Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 485/06
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 15 lutego 2007 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Zawada (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Banku Spółki Akcyjnej
przeciwko I.F.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 15 lutego 2007 r.,
skargi kasacyjnej pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 czerwca 2006 r., sygn. akt [...],
oddala skargę kasacyjną i przyznaje radcy prawnemu A.W. od
Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego kwotę 5.400,- (pięć tysięcy
czterysta) złotych powiększoną o 22% podatku od towarów i
usług tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
pozwanej w postępowaniu kasacyjnym z urzędu.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 29 czerwca 2006 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację
pozwanej I.F. od wyroku Sądu Okręgowego w Ł., którym został utrzymany w mocy
nakaz zapłaty wydany przeciwko R.F. i I.F. na rzecz powoda - Banku Spółka
Akcyjna.
Sąd pierwszej instancji ustalił, a ustalenia te aprobował Sąd Apelacyjny, że
w dniu 23 maja 2000 r. R.F. zawarł z powodowym Bankiem umowę kredytową z
terminem spłaty 24 maja 2001 r. Zabezpieczeniem spłaty kredytu był weksel in
blanco wystawiony przez R.F. i poręczony przez żonę, I.F. Weksel został złożony
wraz z deklaracją wekslową podpisaną przez wystawcę i poręczycielkę. Z treści
deklaracji wynikało upoważnienie Banku do wypełnienia weksla na sumę
odpowiadającą kwocie kredytu wraz z dodatkowymi należnościami. Do tej umowy
kredytowej został zawarty w dniu 16 stycznia 2001 r. aneks, którym określono nowy
termin spłaty kredytu (16 stycznia 2002 r.). Ponieważ kredyt nie został spłacony w
terminie Bank wypełnił go na kwotę odpowiadającą zadłużeniu. Należność nie
została uiszczona.
Apelacja pozwanej od orzeczenia Sądu pierwszej instancji została oddalona,
a Sąd apelacyjny uznał wszystkie zawarte w niej zarzuty za bezzasadne.
W pierwszej kolejności wskazał, że Sąd Okręgowy właściwie zastosował art. 493
§ 1 i 495 § 3 k.p.c. i nie przystąpił do merytorycznej oceny zarzutów zgłoszonych
przez pozwaną po terminie. Pozwana była informowana o treści obowiązujących
uregulowań, w tym o skutkach przekroczenia terminu wyznaczonego do składania
zarzutów. Ubocznie Sąd zauważył, że zarzuty, których merytorycznie nie ocenił
Sąd pierwszej instancji w istocie pokrywają się z zarzutami sformułowanymi
w zarzutach od nakazu zapłaty.
Za bezpodstawne uznał także Sąd zarzuty naruszenia art. 31 pr.
wekslowego. W toku postępowania zostało bowiem wykazane z jakich przyczyn
i kiedy napis na przedniej stronie weksla został umieszczony i dlaczego uczyniła
to inna osoba niż pozwana. Nie został także naruszony art. 37 § 3 k.r.o., gdyż
3
pozwana ponosi odpowiedzialność jako poręczyciel wekslowy. Niezależnie od tego,
trudno w okolicznościach sprawy przyjąć, że zawarcie umowy kredytowej, a także
zaciągnięcie zobowiązania wekslowego przez R.F. dokonane zostało bez zgody
jego małżonki. Poręczyła ona wszak weksel stanowiący zabezpieczenie spłaty
kredytu. Odpowiedzialność pozwanej wynika przy tym z art. 32 pr. wekslowego, a
nie przepisów kodeksu cywilnego, zatem zarzut naruszenia art. 887 k. c. także nie
jest zasadny.
Skarga kasacyjna pozwanej oparta została na obu podstawach kasacyjnych.
W ramach naruszenia prawa materialnego skarżąca wskazuje błędną wykładnię
art. 32 i 31 pr. wekslowego oraz niezastosowanie art. 506 § 1 k.c. i art. 507 k.c.
W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania podnosi się obrazę
art.102 k. p. c. przez jego nie zastosowanie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy odwołać się do utrwalonego w orzecznictwie
Sądu Najwyższego stanowiska, że niedopuszczalne jest podważanie w toku
postępowania kasacyjnego orzeczenia sądu drugiej instancji w części orzekającej
o kosztach postępowania. Zarzut nie zastosowania art. 102 k.p.c. podniesiony
w rozpoznawanej skardze kasacyjnej należy do wskazanej wyżej kategorii.
Zastosowanie lub nie zastosowanie powołanego przepisu jest częścią
rozstrzygnięcia dotyczącą kosztów postępowania. Sąd drugiej instancji dokonuje
oceny, czy w okolicznościach sprawy zasadne jest zastosowanie przepisu
zawierającego przecież odstępstwo od zasady, że strona przegrywająca ma
obowiązek zwrócić przeciwnikowi, na jego żądanie, koszty procesu (art. 98 § 1
k.p.c.). Ocena i decyzja sądu drugiej instancji ma walor ostateczności.
Jeśli chodzi o zarzuty naruszenia prawa materialnego to nie znajdują one
uzasadnionych podstaw. Sądy orzekające przyjęły, że odpowiedzialność pozwanej
oparta jest na przepisach prawa wekslowego, gdyż udzieliła ona poręczenia
wekslowego. Ta ocena nie jest kwestionowana przez skarżącą. Umknęło natomiast
jej uwadze, że avalista (poręczyciel wekslowy) znajduje się w odmiennej sytuacji
prawnej niż osoba, która udzieliła poręczenia zgodnie z przepisami kodeksu
cywilnego. Z art. 32 ust. 2 pr. wekslowego wynika jednoznacznie, że zobowiązanie
avalisty ma charakter abstrakcyjny i samodzielny (podkreśla się to zresztą
4
w literaturze). Udzielenie poręczenia wekslowego ma prowadzić do wzmocnienia
zobowiązania na korzyść wierzyciela wekslowego. Stąd niezależność zobowiązania
avalisty od stosunku o charakterze kauzalnym, a także samodzielność tego
zobowiązania wyrażająca się w tym, że zobowiązanie poręczyciela jest ważne,
choćby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek
przyczyny z wyjątkiem wady formalnej.
Nie został także naruszony art. 31 pr. wekslowego. Skarżąca kwestionuje
samo udzielenie przez nią poręczenia wekslowego podnosząc, że znajdujący się
na przedniej stronie weksla wyraz „poręczam^ został napisany przez pracownika
powodowego Banku i to już po złożeniu przez nią podpisu. Odnosząc się do tego
stwierdzenia Sąd Najwyższy zauważa, że po pierwsze, na poziomie postępowania
kasacyjnego nie jest już możliwe kwestionowanie ustalonych faktów ani oceny
dowodów, a po drugie, zgodnie z art. 31 ust. 3 pr. wekslowego sam podpis na
przedniej stronie weksla uważa się za udzielenie poręczenia, chyba że jest to
podpis wystawcy lub trasata. Pozwana nie jest wystawcą weksla, nie jest też
trasatem (chodzi przecież o weksel własny). Gdyby zatem nawet wyraz „poręczam”
znalazł się na przedniej stronie weksla już po złożeniu podpisu przez pozwaną, to
jest to okoliczność nieistotna z punktu widzenia jej zobowiązania jako poręczyciela
wekslowego. Zobowiązanie avalisty powstaje bowiem, zgodnie z art. 31 ust. 3 pr.
wekslowego w chwili złożenia przez niego samego podpisu na przedniej stronie
weksla. Zwrócił już na to uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 października
2006 r., II CSK 104/06 (niepubl.).
Nietrafne są także zarzuty odnoszące się do przepisów kodeksu cywilnego
normujących odnowienie (art. 506 § 1 i art. 507). Nie nasuwa zastrzeżeń dokonana
przez Sądy orzekające ocena aneksu do umowy zawartego w dniu 16 stycznia
2001 r. pomiędzy powodowym Bankiem a R.F. Z treści tego aneksu nie wynika,
aby celem zawartej umowy było umorzenie zobowiązania dłużnika (kredytobiorcy).
Przeciwnie, celem porozumienia było utrzymanie w mocy tego zobowiązania, a
jedynie zmiana treści łączącego strony stosunku umownego. Na marginesie zatem
jedynie należy wskazać, że z § 2 art. 506 k.c. wynika domniemanie, zgodnie z
którym w razie wątpliwości poczytuje się, że zmiana treści zobowiązanie nie
stanowi jego odnowienia zwłaszcza, gdy wierzyciel otrzymał od dłużnika weksel lub
5
czek. Także Sąd Najwyższy wskazywał, że warunkiem dokonania odnowienia jest
istnienie niewątpliwego zamiaru odnowienia (tak wyrok z dnia 10 marca 2004 r., IV
CK 95/03, niepubl.).
Przyjęcie, że aneks do umowy kredytowej nie stanowi odnowienia, czyni
bezprzedmiotowym rozważanie zarzutu naruszenia art. 507 k.c., zgodnie z treścią
którego poręczenie lub ograniczone prawo rzeczowe stanowiące zabezpieczenie
wierzytelności wygasa z chwilą odnowienia, chyba że poręczyciel lub osoba trzecia
wyraziła zgodę na dalsze trwanie zabezpieczenia.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji kierując
się treścią art. 39814
k.p.c. O kosztach orzeczono zgodnie z § 15 w związku z § 12
ust. 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. nr 163, poz. 1349 ze zm.).