II CSK 417/06
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:28-02-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CSK 417/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 31 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa "M." - Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w P.
przeciwko C. K. i K. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 31 stycznia 2007 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego K. K.
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 20 kwietnia 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego K. K. na
rzecz powódki "M." - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
P. kwotę 1800 (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów
procesu w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego K. K. od wyroku zasądzającego
od tego pozwanego kwotę 168 828,22 zł, i orzekł o kosztach procesu, opierając
rozstrzygnięcie na następujących faktach:
Egzekucja powodowej Spółki przeciw spółce „I. – T.” okazała się
bezskuteczna, a strona powodowa została o tym powiadomiona.
Spółka „I. – T.”, w której pozwany pełnił funkcję członka zarządu w
połowie 2000 r. znalazła się w stanie uzasadniającym ogłoszenie upadłości,
ponieważ zaprzestała wypłacania wierzycielom ich należności i nie miała
możliwości zaspokojenia wszystkich wierzytelności; w maju 2000 r. wypłaciła
wprawdzie dwa razy po 10 000 zł oraz posiadała majątek trwały wartości 600 000
zł, lecz wierzytelności powodowej spółki, banku i Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych wobec niej przekraczały 900 000 zł. O złym stanie Spółki świadczyło
likwidowanie kolejnych jej restauracji.
Powództwo zostało wytoczone 26 stycznia 2004 r., a zawiadomienie
o bezskuteczności egzekucji doręczono powódce 13 czerwca 2002 r. W ocenie
Sądu od tej dopiero daty należało liczyć termin przedawnienia roszczenia.
Pozwany K. K. został ostatecznie odwołany z funkcji członka zarządu
w dniu 4 lipca 2000 r.
W skardze kasacyjnej pozwanego zarzucono naruszenie art. 117 § 1 k.c.,
w związku z art. 442 § 1 k.c. oraz art. 298 § 1 k.h., polegające na przyjęciu jako
początku biegu terminu przedawnienia zawiadomienia o bezskuteczności egzekucji
zamiast dnia, w którym zaistniały podstawy do złożenia wniosku o upadłość Spółki
„I. – T.” z o.o.
Skarżąca wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie
powództwa wobec pozwanego K. K. i zasądzenia kosztów procesu ewentualnie o
jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Początek biegu terminu przedawnienia roszczenia wierzycieli niewypłacalnej
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ze względu na lakoniczność regulacji
ustawowej może budzić uzasadnione wątpliwości. Źródłem ich jest konieczność
wyboru podstawy normatywnej regulacji przedawnienia. W razie przyjęcia zasad
ogólnych z kodeksu cywilnego początek biegu terminu przedawnienia liczyłby się
od wymagalności (art. 120 § 1 k.c.), jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego
akceptowane jest zapatrywanie upatrujące w art. 442 § 1 k.c. unormowanie
początku i długości terminu przedawnienia roszczenia opartego na przepisie art.
298 § 1 kodeksu handlowego. Pogląd ten jest zgodny z wyraźnie reprezentowaną
w orzecznictwie kwalifikacją roszczenia wierzycieli wobec członków zarządu spółki
jako odszkodowawczego i umożliwia - jak stwierdził to Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu wyroku 28.01.2004 r., IV CK 176/02, Wokanda 2004/9/7 -
racjonalne rozwiązanie problemu przedawnienia roszczenia wierzyciela spółki
wobec członków zarządu. Jak wiadomo, art. 442 § 1 k.c. w sposób odmienny niż
przepisy części ogólnej określa nie tylko długość terminu przedawnienia ale i jego
początek, przyjmując jako zasadę dzień dowiedzenia się uprawnionego o szkodzie
i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Szkoda, o której mowa w art. 298 § 1 k.h.
nie jest tożsama ze szkodą w znaczeniu przyjętym w art. 361 § 2 k.c., chodzi tu
bowiem nie o stratę wierzyciela, lecz o takie obniżenie potencjału spółki dłużnej,
w którym egzekucja okazuje się bezskuteczna (wyrok SN z 14.06. 2005 r., sygn.
V CK 719/04, LEX nr 152455). Praktyka sądowa rozstrzygnęła również dylemat,
czy w każdym wypadku konieczne jest złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji
przeciw spółce dłużnej i dopuściła powszechnie akceptowany wyjątek,
zwalniając wierzyciela od bezcelowych starań i kosztów, gdy stało się oczywiste,
że byłoby to bezcelowe (wyrok SN z 26.06.2003 r., V CKN 416/01, OSNC 2004/7-
8/129). Ustalenie przewidzianej w art. 298 § 1 k.h. (art. 299 § 1 k.s.h.)
przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie
każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku
pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu.
Poza tym bezskuteczność egzekucji nie jest pojęciem tożsamym z przesłanką
zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wg art. 5 ust. 1 Prawa upadłościowego
(jednolity tekst: Dz.U.91.118.512 ze zm.).
4
Stosowanie przedstawionych reguł, które Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym sprawę akceptuje, pozwala stwierdzić, że w procesie o zasądzenie
roszczenia opartego na art. 298 § 1 k.h., powoda obciąża ciężar wykazania
przesłanek pozwalających uwzględnić jego roszczenie, m.in. stwierdzenia
bezskuteczności egzekucji, z którego wynika domniemanie powstania szkody
rozumianej specyficznie, co wyjaśniano wyżej. Zawiadomienie organu
egzekucyjnego (scil. komornika) jest dostatecznym dowodem takiego stanu.
Pozwanego, podnoszącego zarzut przedawnienia obciąża natomiast dowód
wykazania, wcześniejszej daty stwierdzenia tak rozumianej szkody. Sąd orzekający
w rozpatrywanej sprawie nie miał podstaw do poszukiwania dowodów
usprawiedliwiających zarzut przedawnienia, a pozwany K. K. takich dowodów nie
przedstawił. Dlatego usprawiedliwione w świetle dokonanych ustaleń było przyjęcie
daty, od której biegł termin przedawnienia według doręczenia powódce
zawiadomienia o bezskuteczności egzekucji. Z tego względu skarga kasacyjna
oparta na pierwszej podstawie (naruszenia prawa materialnego) okazała się
bezskuteczna i podlegała oddaleniu zgodnie z art. 39814
k.p.c.
O kosztach procesu na rzecz strony powodowej zastąpionej przez radcę
prawną, która złożyła odpowiedź na skargę kasacyjną i domagała się zasądzenia
zwrotu kosztów tytułem zastępstwa procesowego orzeczono zgodnie z art. 99 i 98
§ 3 k.p.c.
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 31 stycznia 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Strus (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Jan Górowski
w sprawie z powództwa "M." - Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w P.
przeciwko C. K. i K. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 31 stycznia 2007 r.,
skargi kasacyjnej pozwanego K. K.
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 20 kwietnia 2006 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od pozwanego K. K. na
rzecz powódki "M." - Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w
P. kwotę 1800 (tysiąc osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów
procesu w postępowaniu kasacyjnym.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny oddalił apelację pozwanego K. K. od wyroku zasądzającego
od tego pozwanego kwotę 168 828,22 zł, i orzekł o kosztach procesu, opierając
rozstrzygnięcie na następujących faktach:
Egzekucja powodowej Spółki przeciw spółce „I. – T.” okazała się
bezskuteczna, a strona powodowa została o tym powiadomiona.
Spółka „I. – T.”, w której pozwany pełnił funkcję członka zarządu w
połowie 2000 r. znalazła się w stanie uzasadniającym ogłoszenie upadłości,
ponieważ zaprzestała wypłacania wierzycielom ich należności i nie miała
możliwości zaspokojenia wszystkich wierzytelności; w maju 2000 r. wypłaciła
wprawdzie dwa razy po 10 000 zł oraz posiadała majątek trwały wartości 600 000
zł, lecz wierzytelności powodowej spółki, banku i Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych wobec niej przekraczały 900 000 zł. O złym stanie Spółki świadczyło
likwidowanie kolejnych jej restauracji.
Powództwo zostało wytoczone 26 stycznia 2004 r., a zawiadomienie
o bezskuteczności egzekucji doręczono powódce 13 czerwca 2002 r. W ocenie
Sądu od tej dopiero daty należało liczyć termin przedawnienia roszczenia.
Pozwany K. K. został ostatecznie odwołany z funkcji członka zarządu
w dniu 4 lipca 2000 r.
W skardze kasacyjnej pozwanego zarzucono naruszenie art. 117 § 1 k.c.,
w związku z art. 442 § 1 k.c. oraz art. 298 § 1 k.h., polegające na przyjęciu jako
początku biegu terminu przedawnienia zawiadomienia o bezskuteczności egzekucji
zamiast dnia, w którym zaistniały podstawy do złożenia wniosku o upadłość Spółki
„I. – T.” z o.o.
Skarżąca wnosiła o zmianę zaskarżonego wyroku przez oddalenie
powództwa wobec pozwanego K. K. i zasądzenia kosztów procesu ewentualnie o
jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Apelacyjnemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Początek biegu terminu przedawnienia roszczenia wierzycieli niewypłacalnej
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ze względu na lakoniczność regulacji
ustawowej może budzić uzasadnione wątpliwości. Źródłem ich jest konieczność
wyboru podstawy normatywnej regulacji przedawnienia. W razie przyjęcia zasad
ogólnych z kodeksu cywilnego początek biegu terminu przedawnienia liczyłby się
od wymagalności (art. 120 § 1 k.c.), jednak w orzecznictwie Sądu Najwyższego
akceptowane jest zapatrywanie upatrujące w art. 442 § 1 k.c. unormowanie
początku i długości terminu przedawnienia roszczenia opartego na przepisie art.
298 § 1 kodeksu handlowego. Pogląd ten jest zgodny z wyraźnie reprezentowaną
w orzecznictwie kwalifikacją roszczenia wierzycieli wobec członków zarządu spółki
jako odszkodowawczego i umożliwia - jak stwierdził to Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu wyroku 28.01.2004 r., IV CK 176/02, Wokanda 2004/9/7 -
racjonalne rozwiązanie problemu przedawnienia roszczenia wierzyciela spółki
wobec członków zarządu. Jak wiadomo, art. 442 § 1 k.c. w sposób odmienny niż
przepisy części ogólnej określa nie tylko długość terminu przedawnienia ale i jego
początek, przyjmując jako zasadę dzień dowiedzenia się uprawnionego o szkodzie
i osobie obowiązanej do jej naprawienia. Szkoda, o której mowa w art. 298 § 1 k.h.
nie jest tożsama ze szkodą w znaczeniu przyjętym w art. 361 § 2 k.c., chodzi tu
bowiem nie o stratę wierzyciela, lecz o takie obniżenie potencjału spółki dłużnej,
w którym egzekucja okazuje się bezskuteczna (wyrok SN z 14.06. 2005 r., sygn.
V CK 719/04, LEX nr 152455). Praktyka sądowa rozstrzygnęła również dylemat,
czy w każdym wypadku konieczne jest złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji
przeciw spółce dłużnej i dopuściła powszechnie akceptowany wyjątek,
zwalniając wierzyciela od bezcelowych starań i kosztów, gdy stało się oczywiste,
że byłoby to bezcelowe (wyrok SN z 26.06.2003 r., V CKN 416/01, OSNC 2004/7-
8/129). Ustalenie przewidzianej w art. 298 § 1 k.h. (art. 299 § 1 k.s.h.)
przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie
każdego dowodu, z którego wynika, że spółka nie ma majątku
pozwalającego na zaspokojenie wierzyciela pozywającego członków zarządu.
Poza tym bezskuteczność egzekucji nie jest pojęciem tożsamym z przesłanką
zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości wg art. 5 ust. 1 Prawa upadłościowego
(jednolity tekst: Dz.U.91.118.512 ze zm.).
4
Stosowanie przedstawionych reguł, które Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym sprawę akceptuje, pozwala stwierdzić, że w procesie o zasądzenie
roszczenia opartego na art. 298 § 1 k.h., powoda obciąża ciężar wykazania
przesłanek pozwalających uwzględnić jego roszczenie, m.in. stwierdzenia
bezskuteczności egzekucji, z którego wynika domniemanie powstania szkody
rozumianej specyficznie, co wyjaśniano wyżej. Zawiadomienie organu
egzekucyjnego (scil. komornika) jest dostatecznym dowodem takiego stanu.
Pozwanego, podnoszącego zarzut przedawnienia obciąża natomiast dowód
wykazania, wcześniejszej daty stwierdzenia tak rozumianej szkody. Sąd orzekający
w rozpatrywanej sprawie nie miał podstaw do poszukiwania dowodów
usprawiedliwiających zarzut przedawnienia, a pozwany K. K. takich dowodów nie
przedstawił. Dlatego usprawiedliwione w świetle dokonanych ustaleń było przyjęcie
daty, od której biegł termin przedawnienia według doręczenia powódce
zawiadomienia o bezskuteczności egzekucji. Z tego względu skarga kasacyjna
oparta na pierwszej podstawie (naruszenia prawa materialnego) okazała się
bezskuteczna i podlegała oddaleniu zgodnie z art. 39814
k.p.c.
O kosztach procesu na rzecz strony powodowej zastąpionej przez radcę
prawną, która złożyła odpowiedź na skargę kasacyjną i domagała się zasądzenia
zwrotu kosztów tytułem zastępstwa procesowego orzeczono zgodnie z art. 99 i 98
§ 3 k.p.c.