III CZP 6/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Uchwała z dnia 19 kwietnia 2007 r., III CZP 6/07
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Antoni Górski
Sędzia SN Marian Kocon
Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela "B.G.Ż." S.A. w W.
prowadzonej przez komornika sądowego rewiru pierwszego przy Sądzie
Rejonowym w Lesznie przy uczestnictwie wierzycieli "B.Z.W." S.A. w W., "K.B." S.A.
w W., Jana S., "W.S.G." sp. z o.o. w P., Ewy M. i Skarbu Państwa – Sądu
Rejonowego w P. przeciwko dłużnikowi Romanowi M. o egzekucję z nieruchomości,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 19 kwietnia
2007 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu
postanowieniem z dnia 22 listopada 2006 r.:
"Czy w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.1398)
zażalenie na postanowienie w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów
sądowych rozpoznaje sąd odwoławczy w składzie jednego sędziego, czy też w
składzie trzech sędziów?"
podjął uchwałę:
Przepis art. 397 § 2 k.p.c. w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm.) ma zastosowanie także w sprawach wszczętych przed dniem
wejścia w życie tej ustawy.
Uzasadnienie
W sprawie o egzekucję z nieruchomości, wszczętej przed dniem wejścia w życie
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.
Nr 167, poz. 1398), Sąd Rejonowy w Poznaniu postanowieniem z dnia 29 września
2006 r. oddalił wniosek dłużnika Romana M. o zwolnienie od kosztów sądowych.
Dłużnik wniósł zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego, a Sąd Okręgowy
w Poznaniu, rozpoznając to zażalenie, powziął poważne wątpliwości, którym dał
wyraz w przedstawionym Sądowi Najwyższemu zagadnieniu prawnym,
przytoczonym na wstępie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Koszty sądowe w sprawach cywilnych są odrębnym, samodzielnym elementem
systemu prawa publicznego, stanowiącym instrument polityki państwa służący
regulowaniu relacji stron stosunków procesowych oraz – w szerszym ujęciu –
stymulowaniu decyzji jednostek dotyczących sposobu prowadzenia swoich
interesów i doboru środków ich ochrony. Spełniają kilka funkcji, wśród których –
poza ważną funkcją społeczną (racjonalizowanie zakresu ochrony prawnej) i
organizacyjną (usprawnianie pracy sądów) – jest także funkcja fiskalna (częściowy
zwrot kosztów funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości) (por. np. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 7 września 2004 r., P 4/2004, OTK Zb.Urz. 2004, nr 8, poz.
81 lub uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1992 r., III CZP 143/92,
OSNCP 1993, nr 5, poz. 78). Z tych względów dziedzina kosztów sądowych jest
tradycyjnie regulowana odrębnym, kompleksowym aktem prawnym normującym jej
całokształt, w tym przede wszystkim zasady i tryb pobierania kosztów, zasady ich
zwrotu oraz umarzanie, rozkładanie na raty i odraczanie należności sądowych.
W taki właśnie sposób reguluje dziedzinę kosztów ustawa z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. –
dalej: „ustawa”), którą objęto także zasady zwalniania od kosztów sądowych –
normowane dotychczas w kodeksie postępowania cywilnego – oraz wysokość
opłat, ustalaną wcześniej w drodze rozporządzeń Rady Ministrów (por. wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 maja 2003 r., P 21/2001, OTK Zb.Urz. 2003, nr
5, poz. 37). Jak większość ustaw regulujących określoną „dziedzinę spraw” w
rozumieniu § 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r.
w sprawie zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908), także ustawa o
kosztach sądowych – dokonująca bardzo istotnych przekształceń w zakresie
kosztów sądowych w sprawach cywilnych – zawiera, oprócz przepisów
merytorycznych (materialnych i formalnych, ogólnych i szczególnych), także liczne
przepisy zmieniające, uchylające, przejściowe i dostosowujące.
Przepisy zmieniające zawarte w tytule VI dotyczą wielu ustaw, w tym przede
wszystkim kodeksu postępowania cywilnego (art. 126 ustawy), znaczna część z
nich nie wiąże się jednak bezpośrednio z dziedziną kosztów sądowych, lecz ma
charakter dostosowujący. Przykładem takich przepisów jest art. 126 pkt 1 ustawy,
adaptujący art. 9 k.p.c. do art. 78 ustawy, albo art. 126 pkt 10 harmonizujący
przepisy kodeksu postępowania cywilnego o pismach procesowych z terminologią i
ogólnymi założeniami ustawy o kosztach sądowych. Charakter instrumentalny
(dostosowujący) ma niewątpliwie również art. 126 pkt 19 ustawy, którego mocą w
art. 397 § 2 k.p.c. dodano zdanie drugie w brzmieniu: „Rozpoznanie zażalenia na
postanowienie w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych lub
cofnięcia takiego zwolnienia, odrzucenia wniosku o zwolnienie oraz nałożenia na
stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazania na grzywnę następuje w składzie
jednego sędziego.” Celem tego przepisu nie jest uregulowanie jakiejś kwestii w
dziedzinie kosztów sądowych, normowanej przepisami merytorycznymi ustawy, lecz
zmiana normy prawa procesowego mająca na celu – przez zredukowanie
liczebności składu rozpoznającego zażalenie – usprawnienie i przyspieszenie
postępowania odwoławczego. Przepis ten, jako dotyczący składu sądu, ma również
charakter ustrojowy.
W tej sytuacji nie może budzić wątpliwości, że art. 126 pkt 19 ustawy, dokonujący
zmiany w art. 379 § 2 k.p.c., nie jest przepisem „o kosztach sądowych” w ujęciu
przedstawionym na wstępie, a więc także w rozumieniu art. 149 § 1 ustawy, a
zatem nie dotyczy go – zawarta w tym przepisie – norma intertemporalna
wprowadzająca na grunt kosztów sądowych zasadę stadialności, nakazującą
stosowanie przepisów dotychczasowych do czasu zakończenia postępowania w
danej instancji. Oznacza to, że art. 379 § 2 zdanie drugie uzyskał moc z chwilą
wejścia w życie ustawy i obowiązuje bezzwłocznie, a więc ma zastosowanie także
w sprawach toczących się w dniu wejścia w życie ustawy, zgodnie z dominującą w
prawie cywilnym procesowym zasadą natychmiastowego działania ustawy nowej
(por. np. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego –
zasady prawnej – z dnia 17 stycznia 2001 r., III CZP 49/00, OSNC 2001, nr 4, poz.
53).
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.
Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Antoni Górski
Sędzia SN Marian Kocon
Sąd Najwyższy w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela "B.G.Ż." S.A. w W.
prowadzonej przez komornika sądowego rewiru pierwszego przy Sądzie
Rejonowym w Lesznie przy uczestnictwie wierzycieli "B.Z.W." S.A. w W., "K.B." S.A.
w W., Jana S., "W.S.G." sp. z o.o. w P., Ewy M. i Skarbu Państwa – Sądu
Rejonowego w P. przeciwko dłużnikowi Romanowi M. o egzekucję z nieruchomości,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 19 kwietnia
2007 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu
postanowieniem z dnia 22 listopada 2006 r.:
"Czy w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.1398)
zażalenie na postanowienie w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów
sądowych rozpoznaje sąd odwoławczy w składzie jednego sędziego, czy też w
składzie trzech sędziów?"
podjął uchwałę:
Przepis art. 397 § 2 k.p.c. w brzmieniu nadanym przez ustawę z dnia 28
lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm.) ma zastosowanie także w sprawach wszczętych przed dniem
wejścia w życie tej ustawy.
Uzasadnienie
W sprawie o egzekucję z nieruchomości, wszczętej przed dniem wejścia w życie
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.
Nr 167, poz. 1398), Sąd Rejonowy w Poznaniu postanowieniem z dnia 29 września
2006 r. oddalił wniosek dłużnika Romana M. o zwolnienie od kosztów sądowych.
Dłużnik wniósł zażalenie na postanowienie Sądu Rejonowego, a Sąd Okręgowy
w Poznaniu, rozpoznając to zażalenie, powziął poważne wątpliwości, którym dał
wyraz w przedstawionym Sądowi Najwyższemu zagadnieniu prawnym,
przytoczonym na wstępie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Koszty sądowe w sprawach cywilnych są odrębnym, samodzielnym elementem
systemu prawa publicznego, stanowiącym instrument polityki państwa służący
regulowaniu relacji stron stosunków procesowych oraz – w szerszym ujęciu –
stymulowaniu decyzji jednostek dotyczących sposobu prowadzenia swoich
interesów i doboru środków ich ochrony. Spełniają kilka funkcji, wśród których –
poza ważną funkcją społeczną (racjonalizowanie zakresu ochrony prawnej) i
organizacyjną (usprawnianie pracy sądów) – jest także funkcja fiskalna (częściowy
zwrot kosztów funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości) (por. np. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 7 września 2004 r., P 4/2004, OTK Zb.Urz. 2004, nr 8, poz.
81 lub uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1992 r., III CZP 143/92,
OSNCP 1993, nr 5, poz. 78). Z tych względów dziedzina kosztów sądowych jest
tradycyjnie regulowana odrębnym, kompleksowym aktem prawnym normującym jej
całokształt, w tym przede wszystkim zasady i tryb pobierania kosztów, zasady ich
zwrotu oraz umarzanie, rozkładanie na raty i odraczanie należności sądowych.
W taki właśnie sposób reguluje dziedzinę kosztów ustawa z dnia 28 lipca 2005 r.
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. –
dalej: „ustawa”), którą objęto także zasady zwalniania od kosztów sądowych –
normowane dotychczas w kodeksie postępowania cywilnego – oraz wysokość
opłat, ustalaną wcześniej w drodze rozporządzeń Rady Ministrów (por. wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 6 maja 2003 r., P 21/2001, OTK Zb.Urz. 2003, nr
5, poz. 37). Jak większość ustaw regulujących określoną „dziedzinę spraw” w
rozumieniu § 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r.
w sprawie zasad techniki prawodawczej (Dz.U. Nr 100, poz. 908), także ustawa o
kosztach sądowych – dokonująca bardzo istotnych przekształceń w zakresie
kosztów sądowych w sprawach cywilnych – zawiera, oprócz przepisów
merytorycznych (materialnych i formalnych, ogólnych i szczególnych), także liczne
przepisy zmieniające, uchylające, przejściowe i dostosowujące.
Przepisy zmieniające zawarte w tytule VI dotyczą wielu ustaw, w tym przede
wszystkim kodeksu postępowania cywilnego (art. 126 ustawy), znaczna część z
nich nie wiąże się jednak bezpośrednio z dziedziną kosztów sądowych, lecz ma
charakter dostosowujący. Przykładem takich przepisów jest art. 126 pkt 1 ustawy,
adaptujący art. 9 k.p.c. do art. 78 ustawy, albo art. 126 pkt 10 harmonizujący
przepisy kodeksu postępowania cywilnego o pismach procesowych z terminologią i
ogólnymi założeniami ustawy o kosztach sądowych. Charakter instrumentalny
(dostosowujący) ma niewątpliwie również art. 126 pkt 19 ustawy, którego mocą w
art. 397 § 2 k.p.c. dodano zdanie drugie w brzmieniu: „Rozpoznanie zażalenia na
postanowienie w przedmiocie odmowy zwolnienia od kosztów sądowych lub
cofnięcia takiego zwolnienia, odrzucenia wniosku o zwolnienie oraz nałożenia na
stronę obowiązku uiszczenia kosztów i skazania na grzywnę następuje w składzie
jednego sędziego.” Celem tego przepisu nie jest uregulowanie jakiejś kwestii w
dziedzinie kosztów sądowych, normowanej przepisami merytorycznymi ustawy, lecz
zmiana normy prawa procesowego mająca na celu – przez zredukowanie
liczebności składu rozpoznającego zażalenie – usprawnienie i przyspieszenie
postępowania odwoławczego. Przepis ten, jako dotyczący składu sądu, ma również
charakter ustrojowy.
W tej sytuacji nie może budzić wątpliwości, że art. 126 pkt 19 ustawy, dokonujący
zmiany w art. 379 § 2 k.p.c., nie jest przepisem „o kosztach sądowych” w ujęciu
przedstawionym na wstępie, a więc także w rozumieniu art. 149 § 1 ustawy, a
zatem nie dotyczy go – zawarta w tym przepisie – norma intertemporalna
wprowadzająca na grunt kosztów sądowych zasadę stadialności, nakazującą
stosowanie przepisów dotychczasowych do czasu zakończenia postępowania w
danej instancji. Oznacza to, że art. 379 § 2 zdanie drugie uzyskał moc z chwilą
wejścia w życie ustawy i obowiązuje bezzwłocznie, a więc ma zastosowanie także
w sprawach toczących się w dniu wejścia w życie ustawy, zgodnie z dominującą w
prawie cywilnym procesowym zasadą natychmiastowego działania ustawy nowej
(por. np. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego –
zasady prawnej – z dnia 17 stycznia 2001 r., III CZP 49/00, OSNC 2001, nr 4, poz.
53).
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.