej dotychczasowego Zakładowego Układu Zbiorowego
Pracy (zgodnie z art. 772
§1 k.p.) i dokonał wypowiedzeń zmieniających dotychcza-
sowe warunki płacy zgodnie z art. 24113
§ 2 k.p. Jak słusznie wskazano w skardze
kasacyjnej, wypowiedzenia zmieniające powodowie otrzymali we wrześniu i paź-
dzierniku 2003 r., czyli po upływie ok. 7-8 miesięcy od dnia, kiedy wszyscy pracow-
nicy oddziału S., w którym powodowie byli zatrudnieni, zapoznali się z regulaminem
wynagradzania. Na marginesie warto zauważyć, że jeden z powodów - Przewodni-
czącego Komisji Zakładowej NSZZ „Solidarność” Henryk G., zapoznał się z regulami-
nem wynagradzania już w grudniu 2002 r.
W ocenie Sądu Najwyższego przyczyna wypowiedzeń zmieniających była pra-
cownikom (w tym powodom) podana. Była to przyczyna prawdziwa i konkretna. Je-
żeli nawet zawierała nieprawidłową datę wejścia w życie regulaminu, to nie czyni to
ją nieprawdziwą. Tym samym, wskazanie takiej przyczyny przez pozwanego nie
narusza art. 30 § 4 k.p.
Biorąc powyższe pod uwagę, skoro w rozpatrywanej sprawie przyczyna wy-
powiedzeń zmieniających okazała się rzeczywista, prawdziwa i uzasadniona, nale-
żało uchylić zaskarżony wyrok i zmieniając wyrok Sądu pierwszej instancji, oddalić
powództwo, orzekając jak w sentencji po myśli art. 398 16
k.p.c. O kosztach orze-
czono po myśli art. 102 k.p.c.
========================================