Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 94/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
w sprawie z powództwa G. G.
przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowemu A. spółka jawna w P. J. K. i S. Ś.,
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 29 września 2005 r., sygn. akt (...),
1. oddala skargę kasacyjną
2. zasądza od pozwanej na rzecz powoda 2. 700, - zł (dwa tysiące
siedemset) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
U Z A S A D N I E N I E
2
Powód G. G. wniósł o zasądzenie od pozwanej Przedsiębiorstwa
Handlowego „A.” Spółki Jawnej w P. 76.883,48 zł tytułem zwrotu kosztów używania
własnego samochodu do celów służbowych. Pozwana wniosła o oddalenie
powództwa.
Wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2005 r. (...) Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K. zasądził od pozwanej na rzecz powoda 52.853,62
zł i oddalił powództwo w pozostałej części. Sąd ustalił, że powód był zatrudniony u
pozwanej od 1 kwietnia 2001 r. do 31 lipca 2003 r. w charakterze przedstawiciela
handlowego. Warunkiem zatrudnienia było posiadanie własnego samochodu. Do
obowiązków powoda należały osobiste kontakty z klientami – sklepami i
hurtowniami na terenie dawnego województwa […]. Podróże do klientów powód
odbywał własnym samochodem. Z tego tytułu został mu przyznany ryczałt w kwocie
1.500 zł miesięcznie. Powód miesięcznie przejeżdżał 5.000 – 6.000 kilometrów,
jeździł pięć razy w tygodniu a trasa jednego przejazdu wynosiła ponad 300 km.
Strona pozwana nie kwestionowała faktu, że powód obsługiwał placówki przez
niego wskazywane, gdyż był on jedyną osobą przyjmującą w tym czasie
zamówienia na tym terenie. Ryczałt ustalony przez pracodawcę nie spełniał
wymogu § 4 ust. 1 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia
26 marca 1998 r. w sprawie warunków ustalania i zasad zwrotu kosztów używania
do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów nie
będących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 41, poz. 239). Niesprzeczne z
normami bezwzględnie obowiązującymi postanowienia umowy o pracę w
przedmiocie sposobu rozliczania kosztów używania prywatnego samochodu do
celów służbowych były prawnie skuteczne z tym zastrzeżeniem, że kwota
ustalonego ekwiwalentu pokrywała w całości wydatki poniesione przez pracownika
w związku z pracą. Do obowiązków pracodawcy należy ponoszenie wszelkich
kosztów związanych z pracą i obowiązek ten nie może być przerzucony na
pracownika. Wydatki poniesione przez powoda w okresie jego pracy związane z
używaniem prywatnego samochodu do celów służbowych zostały wyliczone przez
biegłego i wyniosły 52.853,62 zł. Opinię biegłego Sąd uznał za wiarygodną i
3
uwzględnił powództwo do kwoty ustalonej w tej opinii. W pozostałej części
powództwo podlegało oddaleniu.
Apelacja pozwanej od tego wyroku w części uwzględniającej
powództwo została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego – Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 29 września 2005 r. (...). Sąd Apelacyjny ustalił,
że w umowie o pracę, czyniąc zadość art. 26 k.p., jako miejsce wykonywania pracy
określono Sz. ze wskazaniem adresu siedziby pozwanej. Powoda zatrudniono w
charakterze przedstawiciela handlowego, a więc umówiona praca wiązała się z
wykonywaniem obowiązków poza miejscem pracy. Nie można więc wykluczyć, że
powód wykonywał podróże służbowe w rozumieniu ówcześnie obowiązującego § 1
ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 czerwca 1998 r. w
sprawie zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikom z
tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U. Nr 69, poz. 454). Jednakże
powód nie dochodził należności z tytułu podróży służbowych, a wyłącznie zwrotu
kosztów używania prywatnego pojazdu do celów służbowych. Do obowiązków
powoda należało tworzenie i obsługa sieci klientów pozwanego na określonym
obszarze, nie mogło więc być wątpliwości co do tego, że wyjazdy wynikały z
obowiązków służbowych. Strony zawarły w sposób dorozumiany umowę, na
podstawie której powód w ramach rekompensaty za korzystanie z własnego
pojazdu miał otrzymywać kwotę 1.500 zł. Jednakże umowa taka w myśl § 1
rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 1998 r.
w sprawie warunków ustalania i zasad zwrotu kosztów używania do celów
służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów nie będących
własnością pracodawcy powinna odpowiadać warunkom określonym w tym
rozporządzeniu. Warunki zaproponowane pracownikowi mogą być korzystniejsze,
niż określone w rozporządzeniu, nie mogą natomiast kształtować sytuacji
pracownika w sposób mniej korzystny (art. 18 § 1 k.p.). Jeżeli tak się staje, znajduje
zastosowanie przepis art. 18 § 2 k.p., w myśl którego postanowienia umów i aktów,
o których mowa w § 1 mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są
nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy. Przez te
przepisy należy rozumieć przepisy kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i
aktów wykonawczych, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych
4
opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających
prawa i obowiązki stron stosunku pracy (art. 9 § 1 k.p.). W tym stanie rzeczy wobec
sprzeczności wzajemnych uzgodnień stron odnośnie zwrotu kosztów za używanie
pojazdu powoda do celów służbowych z przepisami powołanego rozporządzenia
Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 1998 r. nie mogły one
wiązać stron stosunku pracy, gdyż były nieważne z mocy ustawy. Podstawę
określenia kosztów w niniejszej sprawie winno stanowić to rozporządzenie. Dla
ustalenia ich wysokości miarodajna była opinia biegłego. Pozwana nie przedstawiła
rzeczowej argumentacji, która kwestionowałaby wnioski opinii.
Od tego wyroku pozwana wniosła skargę kasacyjną, którą oparła na
podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędne zastosowanie § 1 ust. 2
zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 25 czerwca 1996 r. w sprawie
zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikom z tytułu
podróży służbowej na obszarze kraju. W uzasadnieniu skargi podniosła, że
przepisy dotyczące zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących
pracownikom z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju nie mają zastosowania
w niniejszej sprawie. Podróżą służbową jest wykonywanie zadania określonego
przez pracodawcę poza miejscowością, w której znajduje się stałe miejsce pracy
pracownika. Oznacza to, że pracownik udający się w podróż służbową ma stałe
miejsce wykonywania pracy w określonej miejscowości, co wskazuje na
incydentalność podróży służbowej i tymczasowość pobytu w miejscu wykonania
zadania. Skoro powód w zakresie swoich obowiązków miał pozyskiwanie nowych
klientów dla pozwanej i zbieranie zamówień, to kolejnych wyjazdów do nich nie
można traktować jako podróży służbowej, a co za tym idzie, kosztów z tego
wynikłych nie można rozliczać według stawek wynikających z przepisów
przytoczonych przez Sąd. Powoduje to, że wyliczenie rzeczywistych kosztów
używania samochodu poczynione przez biegłego od samego początku obarczone
było błędem. A priori zakładało, że opierać winno się na „kilometrówce”, która z
kolei wynika z góry przyjętego założenia, że wykonywanie przez powoda pracy było
podróżą służbową. W związku z tymi zarzutami skarżąca wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i
przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.
5
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna jest oczywiście bezzasadna, gdyż ani jej podstawy, ani
uzasadnienie, nie mają żadnego odniesienia do przyjętej w zaskarżonym wyroku
podstawy prawnej rozstrzygnięcia. Jedyną podstawą skargi jest naruszenie
przepisu § 1 ust. 2 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 25 czerwca
1996 r. w sprawie zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących
pracownikom z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju przez błędne jego
zastosowanie. Skarżąca nie wskazuje miejsca publikacji powołanego aktu
prawnego, można się jedynie domyślać, że chodzi o zarządzenie Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej publikowane w Monitorze Polskim Nr 39, poz. 387 ze zm.
Zarządzenie to w ogóle nie zostało powołane w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku, gdyż w okresie pracy powoda (od 1 kwietnia 2001 r. do 31 lipca 2003 r.) już
nie obowiązywało. Do dnia 31 grudnia 2001 r. obowiązywało powołane przez Sąd
Apelacyjny rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 czerwca 1998
r. w sprawie zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących
pracownikom z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju a od dnia 1 stycznia
2002 r. rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2001
r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania oraz wysokości należności
przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (Dz. U.
Nr 151, poz. 1720). Przepisów tych rozporządzeń Sąd Apelacyjny nie stosował,
wyraził jedynie przypuszczenie (używając sformułowania „nie można wykluczyć”),
że wyjazdy powoda do klientów mogły być uznane za podróże służbowe. Gdyby je
tak traktować, powodowi przysługiwałyby diety oraz zwrot kosztów przejazdów,
noclegów, dojazdów środkami komunikacji miejscowej i innych udokumentowanych
wydatków (§ 3 ostatniego z powołanych rozporządzeń). Powód jednak nie
dochodził zwrotu kosztów podróży służbowych a jedynie zwrotu wydatków
poniesionych na używanie prywatnego samochodu do celów służbowych. Do oceny
zasadności oraz ustalenia wysokości roszczeń z tego tytułu nie miały zastosowania
przepisy powołanych rozporządzeń, lecz przepisy rozporządzenia Ministra
Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 26 marca 1998 r. w sprawie warunków
ustalania i zasad zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów
osobowych, motocykli i motorowerów nie będących własnością pracodawcy, a
6
następnie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie
warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu
Kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli
motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271)
obowiązującego od dnia 1 stycznia 2002 r. Zgodnie z przepisami obu rozporządzeń
koszty używania pojazdów do celów służbowych pokrywa pracodawca według
stawek za 1 kilometr przebiegu, ustalonych kwotowo dla każdego typu pojazdu i
corocznie waloryzowanych. Opinia biegłego została wykonana w oparciu o te
stawki. W skardze kasacyjnej nie podnosi się zarzutu, że przepisy te zostały
zastosowane nieprawidłowo. Przepisy te nie zostały nawet przytoczone w
podstawach skargi, a tylko w granicach tych podstaw Sąd Najwyższy rozpoznaje
skargę (art.39813
§ 1 k.p.c.).
Z tych przyczyn skarga kasacyjna podlega oddaleniu na podstawie
art. 39814
k.p.c. jako bezzasadna.
/tp/