Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 329/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Stanisław Dąbrowski (przewodniczący)
SSN Jan Górowski
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa E.P. i in. ,
przeciwko A. D. i P. S.
o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 stycznia 2007r.,
skargi kasacyjnej powódki E. P.
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 9 marca 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
2
Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2005 r. oddalił powództwo
wniesione przez […] przeciwko […] o uznanie za bezskuteczną wobec powodów,
umowy sprzedaży nieruchomości położonej w P. przy ul. K. 17, zawartej między
pozwanymi w dniu 14 kwietnia 1995 r.
Sąd ten ustalił, że nieruchomość, której dotyczyła umowa zawarta między
pozwanymi stanowiła majątek K. R. Była ona żoną powoda B. R., matką
pozostałych powodów i pozwanego P. S. K. R. udzieliła synowi P.S.
pełnomocnictwa do występowania we wszystkich sprawach dotyczących jej
nieruchomości. Pełnomocnictwa tego nie odwołała do chwili swojej śmierci, która
miała miejsce w dniu 25 września 1994 r. P. S. w oparciu o to pełnomocnictwo
sprzedał nieruchomość A. D. w dniu 14 kwietnia 1995 r. Do tego czasu nie zostało
przeprowadzone postępowanie spadkowe po K. R., a powodowie nie wiedzieli o
umowie zawartej przez pozwanych aż do 1999 r. W ocenie Sądu Okręgowego
powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Było ono oparte o treść art. 59 k.c.
Zgodnie z tym przepisem nie można żądać uznania umowy za bezskuteczną po
upływie roku od jej zawarcia. Powództwo zostało wniesione po upływie tego
terminu, co skutkowało wygaśnięciem dochodzonego roszczenia.
Apelacja powódki E. P. została oddalona wyrokiem Sądu Apelacyjnego z
dnia 9 marca 2006 r. Sąd drugiej instancji podzielił ustalenia faktyczne poczynione
przez Sąd Okręgowy oraz jego ocenę, że upływ terminu do dochodzenia uznania
umowy za bezskuteczną, określonego w art. 59 k.c., który ma charakter terminu
zawitego, przemawiał za oddaleniem powództwa. Za bezzasadny uznał również
zarzut naruszenia art. 556 § 2 k.c., podkreślając, że przepis ten dotyczy relacji
pomiędzy sprzedawcą! kupującym, a nikt z powodów nie był stroną umowy
sprzedaży i nie mogły mu przysługiwać jakiekolwiek uprawnienia wynikające z
umowy zawartej pomiędzy pozwanymi. Z tych względów, apelacja była w ocenie
Sądu drugiej instancji pozbawiona uzasadnionych podstaw i podlegała oddaleniu.
Skarga kasacyjna powódki została oparta o obie podstawy określone w art.
3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia prawa materialnego skarżąca
zarzuciła obrazę art. 58 k.c., art. 59 k.c., art. 140 k.c. i art. 925 k.c. W ramach zaś
podstawy naruszenia przepisów postępowania mającego istotny wpływ na wynik
3
sprawy zarzuciła obrazę art. 328 § 2 k.p.c., art. 350 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c.
W oparciu o te zarzuty wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co
do istoty sprawy poprzez zmianę tego orzeczenia i ustalenie, że umowa zawarta
między pozwanymi jest nieważna.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zawarte w skardze kasacyjnej zarzuty naruszenia przepisów postępowania
były nieuzasadnione. Sąd drugiej instancji wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego
wyroku, jakie fakty uznał za ustalone i określił podstawę prawną wydanego wyroku.
W tym zakresie uzasadnienie odpowiada wymogom określonym w art. 328 § 2
k.p.c., zaś kwestionowanie w skardze kasacyjnej podstawy prawnej wydanego
wyroku poprzez podnoszenie zarzutu naruszenia przepisu art. 328 § 2 k.p.c. nie
zasługiwało w żadnym razie na uwzględnienie.
Art. 350 § 1 k.p.c. dotyczy możliwości prostowania przez sąd oczywistych
omyłek zawartych w treści orzeczenia. Brak zatem podstaw by przyjąć, że Sąd
Apelacyjny naruszył ten przepis aprobując w pełni ustalenia faktyczne Sądu
pierwszej instancji, które w ocenie skarżącego były w części wadliwe (co do daty, w
której powódka dowiedziała się umowie zawartej między pozwanymi).
Podnosząc zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. skarżący ograniczył się do
stwierdzenia, że przepis ten został naruszony i nie wskazał na czym naruszenie to
miałoby polegać, co już dostatecznie dyskwalifikuje ewentualną skuteczność tego
zarzutu, niezależnie od faktu, że brak jest także jakichkolwiek podstaw by przyjąć,
że Sąd drugiej instancji przy orzekaniu pominął materiał dowodowy zebrany
wcześniej w sprawie. Sam zaś nie prowadził uzupełniającego postępowania
dowodowego i z tego względu nie mógł pominąć innych dowodów.
Przechodząc do oceny zasadności zarzutów naruszenia prawa materialnego
należy podkreślić, że są one związane ze zmianą stanowiska skarżącej, co do
skutków umowy zawartej między pozwanymi, dopiero na etapie postępowania
kasacyjnego. Wcześniej powodowie utrzymywali, że skutkiem wygaśnięcia
pełnomocnictwa udzielonego pozwanemu P. S. przez K. R., co nastąpiło z chwilą
jej śmierci, była bezskuteczność umowy zawartej przez pozwanych wobec
powodów. W konsekwencji powodowie domagali się w pozwie uznania tej
4
czynności za bezskuteczną. Żądanie tej treści zostało utrzymane także w apelacji
od wyroku oddalającego powództwo. Biorąc pod uwagę, że powodowie w całym
tym postępowaniu byli reprezentowani przez profesjonalnego pełnomocnika trudno
poddawać w wątpliwość ocenę Sądu drugiej instancji, że przedmiotem
postępowania było żądanie ustalenia bezskuteczności umowy. Nie zmienia tej
oceny okoliczność, że w piśmie pełnomocnika powódki z dnia 6 sierpnia 2004 r.
(złożonego w toku postępowania przed Sądem instancji) podniesiono, że umowa
mogła być nieważna na gruncie art. 58 k.c. W tym samym piśmie zawarto bowiem
stwierdzenie, z którego wynika, że powódka domagała się nadal ustalenia
bezskuteczności umowy, a żądanie pozwu do momentu zakończenia postępowania
przed sądem pierwszej instancji nie zostało zmienione. W uzasadnieniu skargi
kasacyjnej znalazło się przy tym wyraźne stwierdzenie, że pełnomocnik powódki
pominął w apelacji zarzut naruszenia art. 58 § 1 k. c. i nie był on także przedmiotem
postępowania apelacyjnego.
Nie ulega zaś wątpliwości, że istnieje różnica pomiędzy żądaniem ustalenia
bezskuteczności i nieważności umowy. Treść żądania zgłoszonego przez powoda
zakreśla tymczasem zakres rozpoznania sprawy, niezależnie od tego, że
w określonym stanie faktycznym można dopuścić możliwość skonstruowania
innego jeszcze żądania niż dochodzone przez powoda. Sąd nie może bowiem
wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad
żądanie (art. 321 § 1 k.p.c.).
Zgodnie z brzmieniem art. 383 k.p.c. w postępowaniu apelacyjnym nie
można rozszerzać żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Nie
można też przyjąć, aby istniała możliwość zgłoszenia dopiero w skardze kasacyjnej
żądania, które nie stanowiło przedmiotu sporu rozpoznawanego przez Sąd drugiej
instancji. Zatem podnoszenie w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia przepisów
prawa materialnego, które miałyby uzasadniać zasadność innego żądania, niż
przedstawione wcześniej Sądowi do rozstrzygnięcia, było bezprzedmiotowe i nie
mogło stanowić podstawy uwzględnienia skargi kasacyjnej. Stąd też zarzuty
naruszenia przepisów prawa materialnego przytoczonych w skardze kasacyjnej
powódki, a w szczególności art. 58 k.c. należało uznać za bezzasadne. Oceny tej
nie zmienia fakt, że Sąd Apelacyjny rozważając, czy umowa zawarta przez
5
pozwanych może być uznana za bezskuteczną wobec powodów, odniósł się w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku także do zagadnienia, czy umowa ta była
ważna i wyraził takie przekonanie. Stanowisko w tym zakresie, niezależnie od
oceny co do jego zasadności, nie miało bowiem wpływu na przedmiot orzekania
przez ten Sąd, Także domaganie się przez skarżącą we wnioskach skargi
kasacyjnej zmiany zaskarżonego wyroku poprzez ustalenie nieważności umowy
zawartej przez pozwanych, co nie było wcześniej przedmiotem postępowania, było
bezzasadne.
Z tych względów skarga kasacyjna była pozbawiona uzasadnionych podstaw
i podlegała oddaleniu na podstawie art. 39814
k.p.c. O kosztach postępowania
kasacyjnego orzeczono w oparciu o treść art. 98 § 1 i 39821
k.p.c.
jc