Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 11 stycznia 2007 r.
II UK 156/06
Dla stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy (art. 12 ust. 1 i 3
ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) decy-
dująca jest nie tylko utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z po-
wodu naruszenia sprawności organizmu, ale także brak rokowania odzyskania
zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Herbert Szurgacz.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 stycznia
2007 r. sprawy z odwołania Tadeusza K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddziałowi w L. o rentę z tytułu niezdolności do pracy, na skutek skargi
kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 15
czerwca 2005 r. [...]
u c h y l i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację wnioskodawcy, nie obciążając
go kosztami postępowania.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 15 czerwca 2005 r. [...] Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, zmie-
nił na skutek apelacji wnioskodawcy Tadeusza K. wyrok Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy oraz poprzedzającą go decyzję organu
rentowego - Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w L. z dnia 12 czerwca
2003 r. i przyznał wnioskodawcy prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do
pracy w okresie od 1 lipca 2003 r. do 30 czerwca 2005 r.
Według ustaleń Sądu Okręgowego, wnioskodawca, z zawodu murarz-tynkarz,
pracował najpierw jako traktorzysta, później jako ostrzarz, a następnie jako szlifierz
elementów odlewów. Od dnia 22 sierpnia 1990 r. nieprzerwanie do dnia 30 czerwca
2
2003 r. pobierał rentę według trzeciej grupy inwalidzkiej, następnie rentę z tytułu czę-
ściowej niezdolności do pracy. Począwszy od 1988 r. wnioskodawca pracował jako
konserwator w szkole (od 1 stycznia 2003 r. w pełnym wymiarze czasu pracy). Orze-
czeniem z dnia 4 czerwca 2003 r. lekarz orzecznik ZUS rozpoznał u niego stan po
udarze niedokrwiennym mózgu ze śladowym niedowładem kończyny górnej prawej,
nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, zespół bólowy kręgosłupa lędźwiowego z zaznaczo-
nymi objawami korzeniowymi i uznał go za zdolnego do pracy zgodnie z kwalifika-
cjami konserwatora, które wnioskodawca nabył po samoprzekwalifikowaniu. W toku
postępowania, w złożonej opinii biegli lekarze: ortopeda, internista i neurolog, uznali,
że stwierdzone zmiany chorobowe powodują w dalszym ciągu niezdolność wniosko-
dawcy do pracy w zawodzie murarza i szlifierza, jednak nie upośledzają jego zdolno-
ści do pracy w charakterze konserwatora - zgodnej z nabytymi kwalifikacjami. W tak
ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca jako zdolny do
pracy nie spełnił wszystkich przesłanek określonych w art. 57 ustawy o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39,
poz. 353 ze zm.), pracując bowiem przez wiele lat na stanowisku konserwatora,
zdobył nowe kwalifikacje zawodowe i nie może być uznany za niezdolnego do pracy
zgodnej z tymi kwalifikacjami.
W apelacji od wyroku wnioskodawca wskazał na nieprawidłowe ustalenia fak-
tyczne Sądu Okręgowego w przedmiocie jego zatrudnienia jako konserwatora w peł-
nym wymiarze czasu pracy, gdy w rzeczywistości do końca roku 2002 pracował w
wymiarze najpierw ½ etatu,a następnie ¾ etatu. Dopiero od 1 stycznia 2003 r. został
zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy z uwagi na trudną sytuację materialną
rodziny. Apelujący dodał także, że pracując od 18 lat jako konserwator w szkole, jest
traktowany jako niepełnosprawny i w związku z tym jest zwolniony z obowiązku wy-
konywania cięższych prac, tj. malowania, tynkowania, prac na wysokościach.
Rozpoznając apelację, Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd Okręgowy dokonał nie-
prawidłowych ustaleń w przedmiocie poziomu kwalifikacji zawodowych wnioskodaw-
cy. Zdaniem Sądu drugiej instancji, zgodnie z art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia
1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, częściowo niezdolną do pracy jest osoba,
która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiada-
nych kwalifikacji, przy czym dla oceny istnienia częściowej niezdolności do pracy
znaczenie ma nie tylko ustalenie możliwości wykonywania dotychczasowej pracy ale
przede wszystkim pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Zdaniem
3
Sądu, wnioskodawca - z zawodu murarz - tynkarz w tym zawodzie pracował około 2
lat. Następnie był zatrudniony przez kilka miesięcy w 1975 r. jako traktorzysta, przez
okres 7 lat (1977 - 1984) jako ostrzarz, a od 1984 r. do 1990 r. zajmował się szlifo-
waniem dużych elementów odlewów. Dopiero po otrzymaniu świadczenia rentowego
z tytułu niezdolności do pracy zatrudnił się jako konserwator w szkole, początkowo
na ½ etatu, następnie ¾, a dopiero od stycznia 2003 r. w pełnym wymiarze czasu
pracy. Nieprawidłowo zatem Sąd Okręgowy przyjął, że wnioskodawca pracował
przez ostatnich 18 lat w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd Apelacyjny wskazał rów-
nież, że brak podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca posiada jedynie kwalifikacje do
wykonywania pracy konserwatora w szkole, skoro zawód wyuczony oraz zawód szli-
fierza wykonywany przez wnioskodawcę przez okres 6 lat do momentu otrzymania
świadczenia rentowego, uzasadniają istnienie jego wyższych kwalifikacji zawodo-
wych. Zdaniem Sądu nie zmienia takiej oceny fakt, że wnioskodawca po przyznaniu
renty podjął prostą i słabiej wynagradzaną pracę jako konserwator. Skoro zatem za-
wód wyuczony oraz zawód wykonywany przez wnioskodawcę przez wiele lat przed
otrzymaniem renty wymagały wyższych kwalifikacji i były lepiej wynagradzane niż
praca wykonywana w trakcie pobierania świadczenia rentowego należy uznać, że
nastąpiło ograniczenie zdolności wnioskodawcy do pracy zgodnej z posiadanymi
umiejętnościami, a zatem zachodziły podstawy do przyznania dochodzonego świad-
czenia.
Powyższy wyrok zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik Zakładu Ubezpie-
czeń Społecznych i zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 12 ust. 1 i 3
oraz art. 57 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez uznanie częściowej niezdolności do
pracy ubezpieczonego i przyznanie z tego tytułu prawa do renty, w sytuacji gdy po
przekwalifikowaniu pracuje on w pełnym wymiarze czasu pracy w zawodzie konser-
watora i zgodnie z treścią opinii biegłych sądowych jest zdolny do pracy, wniósł o
jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie
apelacji wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Stosownie do art. 39813
§ 1 i 2 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach skargi kasacyjnej (jej podstaw) i jest związany ustaleniami faktycznymi
stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia, jeżeli skarga nie zawiera zarzutu
naruszenia przepisów postępowania - tak jak w rozpoznawanej sprawie (bądź jeżeli
taki zarzut okaże się niezasadny). Okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy nie
budzą wątpliwości, sporna pozostaje ich ocena w świetle przepisów prawa material-
nego. Skarga kasacyjna zawiera zarzut błędnej wykładni art. 57 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, formułującego przesłanki nabycia
prawa do renty oraz art. 12 ust. 1 i 3 ustawy, który definiuje niezdolność do pracy.
Stosownie do tego ostatnio powołanego przepisu, niezdolną do pracy w rozumieniu
ustawy jest osoba, która „całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarob-
kowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności
do pracy po przekwalifikowaniu", a częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w
„znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych
kwalifikacji". Ocenę stopnia i trwałości niezdolności do pracy oraz rokowania co do
odzyskania zdolności do pracy wywodzi się z przewidzianych w art. 13 ustawy prze-
słanek, a więc: stopnia naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywró-
cenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji, możliwości wykonywa-
nia dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowości przekwalifikowania
zawodowego, przy wzięciu pod uwagę rodzaju i charakteru dotychczas wykonywanej
pracy, poziomu wykształcenia, wieku i predyspozycji psychofizycznych, odnoszących
się jedynie do ustalania stopnia lub trwałości niezdolności do pracy. Wymienione
przesłanki są bez znaczenia, jeżeli aspekt biologiczny (medyczny) wskazuje na za-
chowanie zdolności do pracy.
Podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku stanowiła, dokonana przez Sąd
drugiej instancji, istotna w sprawie ocena, że wnioskodawca jest niezdolny do wyko-
nywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji w pełnym wymiarze
czasu. Odnosząc się do kwalifikacji zawodowych wnioskodawcy, Sąd Apelacyjny
wskazał na zawód wyuczony (murarz) oraz zawód szlifierza wykonywany przez
wnioskodawcę przez okres 6 lat do momentu przyznania świadczenia rentowego, co
pozwala orzec o ograniczeniu zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifika-
cjami i tym samym przyznać prawo do renty. W ocenie Sądu Najwyższego, w stanie
faktycznym sprawy oceny tej nie można podzielić, tak więc zarzut błędnej wykładni
art. 12 ustawy należy uznać za uzasadniony. W świetle zebranego materiału dowo-
5
dowego, w tym zwłaszcza opinii biegłych lekarzy: neurologa, ortopedy i internisty z
dnia 11 października 2003 r., wnioskodawca jest niezdolny do pracy w zawodzie
murarza i szlifierza, jednak jest zdolny do wykonywanej obecnie pracy konserwatora.
Ponadto wnioskodawca wykonywał pracę konserwatora w szkole, początkowo na ½
etatu, następnie ¾, a od stycznia 2003 r. w pełnym wymiarze czasu pracy już od 18
lat. Okres pracy w charakterze konserwatora jest więc najdłuższym okresem zatrud-
nienia, co uzasadnia ocenę Sądu pierwszej instancji, że doszło do samoprzekwalifi-
kowania się wnioskodawcy, który pracując nieprzerwanie od wielu lat jako konser-
wator w szkole, zdobył nowe kwalifikacje zawodowe. Powyższe uzasadnia konstata-
cję, że nie utracił on w znacznym stopniu zdolności do pracy, nie jest więc częściowo
niezdolnym do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 3 ustawy o FUS. Dokonując analizy
pojęcia „częściowa niezdolność do pracy" należy zwrócić uwagę zarówno na kryte-
rium biologiczne, jak i ekonomiczne. W sensie biologicznym, to stan organizmu do-
tkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym czę-
ściową niezdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji; w sensie
ekonomicznym, to częściowa utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem takiej
pracy. Osobą częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która spełnia obydwa te
kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym jak i ekonomicz-
nym. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2006 r., I UK 159/05, (niepubli-
kowany), wskazano, że przez pojęcie „pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwa-
lifikacji” można rozumieć zarówno kwalifikacje formalne (wykształcenie i przygotowa-
nie zawodowe stwierdzone świadectwami, dyplomami, zaświadczeniami), jak i kwali-
fikacje rzeczywiste (wiedza i umiejętności faktyczne). W odniesieniu do wnioskodaw-
cy pracą zgodną z poziomem posiadanych kwalifikacji jest więc także praca na sta-
nowisku konserwatora. Wnioskodawca, pracując na tym stanowisku 18 lat, nabył
bowiem wiedzę, umiejętności oraz doświadczenie w tym zawodzie, co uniemożliwia
odniesienie utraty zdolności do pracy wnioskodawcy do innych kwalifikacji w wyko-
nywanych znacznie wcześniej zawodach. Decydującą dla stwierdzenia niezdolności
do pracy jest bowiem nie tylko utrata możliwości wykonywania pracy zarobkowej z
powodu naruszenia sprawności organizmu, ale brak rokowania odzyskania zdolności
do pracy po przekwalifikowaniu. O częściowej niezdolności do pracy nie decyduje
sam fakt występowania schorzeń, lecz ocena, czy i w jakim zakresie wpływają one
na utratę zdolności do pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami (tak w wyroku
6
Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2000 r., II UKN 113/00, OSNAPiUS 2002 nr 14,
poz. 343).
Tak więc gdy biologiczny stan kalectwa lub choroba, nie powodują naruszenia
sprawności organizmu w stopniu mającym wpływ na zdolność do pracy także innej,
ale mieszczącej się w ramach posiadanych lub możliwych do uzyskania kwalifikacji,
to brak prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 7 lutego 2006 r., II UK 156/05, niepublikowany).
W tym więc stanie rzeczy, gdy podstawa naruszenia prawa materialnego
wskazana w skardze kasacyjnej okazała się uzasadniona, należało w oparciu o art.
39816
k.p.c. orzec jak w sentencji. O kosztach orzeczono po myśli art. 102 k.p.c.
========================================