Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 29 stycznia 2007 r.
II PK 181/06
1. Uchylenie przez Sąd Najwyższy orzeczenia komisji dyscyplinarnej, sta-
nowiącego podstawę stwierdzenia wygaśnięcia stosunku pracy nauczyciela
akademickiego nie prowadzi do restytucji ex tunc stosunku pracy, lecz stanowi
podstawę roszczeń określonych w art. 56-61 k.p. w związku z art. 97 ust. 2
ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz.
385 ze zm.).
2. Z ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy
nie mogą być potrącane bez zgody pracownika wyrażonej na piśmie inne należ-
ności niż określone w art. 87 § 1 k.p.
Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 stycznia
2007 r. sprawy z powództwa Jacka B. przeciwko Politechnice W. o ekwiwalent za
urlop, na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 15 listopada 2005 r. [...]
I. u c h y l i ł zaskarżony wyrok w punkcie I (pierwszym) w części dotyczącej
ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy za 2000 r. oraz w punkcie II (drugim) w całości i
w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach po-
stępowania kasacyjnego,
II. o d d a l i ł skargę kasacyjną w pozostałej części.
U z a s a d n i e n i e
Wyrokiem z dnia 1 marca 2005 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia
we Wrocławiu zasądził od Politechniki W. w W. na rzecz Jacka B. kwotę 230,50 zł z
ustawowymi odsetkami od dnia 28 kwietnia 2000 r. tytułem ekwiwalentu za niewyko-
2
rzystany urlop wypoczynkowy, a w pozostałym zakresie powództwo oddalił. Podsta-
wę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia.
Powód był zatrudniony w pozwanej Politechnice w okresie od 1 października
1995 r. na podstawie mianowania na stanowisku asystenta naukowo-dydaktycznego.
W 1997 r. nie wykorzystał urlopu wypoczynkowego w wymiarze 5 dni. W latach 1998
i 1999 wykorzystał urlop wypoczynkowy w całości. Pismem z dnia 23 maja 2000 r.
powód został zawiadomiony, że łączący strony stosunek pracy wygasł z mocy prawa
z dniem 27 kwietnia 2000 r. na podstawie orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej przy
Radzie Głównej Szkolnictwa, utrzymującego w mocy orzeczenie Komisji Dyscypli-
narnej dla Nauczycieli Akademickich Politechniki W. o wydaleniu z zawodu nauczy-
cielskiego połączonego z zakazem przyjmowania do pracy w tym zawodzie. W okre-
sie zatrudnienia w 2000 r. powód nie korzystał z urlopu wypoczynkowego. Strona
pozwana wypłaciła mu z góry wynagrodzenie za pracę za miesiąc maj 2000 r. w
kwocie 1.463 zł, dokonując następnie potrącenia z tego wynagrodzenia ekwiwalentu
za niewykorzystany w całości, to jest w rozmiarze 6 tygodni, urlop wypoczynkowy w
kwocie 1.936,48 zł i wypłacając różnicę w kwocie 273.22 zł. Postanowieniem Sądu
Najwyższego z dnia 9 lutego 2001 r., III SZ 3/00, uchylone zostało orzeczenie Komi-
sji Dyscyplinarnej z dnia 27 kwietnia 2000 r., a w dniu 5 września 2002 r. zapadł wy-
rok Sądu Okręgowego we Wrocławiu oddalający apelację pracodawcy od wyroku
Sądu Rejonowego dla Wrocławia Śródmieścia z dnia 19 kwietnia 2002 r. przywraca-
jącego powoda do pracy. Wyrok Sądu Okręgowego uprawomocnił się w dniu 11
września 2002 r., co oznacza, że ze wskazaną datą powód został przywrócony do
pracy na dotychczasowe stanowisko. W rezultacie aneksem do aktu mianowania
przedłużono mu okres zatrudnienia do dnia 30 września 2003 r. Na przestrzeni 2001
r. powód nie świadczył pracy, a tym samym nie korzystał z urlopu wypoczynkowego.
Z urlopu takiego nie korzystał również w 2002 r., natomiast w 2003 r. wykorzystał 27
dni urlopy wypoczynkowego. Łącząca strony umowa o pracę uległa rozwiązaniu z
dniem 30 września 2003 r. za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę. W
miesiącach wrześniu i październiku 2003 r. strona pozwana wypłaciła powodowi
ekwiwalent za cały urlop wypoczynkowy należny za 2003 r. w wymiarze 36 dni oraz
za 9 urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego w roku 2002 w łącznej kwocie
3.797,68 zł.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy stanął na stanowisku, że
powództwo zasługuje na uwzględnienie tylko w odniesieniu do ekwiwalentu za nie-
3
wykorzystane 5 dni urlopu wypoczynkowego, przysługującego powodowi w 1997 r.,
przy przyjęciu niekwestionowanej przez niego wysokości wynagrodzenia za jeden
dzień w kwocie 46,10 zł. W pozostałym zakresie urlop wypoczynkowy za rok 1997
został przez powoda wykorzystany w naturze, podobnie jak cały urlop za lata 1998-
1999, a zatem nie należy mu się z tego tytułu ekwiwalent pieniężny. Powód przyznał,
że w 2002 r. wykorzystał 27 dni urlopu wypoczynkowego, a za pozostałe 9 dni oraz
za 36 dni urlopu przysługującego mu w roku 2003 r. (łącznie za 45 dni) otrzymał
ekwiwalent pieniężny, co powoduje oddalenie powództwa w tej części. Odnośnie do
ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy za 2000 r. Sąd Rejonowy wskazał, że stosunek
pracy powoda wygasł z dniem 27 kwietnia 2000 r. na podstawie art. 95 ust. 1 pkt 3
ustawy o szkolnictwie wyższym, zgodnie z którym stosunek pracy wygasa w razie
prawomocnego ukarania karą dyscyplinarną zwolnienia z pracy lub wydalenia z za-
wodu nauczycielskiego. Stosownie do art. 105 ust. 4 tej ustawy (w brzmieniu obowią-
zującym w miesiącu kwietniu 2000 r.) prawo do wynagrodzenia nauczyciela akade-
mickiego wygasa z ostatnim dniem miesiąca kalendarzowego, w którym ustał stosu-
nek pracy. Oznacza to, że powód posiadał prawo do wynagrodzenia za pracę za
miesiąc kwiecień, ale już nie za miesiąc maj 2000 r. Wypłacone zatem przez praco-
dawcę wynagrodzenie za ostatnio wskazany miesiąc było świadczeniem nienależ-
nym i nie może być uznane za wynagrodzenie za pracę w sytuacji, gdy w miesiącu
tym nie istniał już między stronami stosunek pracy. Do świadczenia tego nie odnoszą
się zatem rygory dotyczące możliwości potrącenia, które mogło być dokonane na
ogólnych zasadach przewidzianych w przepisach Kodeksu cywilnego. W tym zakre-
sie Sąd Rejonowy powołał się na pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z
dnia 8 grudnia 1998 r., I PZP 49/94. W zakresie żądania zasądzenia ekwiwalentu za
urlop wypoczynkowy za rok 2001 Sąd pierwszej instancji stanął na stanowisku, że
konsekwencją wyroku przywracającego pracownika do pracy jest ukształtowanie no-
wego stosunku prawnego o treści istniejącej przed rozwiązaniem umowy o pracę.
Orzeczenie takie restytuuje stosunek pracy o dotychczasowej treści, a zatem prowa-
dzi do powstania na nowo stosunku pracy jaki istniał przed jego zakwestionowanym
rozwiązaniem. Orzeczenie przywracające do pracy nie działa zatem ex tunc i nie
unieważnia bezprawnego oświadczenia pracodawcy z mocą wsteczną od momentu,
w jakim oświadczenie to zostało złożone, lecz restytuuje stosunek pracy ex nunc, to
znaczy od dnia, w którym ziścił się ustawowy warunek w postaci zgłoszenia przez
pracownika gotowości do pracy w związku z prawomocnym orzeczeniem. W konse-
4
kwencji w okresie od ustania stosunku pracy do przywrócenia pracownika do pracy
nie istnieje pomiędzy pracownikiem a pracodawcą stosunek pracy, co oznacza, że w
okresie tym nie służy pracownikowi prawo do urlopu, a w rezultacie nie przysługuje
mu roszczenie o ekwiwalent za niewykorzystany w naturze urlop. W omawianym za-
kresie Sąd Rejonowy powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 paździer-
nika 1980 r., I PRN 100/80.
W apelacji od powyższego wyroku powód zarzucił wadliwość ustaleń faktycz-
nych i prawnych i domagał się jego zmiany oraz zasądzenia na jego rzecz tytułem
dochodzonego ekwiwalentu kwoty 12.428 zł.
Wyrokiem z dnia 15 listopada 2005 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu oddalił apelację, podzielając poczynione przez Sąd
pierwszej instancji ustalenia oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną, w tym w
zakresie możliwości potrącenia przez stronę pozwaną z przysługującego powodowi
wynagrodzenia za pracę ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy za 2000 r.
W skardze kasacyjnej od powyższego wyroku powód zarzucił naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 87 § 1 w
związku z art. 172 k.p. oraz art. 91 § 1 (z uzasadnienia skargi wynika, że skarżącemu
chodzi o art. 91 § 1 k.p.) w związku z art. 124 ustawy o szkolnictwie wyższym, art.
498 k.c. w związku z art. 300 k.p. oraz art. 97 ust. 2 w związku z art. 135 ust. 4
ustawy o szkolnictwie wyższym, a ponadto naruszenie przepisów postępowania,
które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, a to art. 328 § 2, art. 378 § 1 i art. 382
k.p.c. Wskazując na powołane zarzuty powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wy-
roku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej in-
stancji.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej, powołując się na wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 11 czerwca 1980 r., I PR 43/80 (OSNCP 1980 nr 12, poz. 248), skarżący pod-
niósł, że Sąd drugiej instancji błędnie przyjął, iż problematyka potrącenia i sprzężona
z nią ochrona ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy pracownika nie ma
bezpośredniej regulacji w prawie pracy. Tymczasem kwestia ta jest uregulowana w
art. 87 i 91 k.p. w związku z art. 124 ustawy o szkolnictwie wyższym i w tym zakresie
szczególnym, także w odniesieniu do ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy, nie znaj-
dują zastosowania przepisy Kodeksu cywilnego. Odnosząca się do wskazanej kwe-
stii treść pisma procesowego powoda z dnia 14 listopada 2005 r. - z obrazą art. 382
k.p.c. - pozostała poza rozważaniem, analizą i oceną prawną Sądu Okręgowego. Na-
5
ruszenie przez Sąd drugiej instancji obowiązku określonego w art. 378 § 1 k.p.c.
skarżący upatruje w braku rzeczowego i merytorycznego odniesienia się do zarzutów
określonych w apelacji, a dotyczących ustaleń faktycznych i oceny prawnej Sądu
Rejonowego w zakresie istnienia między stronami stosunku pracy na przestrzeni
2001 r., a w konsekwencji rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego co do skutków
prawnych kasacyjnego orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2001 r., III SZ
3/00. Stanowisko zawarte w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2002 r., I
PKN 620/01, wskazuje bowiem na zasadność roszczenia o ekwiwalent za urlop wy-
poczynkowy, jakie skarżący wiązał z istnieniem stosunku pracy w 2001 r. Sąd Okrę-
gowy w uzasadnieniu zaskarżonego rozstrzygnięcia w żaden sposób nie wyjaśnia
jego podstawy prawnej, a przyjmując za własne ustalenia poczynione w sprawie
przez Sąd pierwszej instancji pomija kwestię, że wystawione przez stronę pozwaną
świadectwo pracy stwierdza zatrudnienie powoda w okresie od 1 października 1995
r. do 30 września 2003 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W ramach podstawy kasacyjnej określonej w art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. skar-
żący zarzucił naruszenie art. 328 § 2, art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c. W świetle art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. samo naruszenie przepisów postępowania nie jest wystarczającą
podstawą skargi kasacyjnej, gdyż musi to być naruszenie tego rodzaju, że mogło
mieć istotny (decydujący, stanowczy) wpływ na wynik sprawy w tym sensie, że na-
stępstwa wadliwości postępowania kształtowały lub współkształtowały treść kwestio-
nowanego orzeczenia. Takiego zarzutu skarżący nie formułuje i nie próbuje nawet
wykazywać, dlaczego wskazane przez niego uchybienia Sądu drugiej instancji mo-
głyby mieć istotny wpływ na sposób rozstrzygnięcia. Przepis art. 328 § 2 k.p.c., okre-
ślający przedmiotowy zakres uzasadnienia orzeczeń sądowych, dotyczy wprost
orzeczeń wydawanych w pierwszej instancji i do orzeczeń sądu drugiej instancji ma
zastosowanie „odpowiednie”, o czym stanowi art. 391 k.p.c. Oznacza to, że możli-
wość skutecznego powołania się w skardze kasacyjnej na zarzut naruszenia art. 328
§ 2 k.p.c. wymaga jednoczesnego przytoczenia art. 391 k.p.c. oraz ograniczona jest
do sytuacji, gdy z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia nie można się zoriento-
wać, jakie były faktyczne lub prawne przyczyny rozstrzygnięcia. Jeżeli natomiast
uzasadnienie sądu pierwszej instancji, sporządzone zgodnie z wymaganiami art. 328
6
§ 2 k.p.c., spotyka się z pełną akceptacją sądu drugiej instancji, to wystarczy, że da
on temu wyraz, nawet w sposób lakoniczny, w treści uzasadnienia swego orzecze-
nia, bez powtarzania zawartych w motywach zaskarżonego orzeczenia sądu pierw-
szej instancji szczegółowych ustaleń i wnioskowań prawniczych. To, czy sprawa zo-
stała wadliwie, czy też prawidłowo rozstrzygnięta nie zależy bowiem od tego, jak
zostało napisane uzasadnienie, co znajduje potwierdzenie w art. 39814
k.p.c., w myśl
którego Sąd Najwyższy oddala skargę kasacyjną także wtedy, gdy mimo błędnego
uzasadnienia orzeczenie odpowiada prawu. Z uzasadnienia Sądu Okręgowego jed-
noznacznie wynika, że podzielając w całości zarówno ustalenia poczynione w spra-
wie przez Sąd pierwszej instancji, jak i dokonaną przez ten Sąd ocenę prawną, oparł
swoje rozstrzygnięcie na art. 385 k.p.c. Oznacza to, że Sąd drugiej instancji podzielił
również ocenę Sądu Rejonowego w zakresie skutków prawnych wyroku przywracają-
cego skarżącego do pracy w pozwanej Politechnice, a w konsekwencji niepozosta-
wania przez strony w stosunku pracy na przestrzeni 2001 r.
Nieusprawiedliwiony jest zarzut naruszenia art. 382 k.p.c. Przepis ten stanowi,
że sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w
pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Naruszenie art. 382 k.p.c. ma
więc miejsce wtedy, gdy sąd drugiej instancji, mimo przeprowadzonego przez siebie
postępowania dowodowego, orzekł wyłącznie na podstawie materiału zgromadzo-
nego przed sądem pierwszej instancji albo oparł swoje orzeczenie na własnym mate-
riale, z pominięciem wyników postępowania dowodowego przeprowadzonego przez
sąd pierwszej instancji, bądź bezpodstawnie nie uzupełnił postępowania dowodo-
wego, albo pominął część zebranego materiału, jeżeli przy tym uchybienia te mogły
mieć istotny wpływ na wynik sprawy. A zatem zarzut odnoszący się do analizy i
oceny treści pism procesowych stron nie mieści się w płaszczyźnie art. 382 k.p.c.
Sąd drugiej instancji, nie przeprowadzając postępowania dowodowego we własnym
zakresie, oparł swoje ustalenia na całości materiału dowodowego zebranego w po-
stępowaniu pierwszoinstancyjnym, podzielając jego ocenę dokonaną przez Sąd Re-
jonowy, a skarżący pominiętego materiału dowodowego nie wskazuje, a jedynie po-
wołuje się na swoje wywody zawarte w piśmie procesowym z dnia 14 listopada 2005
r., a dotyczące kwestii regulacji zawartej w art. 87 k.p.
Nie zasługuje wreszcie na uwzględnienie zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c,
zgodnie z którym sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w
granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.
7
Skarżący upatruje naruszenia przez Sąd Okręgowy wskazanego przepisu w nieroz-
ważeniu zawartego w apelacji zarzutu odnoszącego się do zagadnienia skutków
prawnych orzeczenia Sądu Najwyższego uchylającego orzeczenie komisji dyscypli-
narnej w przedmiocie ukarania powoda karą wydalenia z zawodu nauczycielskiego.
Skarżącemu chodzi zatem o zdanie pierwsze wymienionego przepisu. W orzecznic-
twie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że obowiązek rozpoznania sprawy w grani-
cach apelacji oznacza zakaz wykraczania przez sąd drugiej instancji poza te granice
oraz nakaz rozważenia wszystkich podniesionych w apelacji zarzutów i wniosków
(por. postanowienia z dnia 21 sierpnia 2003 r., III CKN 392/01, OSNC 2004 nr 10,
poz. 161 oraz z dnia 14 lipca 2005 r., III CK 670/04, niepublikowane). Skoro Sąd
drugiej instancji apelację powoda w całości oddalił, przeto uznał za bezzasadne
wszystkie zarzuty podniesione w niej w stosunku do zaskarżonego wyroku Sądu
Rejonowego. Natomiast sam zarzut błędu w ocenie prawnej nie uzasadnia narusze-
nia przepisów postępowania, a może być przytaczany jedynie w ramach pierwszej z
podstaw kasacyjnych, to jest naruszenia prawa materialnego.
Nieuzasadniony jest powołany w ramach podstawy kasacyjnej określonej w
art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c. zarzut naruszenia art. 97 ust. 2 w związku z art. 135 ust. 4
ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz.U. Nr 65, poz. 385 ze
zm.). Zgodnie z pierwszym z przytoczonych przez skarżącego przepisów - w zakre-
sie roszczeń mianowanego nauczyciela akademickiego z tytułu niezgodnego z pra-
wem rozwiązania przez uczelnię stosunku pracy bez wypowiedzenia lub stwierdzenia
jego wygaśnięcia stosuje się odpowiednio przepisy działu drugiego, rozdziału II, od-
działu 6 Kodeksu pracy, natomiast stosownie do drugiego - od prawomocnego orze-
czenia dyscyplinarnego komisji dyscyplinarnej przy Radzie Głównej Szkolnictwa
Wyższego, orzekającej karę, o której mowa w art. 127 ust. 1 pkt 6, ukaranemu służy
prawo wniesienia odwołania do Sądu Najwyższego w terminie 14 dni od daty dorę-
czenia orzeczenia. Skarżący prezentuje pogląd, że skutkiem uchylenia przez Sąd
Najwyższy orzeczenia komisji dyscyplinarnej jest restytucja stosunku pracy, co ozna-
cza, że „nauczycielowi akademickiemu przysługiwałyby uprawnienia uzależnione od
istnienia stosunku pracy”, w tym prawo do urlopu wypoczynkowego, a w konsekwen-
cji ekwiwalentu za ten urlop w okolicznościach określonych w art. 171 k.p. W tym
zakresie powód powołuje się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2002 r., I
PKN 62/01 (OSNP 2004 nr 11, poz. 192), w którym stwierdzono, że uchylenie przez
Sąd Najwyższy orzeczenia Komisji Dyscyplinarnej drugiej instancji dla nauczycieli
8
akademickich w przedmiocie wydalenia z zawodu oznacza, że odpadła podstawa
stwierdzenia wygaśnięcia stosunku pracy i następuje jego restytucja, bez potrzeby
składania przez pracodawcę oświadczenia woli, a odpowiednie zastosowanie w tej
sytuacji art. 97 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym polega na możliwości żądania
przez nauczyciela akademickiego dopuszczenia do pracy lub takich roszczeń, jakie
wynikają z istniejącego stosunku pracy. Uszło jednak uwagi skarżącego, że wyrok
ten zapadł w sprawie, której przedmiotem było roszczenie odszkodowawcze z tytułu
szkody majątkowej i niemajątkowej powstałej na skutek wydania orzeczenia dyscy-
plinarnego, następnie uchylonego. W wyroku z dnia 22 września 2004 r., I PK 613/02
(OSNP 2005 nr 7, poz. 92) wyrażony został pogląd, że uchylenie przez Sąd Najwyż-
szy orzeczenia o wymierzeniu nauczycielowi akademickiemu kary dyscyplinarnej
wydalenia z zawodu stanowi przesłankę przywrócenia do pracy na poprzednich wa-
runkach lub zasądzenia odszkodowania z art. 56 k.p. W uzasadnieniu powołanego
wyroku stwierdzono, że uchylenie przez Sąd Najwyższy orzeczenia komisji dyscypli-
narnej nie prowadzi ex tunc do automatycznej restytucji stosunku pracy, a tym sa-
mym bezzasadne jest żądanie ustalenia nieprzerwanego trwania stosunku pracy.
Realizacja roszczeń przysługujących uprawnionemu w związku z zakończeniem po-
stępowania dyscyplinarnego następuje w postępowaniu wszczętym na podstawie art.
97 ust. 2 ustawy w związku z art. 56 - 61 k.p., co oznacza, że „w razie stwierdzenia
wygaśnięcia stosunku pracy mianowanemu nauczycielowi akademickiemu przysłu-
guje roszczenie o przywrócenie do pracy albo o odszkodowanie”. Zgodnie z art. 57 §
4 w związku z art. 48 § 1 k.p. orzeczenie o przywróceniu do pracy wywołuje material-
ny skutek dopiero od daty zgłoszenia przez pracownika gotowości niezwłocznego
podjęcia pracy.
Kwestię skuteczności działania wstecz orzeczenia przywracającego do pracy
reguluje art. 51 § 1 k.p. (stosowany w związku z art. 57 § 4 k.p.), zgodnie z którym
pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy, wlicza się do
okresu zatrudnienia okres pozostawania bez pracy, za który przyznano wynagrodze-
nie. Okresu pozostawania bez pracy, za który nie przyznano wynagrodzenia, nie
uważa się za przerwę w zatrudnieniu, pociągającą za sobą utratę uprawnień uzależ-
nionych od nieprzerwanego zatrudnienia. Skarżący naruszenia wskazanego przepisu
nie zarzuca, a ponadto należy zauważyć, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego
prezentowane jest stanowisko, iż okres pozostawania bez pracy w rozumieniu art. 51
§ 1 k.p. nie jest okresem zatrudnienia ani też okresem uważanym za okres zatrud-
9
nienia, a jedynie okresem podlegającym wliczeniu do okresu zatrudnienia w rozmia-
rze, za jaki wypłacono wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy. W rezultacie
jest on okresem nieświadczenia pracy u pracodawcy, który dokonał niezgodnego z
prawem rozwiązania umowy o pracę, w okresie tym pracownik przywrócony do pracy
orzeczeniem sądu nie pozostaje w stosunku pracy, a w konsekwencji nie przysługują
mu świadczenia wiążące się ze stosunkiem pracy, w tym prawo do urlopu wypoczyn-
kowego (por. między innymi uchwałę z dnia 28 września 1990 r., III PZP 15/90,
OSNCP 1991 nr 4, poz. 45 oraz wyrok z dnia 14 marca 2006 r., I PK 144/05, dotych-
czas niepublikowany).
Zasadny okazał się natomiast zarzut naruszenia art. 87 § 1 w związku z art.
172 k.p. oraz art. 498 k.c. w związku z art. 300 k.p. Stosownie do art. 498 § 1 k.c.
potrącenie jest dopuszczalne w sytuacji, gdy dwie osoby są względem siebie jedno-
cześnie dłużnikami i wierzycielami, a ich wzajemne wierzytelności, których przedmiot
stanowią pieniądze (lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku), są
wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub innym organem państwowym.
Skutkiem potrącenia jest umorzenie obu wierzytelności do wysokości wierzytelności
niższej (art. 498 § 2 k.c.). Przepis art. 505 pkt 4 k.c. stanowi, że w drodze potrącenia
nie mogą być umarzane wierzytelności, co do których potrącenie jest wyłączone
przez przepis szczególny. Takim przepisem szczególnym jest art. 87 k.p. (por. wyroki
Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 1999 r., I PKN 665/98, OSNAPiUS 2000 nr 14,
poz. 535 oraz z dnia 17 lutego 2004 r., I PK 217/03, OSNP 2004 nr 24, poz. 419).
Zgodnie z art. 87 § 1 k.p. (w brzmieniu obowiązującym przed dniem 29 listopada
2002 r.) z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy od
osób fizycznych - podlegają potrąceniu tylko następujące należności: 1) sumy egze-
kwowane z mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyj-
nych, 2) sumy egzekwowane z mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności
innych niż świadczenia alimentacyjne, 3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p. Inne należności mogą być potrącane z
wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie (art. 91 k.p.).
Przepis ten nie podlega wykładni rozszerzającej, a zatem pracodawca może potrą-
cać bez zgody pracownika tylko ściśle określone w nim należności. W orzecznictwie
Sądu Najwyższego przyjmuje się także, że ochronie takiej jak wynagrodzenie za
pracę podlegają również inne świadczenia, w tym wynagrodzenie za czas urlopu i,
będący surogatem urlopu, ekwiwalent pieniężny należny pracownikowi za niewyko-
10
rzystany urlop wypoczynkowy (por. wyrok z dnia 11 czerwca 1980 r., I PR 43/80,
OSNCP 1980 nr 12, poz. 248).
Sądy obu instancji przyjęły, że strona pozwana dokonała potrącenia
przysługującego skarżącemu ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy ze świadczenia
nienależnego, za jakie uznano wypłacone mu „z góry” wynagrodzenie za pracę za
maj 2000 r. Tymczasem z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że w istocie ope-
racja potrącenia była odwrotna, co oznacza, iż z należnego powodowi ekwiwalentu
za urlop wypoczynkowy za 2000 r. w kwocie 1.936,48 zł pracodawca potrącił wypła-
cone mu wcześniej „z góry” wynagrodzenie za pracę za maj 2000 r. w kwocie 1.463
zł, wypłacając w rezultacie tytułem ekwiwalentu jedynie wynikającą z tego potrącenia
różnicę w kwocie 273,22 zł. Dokonanie takiego potrącenia w świetle art. 87 § 1 k.p. w
związku z art. 171 § 1 k.p. i art. 172 k.p. było niedopuszczalne.
Z powyższych względów orzeczono, jak w sentencji wyroku na podstawie art.
39814
, art. 39815
§ 1 oraz art. 108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c.
========================================