Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 10 stycznia 2007 r.
III PZP 6/06
Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Roman Kuczyński
(sprawozdawca), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec.
Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczy-
szyn, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 stycznia 2007 r. sprawy z powództwa
Jana K. przeciwko Powiatowemu Urzędowi Pracy w R. o odszkodowanie, na skutek
zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie postanowieniem z dnia 12 października 2006 r. [...]
„Czy w oświadczeniu woli pracodawcy o odwołaniu pracownika, które jest
równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę winna być wskazana przyczyna
uzasadniająca rozwiązanie stosunku pracy ?"
p o d j ą ł uchwałę:
W oświadczeniu woli pracodawcy o odwołaniu pracownika, które jest
równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę, zbędne jest wskazanie przy-
czyny uzasadniającej rozwiązanie stosunku pracy.
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 12 października 2006 r. [...] wydanym na podstawie
art. 390 § 1 k.p.c., Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie
rozpoznając apelację w sprawie z powództwa Jana K. od wyroku Sądu Rejonowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Puławach z dnia 26 kwietnia 2006 r. [...],
przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia następujące zagadnienie
prawne: „Czy w oświadczeniu woli pracodawcy o odwołaniu pracownika, które jest
równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę, winna być wskazana przyczyna
uzasadniająca rozwiązanie stosunku pracy ?”
2
Przedstawione zagadnienie sformułowano na tle następującego stanu fak-
tycznego. Powód Jan K. z dniem 1 kwietnia 1990 r. został powołany przez Wojewodę
L. na stanowisko kierownika Rejonowego Biura Pracy w R. Z dniem 1 czerwca 2004
r. zgodnie z art. 142 ust. 3 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001 ze zm.) powód stał się z mocy
prawa dyrektorem Powiatowego Urzędu Pracy w R. Starosta R. odwołał powoda z
zajmowanego stanowiska z dniem 27 września 2005 r. Odwołanie powoda z zajmo-
wanego stanowiska było równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę, a okres
wypowiedzenia kończył się w dniu 31 grudnia 2005 r. Pismo odwołujące powoda z
zajmowanego stanowiska nie wskazywało przyczyny odwołania. Starosta R. nie
zwrócił się również przed odwołaniem powoda o opinię do Powiatowej Rady Zatrud-
nienia Powiatu R. Powód w pozwie domagał się przywrócenia do pracy.
Sąd Rejonowy w wyżej wskazanym stanie faktycznym oddalił powództwo o
przywrócenie do pracy i zasądził od pozwanego odszkodowanie w kwocie 10.394,40
zł. Sąd ten uznał, że uchylenie ustawą z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy -
Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) art.
69 pkt 2 lit. b k.p. spowodowało, że pracownik zatrudniony na podstawie powołania
może dochodzić odszkodowania w razie odwołania równoznacznego z wypowiedze-
niem umowy o pracę w obu wypadkach, w których pracownikowi zatrudnionemu na
podstawie umowy o pracę przysługują roszczenia z tytułu wadliwego wypowiedzenia
tej umowy, a mianowicie, gdy wypowiedzenie jest nieuzasadnione lub gdy narusza
przepisy o wypowiadaniu umów o pracę (art. 45 § 1 k.p.). Konsekwencją uchylenia
art. 69 pkt 2 lit. b k.p. było w ocenie Sądu pierwszej instancji także to, że w stosunku
do odwołania równoznacznego z wypowiedzeniem zaktualizował się ustanowiony w
art. 30 § 4 k.p. obowiązek podania przez pracodawcę przyczyny wypowiedzenia
umowy o pracę na czas nieokreślony w oświadczeniu woli o wypowiedzeniu tej
umowy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy w Lublinie, rozpoznając apelację pozwanego, uznał,
że powyższa kwestia stanowi zagadnienie prawne, które powinien rozstrzygnąć Sąd
Najwyższy. W uzasadnieniu pytania prawnego skierowanego do Sądu Najwyższego
wskazał argumenty, które przemawiały przeciwko wykładni prawa przedstawionej w
wyroku Sądu pierwszej instancji. Uznał bowiem, że zgodnie z art. 69 k.p. przepisy
dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony stosuje się, jeżeli przepisy Kodeksu
pracy dotyczące stosunku pracy na podstawie powołania (oddział 1 rozdział III dział
3
drugi Kodeksu pracy) nie stanowią inaczej. Z kolei przepis art. 70 § 1 k.p. jest pod-
stawowym przepisem modyfikującym sposób rozwiązania stosunku pracy z powoła-
nia w stosunku do wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony. W związku
z tym można przyjąć, że dopuszczenie w art. 69 k.p. możliwości żądania przez od-
wołanego pracownika odszkodowania nie przesądza o tym, iż odszkodowanie to na-
leży się pracownikowi w razie nieuzasadnionego odwołania równoznacznego z wy-
powiedzeniem umowy. Uchylenie art. 69 pkt 2 lit. b k.p. nie rozstrzyga bowiem o tym,
w jakich wypadkach można żądać odszkodowania. Ta kwestia powinna być rozpa-
trywana w powiązaniu z treścią przepisów art. 70 k.p. Skoro te przepisy nie wyma-
gają uzasadnienia odwołania równoznacznego z wypowiedzeniem umowy o pracę,
to w razie takiego odwołania pracownik może żądać odszkodowania, jeżeli przy od-
wołaniu nastąpiło naruszenie określonych przepisów prawa, a nie w braku zasadno-
ści odwołania.
Dokonując analizy przedstawionego zagadnienia prawnego, Sąd Najwyższy
zważył, co następuje:
Odwołanie z zajmowanego stanowiska pracownika zatrudnionego na podsta-
wie powołania zostało uregulowane w art. 70 k.p. Zgodnie z tą regulacją akt odwoła-
nia pracownika z zajmowanego stanowiska, podobnie jak akt powołania pracownika
na stanowisko, wywiera podwójny skutek: 1) pozbawia pracownika stanowiska po-
wierzonego aktem powołania na stanowisko, 2) rozwiązuje stosunek pracy nawiąza-
ny aktem powołania na stanowisko. Przepis art. 70 § 1 k.p. stanowi, że pracownik
może być w każdym czasie - niezwłocznie lub w określonym terminie - odwołany ze
stanowiska przez organ, który go powołał. Zgodnie z art. 70 § 12
k.p. stosunek pracy
z pracownikiem odwołanym ze stanowiska rozwiązuje się na zasadach określonych
w przepisach niniejszego rozdziału, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.
Odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę (art. 70 § 2 k.p.)
lub z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli nastąpiło z przyczyn, o
których mowa w art. 52 i 53 k.p. (art. 70 § 3 k.p.). Odwołanie powinno być dokonane
na piśmie (art. 70 § 11
k.p.).
W przedstawionej wyżej regulacji nie została określona treść pisemnego aktu
odwołania, co mogłoby sugerować, że zgodnie z art. 69 k.p. ma zastosowanie art. 30
§ 4 k.p. i akt odwołania powinien wskazywać przyczynę odwołania zarówno gdy od-
4
wołanie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jak i
gdy odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. W stosunku
do odwołania równoznacznego z wypowiedzeniem takie wnioskowanie nie jest uza-
sadnione ze względu na ustanowioną w art. 70 § 1 k.p. zasadę swobody odwołania
pracownika. Zgodnie z art. 70 § 1 k. p. odwołanie może nastąpić w każdym czasie.
Dopuszczalność odwołania pracownika w każdym czasie oznacza, że odwołanie nie
wymaga uzasadnienia, ponieważ w danym momencie (w danym czasie) może nie
być przyczyny uzasadniającej odwołanie, a przepis wyraźnie stanowi, że odwołanie
może nastąpić w dowolnie wybranym momencie. Akt odwołania pracownika w spo-
sób równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę jest czynnością prawną ode-
rwaną od przyczyny (czynnością prawną abstrakcyjną), a nie czynnością prawną
uwarunkowaną istnieniem określonej przyczyny (czynnością prawną kauzalną, por.:
W. Sanetra [w:] J. Iwulski, W. Sanetra: Kodeks pracy. Komentarz (suplement), War-
szawa 2004, s. 28). Zgodnie bowiem z art. 69 k.p. do stosunku pracy na podstawie
powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony, je-
żeli przepisy oddziału Kodeksu pracy dotyczącego powołania nie stanowią inaczej.
Do odwołania ze stanowiska w sposób przewidziany w art. 70 § 1 k.p. obowiązek
wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie w oświadczeniu pracodawcy o
wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony nie może mieć bezpo-
średniego zastosowania na podstawie odesłania zawartego w art. 69 k.p., skoro z
odesłania zawartego w tym przepisie wynika w sposób oczywisty, że zmiany w prze-
pisach dotyczących umownych stosunków pracy nie mogą modyfikować ani uchylać
szczególnych uregulowań dotyczących stosunków pracy na podstawie powołania.
Przyjęcie tezy, że odwołanie ze stanowiska wymaga uzasadnienia oraz podania pra-
cownikowi przyczyny dokonanego odwołania w dużej mierze podważa praktyczny
sens instytucji powołania, wyrażający się głównie w powiązanej z tą instytucją zasa-
dzie, że odwołanie nie wymaga uzasadnienia i może nastąpić w dowolnym momen-
cie
Ustawą z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o
zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 213, poz. 2081) ustawodawca uchylił
przepis art. 69 pkt 2 lit. b k.p. i umożliwił pracownikowi odwołanemu z zajmowanego
stanowiska w sposób równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę dochodze-
nie odszkodowania z tytułu niezgodnego z prawem odwołania. Należy zatem uznać,
że pracownikowi, który został odwołany z zajmowanego stanowiska w sposób rów-
5
noznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę, przysługuje roszczenie o odszko-
dowanie tylko wtedy, gdy odwołanie nastąpiło z naruszeniem przepisów dotyczących
odwołania. Natomiast z tego, że odwołanie pracownika w sposób równoznaczny z
wypowiedzeniem umowy o pracę nie jest czynnością kauzalną, wynika, iż nie wy-
maga ono uzasadnienia, a tym samym brak uzasadnienia nie może stanowić pod-
stawy żądania odszkodowania, podobnie jak w wypadku wypowiedzenia przez pra-
codawcę umowy o pracę na okres próbny lub na czas określony (por.: W. Sanetra,
jw., s. 28). Uzupełniająco warto też zwrócić uwagę na przyczynę, która spowodo-
wała, że ustawodawca uchylił art. 69 pkt 2 lit. b k.p. Rządowy projekt ustawy, która
uchyliła art. 69 pkt 2 lit. b k.p., zawiera następujące wyjaśnienie potrzeby uchylenia
tego przepisu: „udostępnienie drogi sądowej pracownikom, którzy niezgodnie z prze-
pisami prawa zostali odwołani ze stanowiska ze skutkiem rozwiązania ich stosunku
pracy za wypowiedzeniem (zagwarantowanie prawa dochodzenia odszkodowania) -
z uwagi na art. 77 Konstytucji RP" (Sejm IV kadencji, druk sejmowy nr 1162 z dnia 25
listopada 2002 r., uzasadnienie projektu ustawy, część II, akapit 1, pkt 2). W toku
prac sejmowych nad projektem potrzeba uchylenia art. 69 pkt 2 lit. b k.p. była trakto-
wana jako oczywista. Z zacytowanego uzasadnienia potrzeby uchylenia art. 69 pkt 2
lit. b k.p. jednoznacznie więc wynika, że wyeliminowanie tego przepisu nie nastąpiło
w celu zwiększenia ochrony trwałości stosunku pracy pracowników zatrudnionych na
podstawie powołania poprzez uzależnienie dopuszczalności odwołania pracownika
przez organ powołujący w sposób równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę
od istnienia przyczyny uzasadniającej to odwołanie. Ustawodawca, uchylając art. 69
pkt 2 lit. b k.p., usunął tylko oczywistą wadę systemu prawa, że ustawy, które ustana-
wiały nawiązanie stosunku pracy na podstawie powołania z pracownikami na okre-
ślonych stanowiskach, przewidywały niekiedy ograniczenia swobody odwołania pra-
cownika w sposób równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę, a ze względu
na wyłączenia zawarte w art. 69 pkt 2 lit. a i b k.p. naruszenie tych przepisów przez
organ odwołujący nie wiązało się z żadną sankcją. Faktycznie więc ustawodawca,
uchylając art. 69 pkt 2 lit. b k.p. ograniczył roszczenia, których może w omawianym
wypadku dochodzić odwołany pracownik, do odszkodowania, wyłączając roszczenie
o przywrócenie do pracy.
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak na wstępie.
========================================