Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 144/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 14 grudnia 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (przewodniczący,
sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Herbert Szurgacz
w sprawie z powództwa R. R.
przeciwko Instytutowi Medycyny Pracy im. (...)
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych
i Spraw Publicznych w dniu 14 grudnia 2006 r.,
skargi kasacyjnej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Ł.
z dnia 16 stycznia 2006 r., sygn. akt (...),
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 9 marca 2005 r. Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych zasądził od Instytutu Medycyny Pracy im. (...) na rzecz powódki R. R.
kwotę 11.166,05 złotych tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę wraz z
ustawowymi odsetkami. Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia
faktyczne.
Powódka była zatrudniona w pozwanym Instytucie od 1985 r. w pełnym
wymiarze czasu pracy na stanowisku pielęgniarki w Klinice Ostrych Zatruć. Od stycznia
2001 r. do listopada 2004 r. jej wynagrodzenie nie uległo podwyższeniu. Decyzją
Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej nr R-MZ/0211/1998 z dnia 3 grudnia 1998 r.,
wpisano Instytut Medycyny Pracy jako publiczny zakład opieki zdrowotnej do rejestru
zakładów opieki zdrowotnej prowadzonego przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej,
którego określono jako podmiot założycielski i nadzorujący. W zakresie gospodarki
finansowej wskazano, iż Instytut ten jest samodzielnym publicznym zakładem opieki
zdrowotnej. Strona pozwana została także wpisana do rejestru przedsiębiorców
Krajowego Rejestru Sądowego jako jednostka badawczo-rozwojowa. Nie została
natomiast wpisana do rejestru zakładów opieki zdrowotnej prowadzonego przez sąd
rejestrowy z uzasadnieniem, że nie można mieć podwójnej osobowości prawnej – jako
zakład opieki zdrowotnej i jednostka badawczo-rozwojowa.
W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy Sąd Rejonowy uznał, że wpisanie
pozwanego Instytutu do rejestru zakładów opieki zdrowotnej prowadzonego przez
Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej nastąpiło zgodnie z przepisami ustawy z dnia 30
sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 91, poz. 408 ze zm.). Bycie
jednocześnie jednostką badawczo-rozwojową, o której mowa w art. 1 ustawy z dnia 25
lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 33. poz. 388 ze
zm.) nie wpływa na status strony pozwanej jako zakładu opieki zdrowotnej, gdyż poza
realizacją zadań w zakresie prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-
rozwojowych realizuje ona również zadania związane z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych i promocją zdrowia. Organ założycielski pozwanego Instytutu, dokonując
jego wpisu do rejestru publicznych zakładów opieki zdrowotnej określił, że w zakresie
gospodarki finansowej ma on być traktowany jako samodzielny publiczny zakład opieki
zdrowotnej, a sytuacji tej nie zmienia odmowa dokonania wpisu strony pozwanej do
rejestru zakładów opieki zdrowotnej w Krajowym Rejestrze Sądowym, gdyż nabyła ona
3
osobowość prawną z chwilą wpisu do tego Rejestru jako jednostka badawczo-
rozwojowa na podstawie art. 12 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych w
brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2001 r.
Wyrokiem z dnia 16 stycznia 2006 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Ł. oddalił apelację strony pozwanej, podzielając poczynione przez Sąd
pierwszej instancji ustalenia i dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną.
W szczególności Sąd Okręgowy wskazał, że art. 4a ust.1 ustawy z dnia 16
grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw daje możliwość
występowania z indywidualnymi roszczeniami przez pracowników służby zdrowia. W
uchwale z dnia 10 stycznia 2002 r., III ZP 32/01 Sad Najwyższy stwierdził, że przepis
ten ma charakter gwarancyjny i w istocie rzeczy stanowi rodzaj swoistego przyrzeczenia
publicznego dla określonej grupy pracowników. Sąd Okręgowy podzielił ocenę Sądu
pierwszej instancji w przedmiocie statusu prawnego pozwanego Instytutu. Strona
pozwana została decyzją z dnia 3 grudnia 1998 r. wpisana do rejestru prowadzonego
przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej jako publiczny zakład opieki zdrowotnej,
prowadzący gospodarkę finansową w formie samodzielnego publicznego zakładu opieki
zdrowotnej. Okoliczność, że organem założycielskim pozwanego Instytutu jest Minister
Zdrowia i Opieki Społecznej ma decydujące znaczenie dla uznania go za samodzielny
publiczny zakład opieki zdrowotnej w myśl art. 35b ust. 1 ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej. Przepis ten stanowi, że publiczny zakład opieki zdrowotnej, utworzony
przez organ określony w art. 8 ust. 1 pkt 1-3a, prowadzony jest w formie samodzielnego
zakładu pokrywającego z posiadanych środków i uzyskiwanych przychodów koszty
działalności i zobowiązań, z zastrzeżeniem art. 35c i 35d. Przepis art. 35d wskazuje
natomiast, że publiczny zakład opieki zdrowotnej, utworzony w celu określonym w art. 1
ust. 2 ustawy prowadzony jest w formie przewidzianej w przepisach wymienionych w
art. 8a ust. 2. W myśl wskazanego przepisu do publicznego zakładu opieki zdrowotnej
utworzonego w celu określonym w art. 1 ust. 2 pkt 1 stosuje się przepisy niniejszej
ustawy z zachowaniem przepisów o jednostkach badawczo-rozwojowych. Za tym, że
pozwany Instytut jest zakładem opieki zdrowotnej przemawia okoliczność, że poza
realizacją zadań związanych z prowadzeniem badań naukowych i prac badawczo-
rozwojowych realizuje on zadania wiązane z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i
promocją zdrowia, przypisane zakładowi opieki zdrowotnej w art. 1 ust. 1 ustawy. A
4
zatem w zakresie, w jakim realizowane są przez stronę pozwaną zadania z zakresu
udzielania świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia stosuje się do niej przepisy
ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, w szczególności przepisy dotyczące zasad
gospodarki majątkowej i finansowej.
W ocenie Sądu Okręgowego decyzja Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia
11 maja 2005 r. nr MZ-W/8/2005, stwierdzająca nieważność decyzji z dnia 3 grudnia
1998 r. w zakresie wpisu pozwanego Instytutu do rejestru publicznych zakładów opieki
zdrowotnej, nic nie zmieniła w jego statusie. W wyniku bowiem ponownie
prowadzonego postępowania administracyjnego decyzją nr W-49/05 z dnia 2 września
2005 r. Minister Zdrowia i Opieki Społecznej stwierdził wygaśnięcie wymienionej decyzji
z dnia 11 maja 2005 r. oraz decyzji z dnia 8 sierpnia 2005 r. z uwagi na ich
bezprzedmiotowość wobec sprostowania błędnego statusu pozwanego już decyzją z
dnia 17 lipca 2001 r. Tymczasem z treści tej ostatniej decyzji nie wynika, by na skutek
jej wydania strona pozwana utraciła status prawny samodzielnego publicznego zakładu
opieki zdrowotnej.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku strona pozwana zarzuciła: 1)
naruszenie prawa materialnego przez a) niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 4a
ustawy z dnia 19 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu
przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw oraz art.
35d i art. 35 b ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej
polegające na przyjęciu, że publiczny zakład opieki zdrowotnej, utworzony w celu
prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w powiązaniu z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia (art. 1 ust. 2 ustawy o
zakładach opieki zdrowotnej), prowadzony w formie przewidzianej w przepisach
wymienionych w art. 8a ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, a zatem w formie
jednostki badawczo-rozwojowej przewidzianej przez ustawę o jednostkach badawczo-
rozwojowych, jest równocześnie (także) samodzielnym, publicznym zakładem opieki
zdrowotnej, o którym mowa w art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania
przyrostu przeciętnych wynagrodzeń, a więc inną na gruncie ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej formą prowadzenia publicznych zakładów opieki zdrowotnej, bowiem
określoną w sposób jednoznacznie odrębny od publicznego zakładu opieki zdrowotnej
(także jednostki badawczo-rozwojowej) przez art. 35b ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej, co nakazuje przyjmować, że o tym, w jakiej formie jest prowadzony zakład,
5
decyduje organ tworzący zakład w akcie o utworzeniu zakładu oraz wpis w Krajowym
Rejestrze Sądowym, a nie deklaratoryjny wpis w rejestrze zakładów opieki zdrowotnej
oraz b) błędną wykładnię art. 8a ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, zgodnie z
którym należy najpierw stosować przepisy ustawy o jednostkach badawczo-
rozwojowych, a następnie przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, a zwrot „z
zachowaniem przepisów o jednostkach badawczo-rozwojowych" użyty w ustawie o
zakładach opieki zdrowotnej oznacza porządkujące i systematyzujące odesłanie do
innych przepisów zgodnie z § 156 zasad techniki prawodawczej, a nadto 2) naruszenie
przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na wynik sprawy, to jest art. 244
k.p.c., poprzez niewzięcie pod uwagę domniemań prawnych wynikających z
dokumentów urzędowych jakimi są: wypis z Krajowego Rejestru Sądowego, w którym
pozwany Instytut jest wpisany jako przedsiębiorca będący jednostką badawczo-
rozwojową oraz aktualny wpis w rejestrze zakładów opieki zdrowotnej, zgodnie z którym
jest on jednostką badawczo-rozwojową, która to okoliczność wpływa bezpośrednio na
rozstrzygnięcie w sprawie.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy temu
Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za
wszystkie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonych wyroków i orzeczenie co do
istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie kosztów
postępowania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podniesiono, że pozwany Instytut jest
jednostką badawczo-rozwojową, powołaną uchwałą Nr 54/54 Rady Ministrów z dnia 30
stycznia 1954 r. i działającą na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach
badawczo-rozwojowych. W tym też charakterze został wpisany do Krajowego Rejestru
Sądowego. Jednocześnie jest publicznym zakładem opieki zdrowotnej prowadzonym w
formie jednostki badawczo-rozwojowej stosownie do art. 35d w związku z art. 1 ust. 2 i
art. 8a ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Forma ta jest czwartą, obok
zakładu budżetowego, jednostki budżetowej i samodzielnego publicznego zakładu
opieki zdrowotnej, formą organizacyjno-prawną publicznego zakładu opieki zdrowotnej.
Brzmienie art. 8a ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej oznacza, że jej przepisy
mają zastosowanie w odniesieniu do jednostek badawczo-rozwojowych jedynie
wówczas, gdy przepisy ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych nie regulują
6
danej dziedziny spraw. Pozwany Instytut prowadzi gospodarkę finansową właściwą dla
jednostek badawczo-rozwojowych a o formie tej gospodarki decyduje Minister Nauki
(wcześniej Minister Finansów), nie zaś organ założycielski, jak ma to miejsce w
przypadku zakładów opieki zdrowotnej. Działalność strony pozwanej finansowana jest z
różnych źródeł, które z kolei służą finansowaniu całości zobowiązań Instytutu.
Powołując się na pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2004
r., III CKN 1246/00 skarżący wskazał, że skoro komórki organizacyjne udzielające
świadczeń zdrowotnych pozostają w strukturze organizacyjnej strony pozwanej i
stanowią jej integralną część, to nie mogą być traktowane jako odrębny zakład opieki
zdrowotnej działający w formie zakładu samodzielnego. Natomiast przyjęcie poglądu
zaprezentowanego w zaskarżonym wyroku doprowadziłoby do konieczności uznania
wszystkich pracowników strony pozwanej za pracowników samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej.
Skarżący przyznał, że istotnie w decyzji Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z
dnia 3 grudnia 1998 r. znalazł się niezgodny z przepisami ustawy o jednostkach
badawczo-rozwojowych i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej zapis, iż strona
pozwana prowadzi gospodarkę finansową jako samodzielny publiczny zakład opieki
zdrowotnej. Wpis ten jednak miał charakter deklaratoryjny, a tym samym nie przesądzał
o formie organizacyjno-prawnej jednostki badawczo-rozwojowej. Podyktowany był
natomiast obowiązującym wówczas zapisem zawartym w ustawie o powszechnym
ubezpieczeniu zdrowotnym, przewidującym w pierwszym roku obowiązywania ustawy
zawieranie umów o wykonywanie świadczeń zdrowotnych wyłącznie z samodzielnymi
zakładami opieki zdrowotnej. Nieważność decyzji z dnia 3 grudnia 1998 r. w części
dotyczącej wzmianki o gospodarce finansowej pozwanego Instytutu została stwierdzona
decyzją Ministra Zdrowia z dnia 11 maja 2005 r. Sądy obu instancji nie uwzględniły
okoliczności, że – pomimo dokonywania w późniejszym okresie kolejnych zmian decyzji
w tym zakresie – w dacie wyrokowania w obrocie prawnym funkcjonowały decyzje
Ministra Zdrowia stwierdzające prowadzenie przez pozwany Instytut gospodarki
finansowej właściwej dla jednostek badawczo-rozwojowych, a nie dla samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Stosownie do art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o
zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.) w brzmieniu nadanym
7
przez art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie ustawy o negocjacyjnym
systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o
zmianie niektórych ustaw i ustawy o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. z 2001 r. Nr 5,
poz. 45) pracownikom samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
przysługuje od dnia 1 stycznia 2001 r. przyrost przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia na zasadach określonych w przepisach tej ustawy. Powołana ustawa
nie znajduje zatem zastosowania do pracowników niepublicznych zakładów opieki
zdrowotnej i pracowników tych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które nie
posiadają statusu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej. W
orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto, że przepis art. 4a ustawy ma charakter
incydentalny (przejściowy) i wyjątkowy i dlatego nie może podlegać wykładni
rozszerzającej, a w konsekwencji stosuje się go tylko do tych samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej, które powstały przed dniem 1 stycznia 2001 r.
i działały nadal po tej dacie oraz zatrudniały powyżej 50 pracowników (por. uchwałę z
dnia 10 lutego 2005 r., II PZP 13/04, OSNP nr 11, poz. 153 oraz wyrok z dnia 23 lutego
2005 r., III PK 65/04, OSNP nr 20, poz. 320). Ustawodawca ograniczył zakres
podmiotowy zastosowania art. 4a ustawy posługując się w jego treści pojęciem
„samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej”, którego definicja zawarta jest w
przepisach ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr
91, poz. 408 ze zm.). Skoro przepis art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie powinien
być – w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego – interpretowany wąsko, to tym
samym brak jest podstaw do rozszerzającej wykładni pojęcia samodzielnego
publicznego zakładu opieki zdrowotnej lub nadawania temu pojęciu innej treści, niż
przyjęta w innych przepisach prawa (por. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów
Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2006 r., II PZP 10/05, dotychczas niepublikowanej).
Dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy ma zatem znaczenie kwestia, czy
pozwany Instytut jest samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej,
powstałym przed dniem 1 stycznia 2001 r. i w takiej formie po dacie tej działającym.
Przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, która weszła w życie z dniem 15
stycznia 1992 r., były wielokrotnie nowelizowane. W myśl art. 2 ust. 1 pkt 1 i art. 33 ust.
1 ustawy w pierwotnym brzmieniu publicznym zakładem opieki zdrowotnej był szpital
utworzony przez naczelny organ administracji państwowej i utrzymywany ze środków
publicznych. Zgodnie z art. 63 ust. 1 ustawy taki charakter miały również szpitale
kliniczne, udzielające świadczeń zdrowotnych w powiązaniu z realizacją celów
8
naukowych i dydaktycznych, a więc szpitale w Instytutach (jednostkach badawczo-
rozwojowych) i przy akademiach medycznych. Stosownie do art. 49 ustawy gospodarka
finansowa publicznych zakładów opieki zdrowotnej mogła być prowadzona w formie
jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego na zasadach określonych w prawie
budżetowym (pkt 1) lub samodzielnego zakładu pokrywającego, z posiadanych środków
i uzyskiwanych przychodów, koszt działalności i zobowiązania na zasadach
określonych w art. 51-62 (pkt 2). Decyzja co do formy prowadzenia publicznego zakładu
opieki zdrowotnej należała do organu założycielskiego. Ustawa o zakładach opieki
zdrowotnej została znowelizowana ustawą z dnia 20 czerwca 1997 r. o zmianie ustawy
o zakładach opieki zdrowotnej oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 104,
poz. 661 ze zm.), która w przeważającym zakresie weszła w życie z dniem 5 grudnia
1997 r. Mocą tej ustawy znowelizowano art. 1 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,
przewidując w jego ust. 2, że zakład opieki zdrowotnej może być również utworzony i
prowadzony w celu prowadzenia badań naukowych i prac badawczo-rozwojowych w
powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją zdrowia (pkt 1) lub
realizacji zadań dydaktycznych i badawczych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych i promocją zdrowia (pkt 2). Z dniem 5 grudnia 1997 r. do art. 2 ust. 1
dodano punkt 8, zgodnie z którym zakładem opieki zdrowotnej jest również inny, niż
wymieniony w pkt 1-7, zakład, spełniający warunki określone w ustawie. Ze wskazaną
datą utracił moc art. 49 ustawy, dodano natomiast art. 8a, który w ust. 2 stanowił, że do
publicznego zakładu opieki zdrowotnej utworzonego w celu określonym w art. 1 ust. 2
pkt 1 stosuje się przepisy niniejszej ustawy z zachowaniem przepisów o jednostkach
badawczo-rozwojowych, a w ust. 3 – że do publicznego zakładu opieki zdrowotnej
utworzonego w celu określonym w art. 1 ust. 2 pkt 2, zwanego dalej „szpitalem
klinicznym”, stosuje się przepisy o szkolnictwie wyższym w zakresie spraw nie
uregulowanych w niniejszej ustawie. Przepis ust. 4 dotyczył publicznego zakładu opieki
zdrowotnej utworzonego przez przedsiębiorstwo państwowe PKP. Jednoznacznie
zatem ustawodawca powiązał szpitale kliniczne wyłącznie ze szkołami wyższymi,
odstępując od ich powiązania z jednostkami badawczo-rozwojowymi.
Konsekwencją powyższych zmian było dodanie do ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej art. 35d, zgodnie z którym publiczny zakład opieki zdrowotnej
utworzony w celu określonym w art. 1 ust. 2 prowadzony jest w formie przewidzianej w
przepisach wymienionych w art. 8a ust. 2-4. Z dniem 1 stycznia 1998 r. zmienione
zostało brzmienie art. 63 ustawy, który określił szpital kliniczny jako jednostkę
9
organizacyjną państwowej uczelni medycznej oraz państwowej uczelni prowadzącej
działalność dydaktyczną i badawczą w dziedzinie nauk medycznych, które to uczelnie
uczestniczą w systemie ochrony zdrowia realizując poprzez szpitale kliniczne cele
określone w art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy (ust. 1 i 2), a także publiczny zakład opieki
zdrowotnej uczestniczący w systemie ochrony zdrowia w powiązaniu z realizacją celów
naukowych i dydaktycznych, utworzony przez Ministra Obrony Narodowej (ust. 3).
Przepis art. 63 ustawy utracił moc z dniem 30 grudnia 1998 r., a w art. 14 ustawy o
zmianie ustawy o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 20 czerwca 1997 r. w brzmieniu
nadanym ustawą z dnia 10 grudnia 1998 r. o zmianie ustaw: o zakładach opieki
zdrowotnej, o zawodzie lekarza, o zawodach pielęgniarki i położnej, o szkolnictwie
wyższym oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 161, poz. 1115) przyjęto, że
szpitale kliniczne zostaną przekształcone w samodzielne publiczne zakłady opieki
zdrowotnej, o których mowa w art. 35b ustawy o zakładach opieki zdrowotnej.
Analiza powołanych wyżej przepisów wskazuje, że szpitale w jednostkach
badawczo-rozwojowych (Instytutach) utraciły z dniem 5 grudnia 1997 r. status zakładów
opieki zdrowotnej i stały się integralnym elementem struktury tych jednostek, albowiem
nie zostały uznane za ich jednostki organizacyjne, ani też przekształcone w
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, jak się to stało w przypadku szpitali
klinicznych przy państwowych uczelniach medycznych.
Nie budzi wątpliwości, że pozwany Instytut, posiadający jednolitą strukturę
organizacyjną, jest zakładem opieki zdrowotnej w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 8 ustawy o
zakładach opieki zdrowotnej w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 20 czerwca 1997 r.
oraz posiada status publicznego zakładu opieki zdrowotnej, o którym mowa w art. 8 ust.
2 pkt 1 ustawy. Zgodnie z art. 35b ustawy w brzmieniu obowiązującym zarówno przed
dniem 1 stycznia 2001 r., jak i po tej dacie, samodzielnym publicznym zakładem opieki
zdrowotnej jest publiczny zakład opieki zdrowotnej, utworzony przez organ określony w
art. 8 ust. 2 pkt 1 – 3, prowadzący gospodarkę finansową na zasadach określonych w
ustawie i prowadzony w formie samodzielnego zakładu posiadającego osobowość
prawną, z zastrzeżeniem art. 35c i art. 35d. Oznacza to, że zawarta w art. 35b ust. 1
ustawy zasada, że publiczny zakład opieki zdrowotnej, utworzony przez organ
określony w art. 8 ust. 2 pkt 1 – 3 prowadzony jest w formie samodzielnego publicznego
zakładu opieki zdrowotnej, znajduje wyłom w przypadkach określonych w przepisach
art. 35c i art. 35d ustawy. Pierwszy z nich stanowi o możliwości prowadzenia
publicznego zakładu opieki zdrowotnej w formie jednostki budżetowej lub zakładu
10
budżetowego na podstawie decyzji organu, który utworzył zakład, z zastrzeżeniem art.
35d ustawy. Ten ostatni przepis w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia
2001 r. odnosił się do publicznego zakładu opieki zdrowotnej utworzonego w celu
określonym w art. 1 ust. 2 oraz publicznego zakładu opieki zdrowotnej utworzonego
przez przedsiębiorstwo państwowe „Polskie Koleje Państwowe” stanowiąc, że są one
prowadzone w formie przewidzianej w przepisach wymienionych w art. 8a ust. 2 – 4
ustawy. W okresie od 30 grudnia 1998 r. do 31 grudnia 2000 r. przepis art. 8a zawierał
ustępy 1, 2 i 4. Zgodnie z ust. 2 do publicznego zakładu opieki zdrowotnej utworzonego
w celu określonym w art. 1 ust. 2 pkt 1 (prowadzenia badań naukowych i prac
badawczo-rozwojowych w powiązaniu z udzielaniem świadczeń zdrowotnych i promocją
zdrowia) stosuje się przepisy niniejszej ustawy z zachowaniem przepisów o jednostkach
badawczo-rozwojowych. Przepis ust. 4 stanowił natomiast, że do publicznego zakładu
opieki zdrowotnej utworzonego przez przedsiębiorstwo państwowe „Polskie Koleje
Państwowe” stosuje się przepisy o przedsiębiorstwie państwowym „Polskie Koleje
Państwowe” w zakresie spraw nie uregulowanych w niniejszej ustawie (a więc tak samo
jak ust. 3, skreślony z dniem 30 grudnia 1998 r., dotyczący publicznego zakładu opieki
zdrowotnej utworzonego w celu określonym w art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy). O ile zatem w
przypadku wymienionym w art. 8a ust. 4 (wcześniej również ust. 3) przepisy ustawy o
zakładach opieki zdrowotnej znajdowały zastosowanie w pierwszej kolejności, a inne
przepisy wyłącznie w sprawach w ustawie tej nie uregulowanych, o tyle w sytuacji
wymienionej w ust. 2 zachowane zostały w całości przepisy o jednostkach badawczo-
rozwojowych, co oznacza, że przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej
znajdowały zastosowanie w sytuacjach przepisami o jednostkach badawczo-
rozwojowych nie przewidzianych. W konsekwencji przepisu art. 35d ustawy nie można
rozumieć w ten sposób, że odnosi się on wyłącznie do przewidzianych w jej art. 35b i
art. 35c form prowadzenia publicznego zakładu opieki zdrowotnej, bądź że umożliwia
prowadzenie publicznego zakładu opieki zdrowotnej w formie mieszanej (jednocześnie
jednostki badawczo-rozwojowej i samodzielnego publicznego zakładu opieki
zdrowotnej). Należy zwrócić uwagę, że samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej
prowadzi gospodarkę finansową na zasadach określonych w ustawie o zakładach
opieki zdrowotnej (art. 35b ust. 2), publiczny zakład opieki zdrowotnej prowadzony w
formie jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego – na zasadach określonych w
prawie budżetowym (art. 35c), a obecnie w ustawie z dnia 30 czerwca 2005 r. o
finansach publicznych, natomiast publiczny zakład opieki zdrowotnej prowadzony w
11
formie jednostki badawczo-rozwojowej – na zasadach określonych dla jednostek
badawczo-rozwojowych przez Ministra Finansów w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw nauki (art. 19 ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych),
aktualnie przez ministra właściwego do spraw nauki w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw finansów. Niesporne jest przy tym w sprawie, że szpital, w którym
zatrudniona była powódka, nie jest wyodrębnioną ze struktury pozwanego Instytutu
jednostką organizacyjną. W takiej sytuacji dualizm finansowania różnych rodzajów
prowadzonej przez jednostkę badawczo-rozwojową działalności nie przesądza o tym,
że jest ona samodzielnym publicznym zakładem opieki zdrowotnej, o którym mowa w
art. 35b ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Takie stanowisko nie znajduje
uzasadnienia w przepisach zarówno ustawy o zakładach opieki zdrowotnej, jak i ustawy
o jednostkach badawczo-rozwojowych. Analiza powołanych wyżej przepisów wskazuje
bowiem, że publiczny zakład opieki zdrowotnej, utworzony przez organ określony w art.
8 ust. 1 pkt 1 ustawy w celu, o którym mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1, będący jednocześnie
państwową jednostką organizacyjną wyodrębnioną pod względem prawnym,
organizacyjnym i ekonomiczno-finansowym, utworzoną w celu prowadzenia badań
naukowych i prac badawczo-rozwojowych (art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 25 lipca 1985 r. o
jednostkach badawczo-rozwojowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 33, poz. 388 ze
zm.) i uczestniczącą w systemie ochrony zdrowia (art. 2 ust. 3a tej ustawy) jest
publicznym zakładem opieki zdrowotnej prowadzonym w formie jednostki badawczo-
rozwojowej, gdyż taki jego status prawny został zachowany przepisem art. 8a ust. 2
ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Do takiego publicznego zakładu przepisy ustawy
o zakładach opieki zdrowotnej znajdują zastosowanie wyłącznie w zakresie
prowadzenia i finansowania opieki zdrowotnej, ten przedmiot jego działalności nie jest
bowiem objęty przepisami o jednostkach badawczo-rozwojowych.
Wpis do prowadzonego przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej rejestru
zakładów opieki zdrowotnej ma znaczenie o tyle, że dopiero po jego uzyskaniu zakład
opieki zdrowotnej może rozpocząć działalność (art. 12 ust. 1 ustawy o zakładach opieki
zdrowotnej), a samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej uzyskać nadto wpis do
prowadzonego przez sąd rejestrowy rejestru publicznych zakładów opieki zdrowotnej
(od dnia 1 stycznia 2001 r. podlega obowiązkowi rejestracji w Krajowym Rejestrze
Sądowym), a w konsekwencji uzyskać osobowość prawną (art. 35b ust. 3 i 4 ustawy).
Sądy obu instancji nietrafnie uznały za nieistotną kwestię treści wpisu pozwanego
Instytutu do rejestru prowadzonego przez sąd rejestrowy, gdyż sąd pracy takim
12
prawomocnym wpisem o charakterze konstytutywnym jest związany. Postanowienie
sądu rejestrowego o wpisie do rejestru jednostek badawczo-rozwojowych (art. 12
ustawy o jednostkach badawczo-rozwojowych) lub rejestru publicznych zakładów opieki
zdrowotnej (art. 35b ust. 3 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej) przesądza o
ostatecznym nabyciu przez zgłoszony do rejestracji podmiot statusu bądź jednostki
badawczo-rozwojowej bądź samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej.
Taki zakład jest bowiem inną od jednostki badawczo-rozwojowej kategorią osoby
prawnej. Oznacza to, że tak długo, jak jednostka badawczo-rozwojowa figuruje w
rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, nie może mieć statusu
samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej (por. także uzasadnienie
powołanej wyżej uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego
2006 r., II PZP 10/05). Również w uzasadnieniu przytoczonego w skardze kasacyjnej
wyroku z dnia 4 kwietnia 2003 r., III CKN 1246/00 (niepublikowany) Sąd Najwyższy
stwierdził, że szpitale w jednostkach badawczo-rozwojowych są integralnym elementem
struktury organizacyjnej tych jednostek, albowiem nie zostały przekształcone w
samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej uzyskujące osobowość prawną z
chwilą wpisu do rejestru sądowego. Natomiast jednostki badawczo-rozwojowe jako
takie nie mogły być przekształcone w samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
przy założeniu zachowania przez nie swojego dotychczasowego statusu prawnego. Nie
mogłoby być bowiem tak, że dany podmiot pozostawałby zarazem samodzielnym
publicznym zakładem opieki zdrowotnej i jednostką badawczo-rozwojową. W
konsekwencji brak jest w niniejszej sprawie podstaw, aby pozwany Instytut, będący
jednostką badawczo-rozwojową wpisaną w takim charakterze do rejestru
przedsiębiorców, uznać za samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, do
pracowników którego znajduje zastosowanie art. 4a ust. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia
1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u
przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw.
Z powyższych względów na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2
k.p.c. w związku z art. 39821
k.p.c. orzeczono, jak w sentencji wyroku.
/tp/